Bài 27. Hội thoại (tiếp theo)

CHàO MừNG CáC thầy cô giáo về Dự giờ
Trường THCS Trí Bình
Ngữ Văn lớp 8 A 1
Giáo viên: Phạm Trang Quế Nam
CHUYỆN KỂ
Chuyện kể, một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa:
- Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là…
Người thầy giáo già hoảng hốt:
- Thưa ngài, ngài là…
- Thưa thầy, với thầy, con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào…
? Hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên?
Đáp án:
* Xét về tuổi tác và quan hệ thầy trò:
- người thầy: vai trên
- ông tướng: vai dưới
* Xét về địa vị xã hội:
- người thầy: vai dưới
- ông tướng: vai trên
Hội thoại
Vai xã hội
QH trên dưới hay ngang hàng
QH thân- sơ
Theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và XH
Tùy theo mức độ quen biết, thân tình
Vị trí của người tham gia hội thoại với người khác trong cuộc thoại
HỘI THOẠI
(T T)
TIẾT : 111
Tiết 111 Hội thoại (tiếp theo)
1. Ví dụ: SGK/92,93
I. LƯỢT LỜI TRONG HỘI THOẠI:
2. Nhận xét:
Người cô: có 6 lượt
Bé Hồng: có 2 lượt
Có 2 lần bé Hồng im lặng khi đến lượt lời của mình

Bé Hồng không cắt lời của người cô khi người cô đang nói

Bài tập tình huống: Trong các tình huống sau người con đã phạm vào cách nói nào?
 Lượt lời hội thoại
Nói
leo
Nói
cắt
lời
Một hôm cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
(…) Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và nét mặt rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp … Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến (…)
Tôi cũng đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
… Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa chovà thăm em bé chứ.
(…) Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
Sao cô biết mợ con có con?
( …)
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chã nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi lại chập chừng tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
 Thể hiện thái độ bất bình
 Tôn trọng vai xã hội, giữ thái độ lễ phép
Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
Nói đúng lượt lời, không ngắt lời người khác là thể hiện sự lắng nghe, thấu hiểu, tôn trọng người tham gia hội thoại.
Có những trường hợp, người nói bỏ lượt lời (im lặng) như một cách biểu thị thái độ.
Bài tập trắc nghiệm: Chọn đáp án đúng nhất cho câu hỏi dưới đây.

