Bài 27. Hội thoại (tiếp theo)

Kiểm tra bài cũ
- Vai xã hội là gì?
- Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội nào?
- Khi tham gia hội thoại cần chú ý điều gì?
Cho đoạn hội thoại sau:
Cô giáo: Sao hôm nay bạn Lan nghỉ học vậy lớp trưởng?
Lớp trưởng: Thưa cô, bạn Lan bị bệnh ạ!
Cô giáo: Vậy chiều nay cô cùng một số bạn của lớp ta sẽ đi thăm bạn Lan.
Hồng: Vậy chiều nay mình chở lớp trưởng nhé!
Lớp trưởng: Ừ, mình đồng ý.

- Xác định vai xã hội của những người tham gia hội thoại?
- Xác định những quan hệ có trong đoạn hội thoại?
* Vai xã hội của những người tham gia hội thoại:

+ Cô giáo  vai trên.
+ Lớp trưởng, Hồng  vai dưới.
+ Lớp trưởng và Hồng  ngang hàng

* Quan hệ có trong đoạn hội thoại:
+ Quan hệ cô trò.
+ Quan hệ bạn bè.
Cho đoạn hội thoại sau:
Cô giáo: Sao hôm nay bạn Lan nghỉ học vậy lớp trưởng?
Lớp trưởng: Thưa cô, bạn Lan bị bệnh ạ!
Cô giáo: Vậy chiều nay cô cùng một số bạn của lớp ta sẽ đi thăm bạn Lan.
Hồng: Vậy chiều nay mình chở lớp trưởng nhé!
Lớp trưởng: Ừ, mình đồng ý.
Tiết 111: HỘI THOẠI (tt)
I/ Lượt lời trong hội thoại
1. Ví dụ: đoạn trích “Trong lòng mẹ” (Sgk/92,93)
2. Nhận xét:
- Người cô: 5 lượt
- Bé Hồng: 2 lượt

 Lượt lời trong hội thoại






Im lặng
Im lặng
Xét tình huống sau:
TÌNH HUỐNG 1
Cả gia đình ông Nam đang ngồi uống nước. Ông nhìn sang đứa con trai và nói:
- Dạo này, bố thấy điểm môn Toán của con hình như chưa được tốt lắm. Sắp thi học kì rồi, con cần cố gắng hơn nữa. Hay là con sang …
Ông Nam chưa nói hết câu, cậu con trai đã vùng vằng đứng dậy và làu bàu:
- Thôi, bố đừng nói đến chuyện học hành của con nữa !
Trong lĩnh vực hội thoại, hành vi của cậu con trai được gọi là gì ?
A. Cướp lời B. Nói chêm
C. Nói leo D. Cắt lời


D
Xét tình huống sau:
TÌNH HUỐNG 2

Trong một buổi thảo luận của lớp, cô giáo yêu cầu học sinh A phát biểu ý kiến về vấn đề bảo vệ môi trường, học sinh A chưa kịp trình bày thì học sinh B vội vàng đứng lên đưa ra ý kiến của mình.

Trong lĩnh vực hội thoại, hành vi của B được gọi là gì ?
A. Nói leo. B. Cắt lời.
C. Tranh lượt lời (cướp lời). D. Nói hỗn.

C
TèNH HU?NG 3
? thỡ Phan B?i Chõu nhỡn Va-ren. Nhung l? chua! Nh?ng l?i núi c?a Va-ren hỡnh nhu l?t v�o tai Phan B?i Chõu ch?ng khỏc gỡ "nu?c d? lỏ khoai", v� cỏi im l?ng d?ng dung c?a Phan B?i Chõu su?t bu?i g?p g? hỡnh nhu l�m cho Va-ren s?ng s?t c? ngu?i.
(Nguy?n �i Qu?c - Nh?ng trũ l? hay l� Va-ren v� Phan B?i Chõu)
 Thái độ mỉa mai, khinh bỉ của Phan Bội Châu trước con người Va-ren.
3. Kết luận.

- Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.

- Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.

- Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.
CÂU HỎI THẢO LUẬN (3 phút)
Tục ngữ phương Tây có câu: Im lặng là vàng. Nhưng nhà thơ Tố Hữu lại viết:
Khóc là nhục. Rên hèn, van yếu đuối
Và dại khờ là những lũ người câm
Trên đường đi như những bóng âm thầm
Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.
- Hai nhận xét trên đúng hay sai?
- Theo các em, khi nào “Im lặng là vàng”? Khi nào “im lặng” là “dại khờ, hèn nhát”?
Cả hai nhận xét trên đều đúng, nhưng mỗi nhận xét lại đúng với mỗi hoàn cảnh khác nhau:
- Im lặng là vàng  Khi cần im lặng để giữ bí mật, thể hiện sự tôn trọng người khác.
- Im lặng là dại khờ, là hèn nhát  Khi im lặng trước những hành vi sai trái, bất công.
ĐÁP ÁN
Nghiêm Hồng Quân
13


II. Luyện tập

Qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật : Cai lệ, người nhà lý trưởng, chị Dậu, và anh Dậu. Em thấy tính cách của mỗi nhân vật được thể hiện như thế nào?
II. Luyện tập

* Bài tập 1: Tính cách nhân vật được thể hiện qua lượt lời:

Lượt lời của chị Dậu:
Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất sưu của chú nó nữa, nên mới lôi thôi như thế. Chứ cháu có dám bỏ bễ tiền sưu của nhà nước đâu? Hai ông làm phúc nói với ông lí cho cháu khất…
Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông trông lại!
Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!
Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!
- Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!


