Bài 27. Hội thoại (tiếp theo)

Trân trọng chào mừng các thầy, cô giáo về dự tiết học hôm nay.
Tiếng việt: Hội thoại
(tiếp theo)
Kiểm tra bài cũ


Câu1: Hãy khoanh tròn vào đáp án em cho là đúng?
Có những quan hệ của vai xã hội nào?
. Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng (Theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình).
. Quan hệ thân-sơ (theo mức độ quen biết)
. Cả A, B đều đúng.
A
B
C








Câu 2: Đọc đoạn Văn sau và trả lời câu hỏi?
Nhân dịp sinh nhật cô giáo chủ nhiệm, Linh mua bó hoa đến nhà chúc mừng cô Đến tới cổng thấy trong nhà cô đang có khách nên còn phân vân .Đúng lúc đó cô giáo bước ra, tươi cười:
-Cô chào em, sao không vào nhà mà lại đứng ở ngoài cổng thế này?
Linh lễ phép :
-Em chào cô ạ ! Thưa cô nhân dịp sinh nhật cô, em đến chúc cô và gia đình luôn mạnh khoẻ, hạnh phúc.
Cô giáo mỉm cười:
-Cảm ơn em! Nhưng tặng hoa thì phải vào nhà chứ?
Linh theo cô đi vào, tới cửa cô giáo dừng lại giới thiệu:
-Xin giới thiệu với các bạn, đây là em học sinh lớp mình chủ nhiệm và cũng xin giới thiệu với em, đây là những người bạn cùng học với cô ở trường Sư Phạm.
Linh lễ phép:
-Em chào các thầy, các cô ạ!
Những người bạn của cô cũng vui vẻ gật đầu chào Linh, ai cũng tấm tắc khen Linh ngoan và còn khen cả cô giáo đã biết dạy giỗ học sinh.




Đoạn văn trên gồm mấy nhân vật? Các nhân vật thực hiện các vai thoại như thế nào ?
Gồm có ba nhân vật:
- Linh :chỉ thực hiện một vai đối với cô giáo chủ nhiệm và cả bạn của cô giáo.
- Cô giáo chủ nhiệm: thực hiện hai vai:
+ Vai cô giáo đối với học trò của mình.
+ Vai bạn bè, đồng nghiệp đối với những người học ở cùng trường Sư Phạm.
-Bạn cô giáo thực hiện hai vai:
+ Vai bạn bè với cô giáo.
+ Vai người trên đối với các em học sinh.
Tiết111-

Tiếng Việt :
Ngữ Văn
Hội thoại
(Tiếp theo)
I-Lượt lời trong hội thoại
1.Ví dụ:
Đọc thầm đoạn trích sau:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
-Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
(.) Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịchcủa cô tôi kia, tôi cúi đầu
không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha phương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến (.)
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
-Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
-Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cuời mà nói rằng:
-Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
(.) Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
-Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà con họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú bên rổ bóng đèn(.)

Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.Giá những cổ tục đã đầy đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng. Lại vỗ vai tôi, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
-Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mầy về dù sao cùng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
2.Nhận xét:

*Những lần bé Hồng được nói nhưng không nói:
(1) Tôi cúi đầu không đáp.
(2) Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất.
(3) Cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.
=>Hồng không nói, im lặng cho biết thái độ của Hồng là bất bình với những lời người cô.






