Bài 27. Hội thoại (tiếp theo)

Các thầy, cô về dự giờ, thăm lớp
Môn: Ngữ văn 8
Người thực hiện: Nguyễn Thu Thủy
NGỮ VĂN BÀI 27:
Tiếng Việt – Tiết 111:
HỘI THOẠI
* Ví dụ 1:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. […]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa mắt nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: Lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
{…} Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đầy đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chững nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về rồi dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu).
vai trên
vai dưới
Bảng phân vai xã hội
Người cô
Bé Hồng
Quan hệ gia tộc
* Ví dụ 1:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. […]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa mắt nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: Lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
{…} Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đầy đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chững nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về rồi dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu).
tao - mày
vai trên
vai dưới
tàn nhẫn thiếu thiện chí
không phù hợp với vai xã hội
Bảng phân vai xã hội
Người cô
Bé Hồng
Quan hệ gia tộc
* Ví dụ 1:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. […]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa mắt nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: Lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
{…} Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đầy đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, cha nhẹ bán xới được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chững nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về rồi dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu).
tao - mày
vai trên
vai dưới
tàn nhẫn thiếu thiện chí
không phù hợp với vai xã hội
Bảng phân vai xã hội
Người cô
Bé Hồng
cô – cháu - con
lễ phép
phù hợp với vai xã hội
Quan hệ gia tộc
* Ví dụ 2:
a. Trên đường đi học về Minh hỏi Duyên:
- Bạn ơi mai lớp mình kiểm tra toán à?
Minh trả lời:
- Đúng rồi đấy, chúng mình phải chăm học để làm bài được tốt nhé!
(Quan hệ ngang hàng )


b.[...] Chị Dậu rón rén bưng một bát đến chỗ chồng nằm:
- Thầy em ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột [...]
(Tắt Đèn, Ngô Tất Tố)
(Quan hệ thân sơ – thân tình)

Bà
Chú Minh bạn của bố

M?

Bố

Bé Linh
* Ví dụ:
[...] Đồ ngu ! Đòi một cái máng lợn thôi à? Một cái máng thì thấm vào đâu! Đi tìm lại con cá và đòi một cái nhà rộng [...]
(Ông lão đánh cá và con cá vàng)
( Quan hệ thân sơ - thiếu thân tình)
? Xác định vai xã hội trong các hình minh họa sau:
(Quan hệ trên – dưới)
(Quan hệ ngang hàng)
(Quan hệ thân – sơ)
Bài tập 2:
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: Bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào… Thế là sung sướng.
Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại.
Tôi vui vẻ bảo:
Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
( Lão Hạc, Nam Cao)
a. Vai xã hội:
- Xét về địa vị xã hội: ông giáo là người có địa vị cao - Lão Hạc có vị trí thấp.
- Xét về tuổi: Lão Hạc có vị trí cao, ông giáo vị trí thấp.
Bài tập 2:
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: Bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào… Thế là sung sướng.
Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại.
Tôi vui vẻ bảo:
Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
( Lão Hạc, Nam Cao)
b. Chi tiết cho thấy thái độ kính trọng, thân tình của ông giáo với lão Hạc:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: Bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào… Thế là sung sướng; […] tôi đi luộc khoai, nấu nước.
- Trong cách xưng hô ông giáo nói với Lão Hạc bằng lời lẽ ôn tồn, thân mật.
- Trong lời lẽ, ông giáo gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gộp hai người là “ông con mình” (thể hiện sự kính trọng người già), xưng là “tôi” thể hiện quan hệ bình đẳng, thân tình.
* Bài tập nhanh
1. Trong hội thoại người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với vai xã hội cao như thế nào?
A. Ngưỡng mộ; B. Kính trọng;
C. Sùng kính; D. Thân mật
B. Kính trọng;
2. Người cha nói chuyện với con về công việc gia đình. Trong cuộc hội thoại đó quan hệ hai người là quan hệ gì?
A. Quan hệ gia đình; B. Quan hệ tuổi tác;
C. Quan hệ xã hội; D. Quan hệ ngang hàng.
A. Quan hệ gia đình;
Giờ học kết thúc
Kính chúc các thầy cô giáo và các em mạnh khỏe, công tác tốt, các em ngoan, học giỏi.