* Bài tập 1:
Đảm đang, mạnh mẽ
Lượt lời của cai lệ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
Mày định nói cho cha mày nghe đó à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất!
- Nếu không có tiền nộp sưu cho ông bây giờ, thì ông sẽ dở cả nhà mày đi, chửi mắng thôi à!
Không hơi đâu mà nói với nó, trói cổ thằng chồng nó lại, điệu ra đình kia!
Tha này! Tha này!


* Bài tập 1:
Thô bạo, độc ác
Lượt lời của người nhà lí trưởng:
- Anh ta lại sắp phải gió như đêm qua đấy!
- Chị khất tiền sưu đến chiều mai phải không? Đấy, chị hãy nói với ông cai, để ông ấy ra đình kêu với quan cho! Chứ ông lí tôi thì không có quyền dám cho chị khất một giờ nào nữa!


* Bài tập 1:
M?a mai, an theo
Lượt lời của anh Dậu:
- U nó không được thế! Người ta đánh mình không sao, mình đánh người ta thì mình phải tù, phải tội.


* Bài tập 1:
Nhút nhát, sợ sệt
Nghiêm Hồng Quân
23
Bài 2:
- Nội dung: kể lại cuộc thoại giữa chị Dậu và cái Tí trước khi nó bị bán sang nhà cụ Nghị Quế.
P1: từ đầu -> " ..lấy đâu ra sữa cho em nó bú": Trước khi cái Tí biết - Bố cục: 2 phần nó bị bán
P2: Còn lại : Khi cái Tí biết nó bị bán






- Lúc đầu: Tí : nói nhiều -> chưa biết nó bị bán
Chị Dậu: nói ít -> đau lòng vì phải bán con
- Về sau: Tí: nói ít -> nó biết nó bị bán. Nó buồn
Chị Dậu: nói nhiều -> phải thuyết phục con


=> Diễn biến cuộc thoại phù hợp với tâm lí nhân vật.
a. Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào?
b.Tác giả miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy có hợp với tâm lí nhân vật không ? Vì sao?
* Bài tập 2.
Thời điểm
Cái Tí
Chị Dậu
Lúc đầu
Nói nhiều
Nói ít
Về sau
Nói ít
Nói nhiều
(Hồn nhiên, vô tư)
(Đau lòng)
(Thuyết phục
cái Tí)
(Sợ hãi, đau buồn)
Nghiêm Hồng Quân
25

Bài3:


Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ [.]. Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:
- Con có nhận ra con không?
Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến kia ư? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: "Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...
- Con đã nhận ta con chưa? - Mẹ vẫn hồi hộp.
Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng : "Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy.".
- Ngỡ ngàng, hãnh diện, xấu hổ.
Xúc động trước tâm hồn,
tình cảm của em gái
Dựa vào đoạn trích sau . Em hãy cho biết sự im lặng của nhân vật tôi biểu thị điều gì?
2
Nghiêm Hồng Quân
26


1/ Một chiến sĩ cách mạng bị bắt. Giặc tra tấn dã man nhưng anh vẫn không nói nửa lời.
2/ Một bạn học sinh nhìn thấy kẻ xấu lấy trộm xe đạp của bạn mình. Khi được hỏi, bạn học sinh ấy im lặng không nói nửa lời.
- Sự im lặng trong 2 tình huống trên thể hiện điều gì? Sự im lặng nào là đáng quý, đáng ca ngợi?
- Giữ bí mật
Đáng quý, đáng ca ngợi
- Đáng phê phán
- Né tránh trách nhiệm
Bài 4
Cho tình huống sau
A
B
D
C
1. Thế nào là một lượt lời trong hội thoại ?


Là một câu nói của người tham gia hội thoại
Là số lần nói của những người tham gia hội tho?i

Là số lần nói của một người trong cuộc thoại.
Là một lần nói của người tham gia hội thoại.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
A
B
D
C

2. Tôn trọng lượt lời của người khác khi hội thoại là:

Nói leo theo lời của người đang nói

Không chú ý vào lời của người đang nói
Không nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc
xen vào lời người khác
Nói tuỳ thích
BÀI TẬP CỦNG CỐ