Hồng không cắt lời bà cô vì ý thức được rằng Hồng là người thuộc vai dưới, không được phép xúc phạm người cô.
3.Kết luận- ghi nhớ:
-Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
-Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm lời vào lời người khác.
-Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ .
Bài tập nhanh:
Hãy chọn đáp án em cho là đúng?
1.Trong một buổi thảo luận ở lớp học, cô giáo yêu cầu học sinh A phát biểu ý kiến về vấn đề rèn luyện ý thức học sinh. Học sinh A chưa kịp trình bày ý kiến của mình thì học sinh B đã vội vàng đưa ra những suy nghĩ về vấn đề đó.Trong lĩnh vực hội thoại, hành vi đó của B được gọi là hành vi gì?
A.Nói leo B.Im lặng C. Nói tranh D. Nói hỗn
2.Theo em cách nói của B trong tình huống trên có phù hợp không?vì sao?
A.Có. B.không.
3..Đọc đoạn hội thoại sau:
Hai bố con Lan đang ngồi nói chuyện với nhau, bỗng bố hỏi:
-Lan này, anh Hải rất quí con , có ý muốn hỏi cưới con đấy, con có đồng ý không?
Lan (đỏ mặt, im lặng).
Theo em hiểu sự im lặng của Lan biểu thị thái độ gì của cô ấy:
A. Đồng ý. B. Không đồng ý. C. Lưỡng lự, phân vân.
C
B
A
II.Luyện tập:
Bài tập 1: HS hồi tưởng lại đoạn trích "Tức nước vỡ bờ" ở Ngữ Văn 8 học kì I.
Thảo luận cặp theo bàn trả lời câu hỏi ( thời gian: 2 phút).
*Qua cuộc miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật cai lệ, người nhà lí trưởng, chị Dậu và anh Dậu trong đoạn trích "Tức nước vỡ bờ", em thấy tính cách của mỗi nhân vật được thể hiện như thế nào?
Gợi ý: -Các nhân vật tham gia hội thoại có những lượt thoại nhiều hay ít?
-Vai xã hội của từng người như thế nào?
-Thái độ, tính cách của từng nhân vật biểu hiện như thế nào trong cuộc hội thoại?
Đáp án:
-Những người nói nhiều nhất: Cai lệ và chị Dậu.
-Người nhà lí trưởng nói ít hơn, anh Dậu chỉ nói với vợ khi cuộc xung đột đã kết thúc.
-Kẻ cắt lời người khác trong cuộc hội thoại là cai lệ.
-Xét về vai xã hội, chị Dậu từ chỗ nhún nhường(cháu-ông->van vỉ thiết tha) đã vùng lên kháng cự (tao-mày->đe doạ) và thực hiện lời đe doạ.
-Tính cách:
+Chị Dậu là người phụ nữ đảm đang, tháo vát và mạnh mẽ.
+Cai lệ hống hách, thô bạo, tàn nhẫn.
+Người nhà lí trưởng thì a dua tuy đã gọi vợ chồng anh Dậu là: anh, chị và xưng tôi nhưng vẫn giúp cai lệ thực hiện hành động vô nhân đạo.
+Anh Dậu là người cam chịu, yếu đuối.
Bài tập 2: Đọc đoạn trích trong sgk?
Thảo luận theo bàn thời gian: 2 phút.
a. Dãy1: Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào?
Gợi ý: Chú ý luợt lời thoại ở đầu và ở cuối đoạn trích của mỗi nhân vật?
b. Dãy 2: Tác giả miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy có hợp với tâm lí nhân vật không?Vì sao?
c. Dãy 3: Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại làm tăng kịch tính của câu chuyện như thế nào?
Đáp án:
a. Thoạt đầu cái tí nói nhiều hơnvà rất hồn nhiên, còn chị Dậu chỉ im lặng.Về sau cái Tí nói ít đi còn chị Dậu nói nhiều hơn.
b. Tác giả miêu tả diễnbiến cuộc thoại như vậy rất phù hợp với tâm lí nhân vật:
-Lúc đầu cái Tí nói nhiều , rất vô tư vì nó chưa biết là mình sắp bị bán, còn chị Dậu thì đau lòng vì buộc phải bán con nên chỉ im lặng.
-Về sau cái Tí biết mình sắp bị bán nên sợ hãi và đau buồn nên nói ít đi, còn chị Dậu phải thuyết phục con nên nói nhiều hơn.
c. Việc tác giả tả cái Tí hồn nhiên, hiếu thảo đã càng làm đau lòng chị Dậu và tăng sự bị kịch của gia đình chị, sự đau lòng của người mẹ và sự bất hạnh sắp giáng xuống đầu cái Tí.
Bài tập3: Sự im lặng của nhân vật "tôi" biểu thị điều gì?
Đoạn trích:Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ(.)Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:
-Con có nhận ra con không?
Tôi giật sững người.Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ.Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ.Dưới mắt em tôi , tôi hoàn hảo đến thế kia ư ? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh:"Anh trai tôi".Vậy mà dưới mắt tôi thì..
-Con đã nhận ra con chưa?-Mẹ vẫn hồi hộp.
Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá.Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói: "Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy".
(Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi).
Đáp án:

Trong đoạn trích có hai lần nhân vật tôi im lặng khi mẹ hỏi:
-Lần 1:Tôi im lặng vì ngỡ ngàng, hãnh diện, xấu hổ.
-Lần 2:Tôi im lặng vì xúc động trước tâm hồn và lòng nhân hậu của cô em gái.
Bài tập 4:Tục ngữ Phương Tây có câu:"Im lặng là vàng".
Nhà thơ Tố Hữu viết:
Khóc là nhục. Rên , hèn. Van, yếu đuối
Và dại khờ là những lũ người câm
Trên đường đi như những bóng âm thầm
Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.
(Liên hiệp lại)
Theo em, mỗi nhận xét trên đúng trong những trường hợp nào?
Gợi ý:
-Trong trường hợp phải giữ bí mật hoặc thể hiện sự tôn trọng người đối thoại.thì Im lặng là vàng!
-Trong trường hợp cần phải phát biểu chính kiến để ủng hộ cái đúng, phê phán cái sai thì im lặng.sẽ đồng nghĩa với hèn nhát.
Bài tập củng cố
1.Trong hội thoại, khi nào người nói "im lặng" mặc dù đến lượt mình?
a.Khi muốn biểu thị một thái độ nhất định.
b.Khi không biết nói điều gì.
c.Khi người nói đang ở trong tình trạng phân vân, lưỡng lự.
d.Cả 3 đáp án trên.
2.Trong hội thoại có phải lúc nào ta cũng cần "im lặng" không?

A. Có B.Không C.Có lúc có, có lúc không.
Bài tập củng cố
1.Trong hội thoại, khi nào người nói "im lặng" mặc dù đến lượt mình?
a.Khi muốn biểu thị một thái độ nhất định.
b.Khi không biết nói điều gì.
c.Khi người nói đang ở trong tình trạng phân vân, lưỡng lự.

2.Trong hội thoại có phải lúc nào ta cũng cần "im lặng" không?

A. Có B.Không
d.Cả 3 đáp án trên.
C.Có lúc có, có lúc không.
Hướng dẫn về nhà
Về nhà: Học lại toàn bộ bài, làm lại toàn bộ bài tập.
- Học thuộc phần ghi nhớ?
- Chuẩn bị bài:Luyện tập đưa yếu tố biểu cảm
Vào bài văn nghị luận.
+ Chuẩn bị ở nhà cho đề bài trong sách giáo khoa trang 108?
I.Lượt lời trong hội thoại.
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Kết luận -ghi nhớ.
II.Luyện tập:
1. Bài tập 1.
2. Bài tập 2.
3. Bài tập3.
4. Bài tập 4.
Tiết 111-Tiếng Việt: Hội thoại
Trân trọng cảm ơn các thầy cô và các em chú ý lắng nghe.