Thế nào là hành vi "cướp lời" (xét theo cách hiểu về lượt lời) ?
A. Nói tranh lượt lời của người khác.
B. Nói khi người khác đã kết thúc lượt lời của họ.
C. Nói khi người khác chưa kết thúc lượt lời của họ.
D. Nói xen vào khi người khác không yêu cầu.
Tiết 111 Hội thoại (tiếp theo)
1. Ví dụ: SGK/92,93
I. LƯỢT LỜI TRONG HỘI THOẠI:
2. Nhận xét:
Người cô: có 6 lượt
Bé hồng: có 2 lượt
 Lượt lời hội thoại
Có 2 lần bé Hồng im lặng khi đến lượt lời của mình
 Thể hiện thái độ
Bé Hồng không cắt lời của người cô khi người cô đang nói
 Tôn trọng vai xã hội, giữ thái độ lễ phép
3. Bài học: Ghi nhớ (102)
Ghi nhớ :
* Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
* Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.
* Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.
Luyện tập
Tiết 111 Hội thoại (tiếp theo)
1. Ví dụ: SGK/92,93
I. LƯỢT LỜI TRONG HỘI THOẠI:
2. Nhận xét:
Người cô: có 6 lượt
Bé hồng: có 2 lượt
 Lượt lời hội thoại
Có 2 lần bé Hồng im lặng khi đến lượt lời của mình
 Thể hiện thái độ
Bé Hồng không cắt lời của người cô khi người cô đang nói
 Tôn trọng vai xã hội, giữ thái độ lễ phép
3. Bài học: Ghi nhớ (102)
II. LUYỆN TẬP:
1. Tìm hiểu tính cách nhân vật qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ (Tắt đèn Ngô Tất Tố)
Chị Dậu
Cai lệ
Người nhà lí trưởng
Anh Dậu
Thông minh, tháo vát, sắc sảo, biết mình biết người …
Hống hách, tàn bạo, lỗ mãng ...
A dua, ăn theo
Yếu đuối, nhút nhát …
Tiết 111 Hội thoại (tiếp theo)
1. Ví dụ: SGK/92,93
I. LƯỢT LỜI TRONG HỘI THOẠI:
2. Nhận xét:
Người cô: có 6 lượt
Bé hồng: có 2 lượt
 Lượt lời hội thoại
Có 2 lần bé Hồng im lặng khi đến lượt lời của mình
 Thể hiện thái độ
Bé Hồng không cắt lời của người cô khi người cô đang nói
 Tôn trọng vai xã hội, giữ thái độ lễ phép
3. Bài học: Ghi nhớ (102)
II. LUYỆN TẬP:
2. Phân tích lượt lời hội thoại của nhân vật: Chi Dậu và cái Tí qua trích đoạn “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố.
11
3
3
Cố làm cho mẹ vui, khoe sự tháo vát...nên nói nhiều, giọng hồn nhiên
Sợ hói, đau đớn, nên nói ít, nói ngắn
Đau đớn vì sắp mất con nên hầu như không nói, nói rất ít
Nói nhiều, nói dài để thuyết phục con
Tô đậm nỗi bất hạnh của một đứa trẻ hồn nhiên, ngây thơ sắp phải rời tổ ấm gia đình
Sự hồn nhiên, ngây thơ, hiếu thảo của đứa con càng làm cho người mẹ đau lòng hơn khi sắp phải bán nó
7
Bài 3:
tâm trạng xúc động,
ngẹn ngào trước tấm
lòng của em mình.
ngỡ ngàng, hãnh
diện sau đó
là xấu hổ
Bài tập trắc nghiệm: Chọn đáp án đúng nhất cho mỗi câu hỏi dưới đây.
3. Trong hội thoại , khi nào người nói " im lặng" mặc dù đến lượt mình ?
A . Khi muốn biểu thị một thái độ nhất định.
B. Khi không biết nói đều gì.
C. Khi người nói đang phân vân, lưỡng lự
D. Cả A, B, C
Tiết 111 Hội thoại (tiếp theo)
1. Ví dụ: SGK/92,93
I. LƯỢT LỜI TRONG HỘI THOẠI:
2. Nhận xét:
Người cô: có 6 lượt
Bé hồng: có 2 lượt
 Lượt lời hội thoại
Có 2 lần bé Hồng im lặng khi đến lượt lời của mình
 Thể hiện thái độ
Bé Hồng không cắt lời của người cô khi người cô đang nói
 Tôn trọng vai xã hội, giữ thái độ lễ phép
3. Bài học: Ghi nhớ (102)
II. LUYỆN TẬP:
4. Tục ngữ phương Tây có câu: Im lặng là vàng. Nhưng nhà thơ Tố Hữu lại viết:
Khóc là nhục. Rên, hèn. Van yếu đuối
Và dại khờ là những lũ người câm
Trên đường đi như những bóng âm thầm
Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.
(Liên hiệp lại)
* Theo em, mỗi nhận xét trên đúng trong những trường hợp nào?
?
Học sinh thảo luận
Khi nào im lặng là vàng?
- Khi nào im lặng là hèn nhát?
- Im lặng là vàng -> khi cần im lặng để giữ bí mật để thể hiện tôn trọng người khác, để đảm bảo sự tế nhị khi giao tiếp.
Cả hai nhận xét trên đều đúng nhưng mỗi nhận xét lại đúng
với một số hoàn cảnh khác nhau:
- Im lặng là dại khờ, là hèn nhát -> khi im lặng trước những hành vi
sai trái, trước áp bức bất công, trước sự xúc phạm đối với mình
hay đối với những người lương thiện.
Tuyệt đối không nói chuyện riêng hay ngắt lời người nói vì ngắt lời người đối thoại thường là yếu tố nhanh nhất phá hỏng cuộc nói chuyện. Một người nghe tốt phải biết dành thời gian cho người khác bày tỏ ý kiến cá nhân. Khi muốn nói điều gì, hãy đợi người nói nói dứt câu và dừng trong giây lát.
Nếu có gì không rõ hoặc không chắc chắn đừng ngần ngại nhờ họ nhắc lại hoặc diễn đạt rõ hơn.
Nhiều người mắc tật nói dai, nói dài, nói huyên thuyên, nếu bạn không thích tất nhiên có thể tìm cách ngắt lời khéo léo. Tuy nhiên, cách hữu hiệu nhất để phá vỡ thói quen ngắt lời là xin lỗi. Mỗi khi ngắt lời ai bạn hãy xin lỗi ngay, và sau vài lần như thế bạn sẽ cẩn thận hơn khi định ngắt lời người khác.
CHUYỆN KỂ
Chuyện kể, một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa:
- Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là…
Người thầy giáo già hoảng hốt:
- Thưa ngài, ngài là…
- Thưa thầy, với thầy, con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào…
* Cả hai nhân vật trong câu chuyện đều ngắt lời người đối thoại. Như thế có bất lịch sự không? Vì sao?
DIÊM VƯƠNG THÈM ĂN THỊT
Trên dương thế, có một con lợn bị đem ra giết thịt. Hồn nó về kêu với Diêm Vương. Diêm Vương hỏi:
- Nỗi oan nhà ngươi như thế nào? Hãy nói rõ đầu đuôi nghe!
- Dạ! Họ bắt tôi làm thịt!
- Được rồi, hãy khai rõ ràng. Họ làm thịt như thế nào?
- Dạ, trước hết họ trói tôi lại, đè ra chọc tiết. Xong họ đổ nước sôi lên mình tôi, cạo lông.
- Rồi sao nữa!
- Cạo sạch rồi họ mổ ra, thịt tôi xé thành từng mảng, chặt nhỏ bỏ vào rổ. Thế rồi…họ bắc chảo đổ mỡ vào, phi hành cho thơm, thêm mắm thêm muối, xào lên, …
- Thôi ! Thôi… đừng nói nữa mà ta thèm!
Tiết 111 Hội thoại (tiếp theo)
I. LƯỢT LỜI TRONG HỘI THOẠI:
Ghi nhớ :
* Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
* Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.
* Nhiều khi, im lặng đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.
II. LUYỆN TẬP:
Đ/v bài học ở tiết này:
- Vẻ sơ đồ tư duy hệ thống kiến thức về Hội thoại
- Phân tích một cuộc thoại mà bản thân tham gia hoặc chứng kiến: vai xã hội, lượt lời, ngôn ngữ hội thoại, …
Đ/v bài học ở tiết tiếp theo: Lựa chon trật tự từ trong câu ( mục I.1, 2; mục II.1, 2)
Hướng dẫn HS tự học
Giờ học đến đây là kết thúc
Xin trân trọng cảm ơn
các thầy cô giáo và các em học sinh
KÍNH CHÚC THẦY CÔ SỨC KHOẺ!
CHÚC CÁC EM CHĂM NGOAN, HỌC GIỎI !