Bài 27. Hội thoại (tiếp theo)

Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Vai xã hội là gì? Vai xã hội đưuợc xác định bằng các quan hệ xã hội nào? Khi tham gia hội thoại cần chú ý điều gì?
Câu 2: Chọn đáp án đúng:
a) Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại với ngưuời khác trong cuộc thoại.
b) Vai xã hội đuược xác định bằng một mối quan hệ xã hội: quan hệ thân - sơ.
c) Khi tham gia hội thoại cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
d) Mỗi nguười chỉ đảm nhiệm 1 vai xã hội.
=> Đúng
=> Sai
=> Đúng
=> Sai
(tiếp theo)
Tiết 111:
I - Luượt lời trong hội thoại:
3 - Bài học.
1.VÝ dô: §o¹n trÝch “Trong lßng mÑ”
2. Nhận xét.
- Nguười cô nói 6 lần.
+ Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
+ Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
+ Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
+ Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe.
+ Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trưuớc sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi đưuợc sao?
+ Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, ngưuời ta hỏi đến chứ ?


- Bé Hồng nói 2 lần.
(1)- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
(2)- Sao cô biết mợ con có con ?
- Mỗi lần nói của ngưuời tham gia hội thoại gọi là 1 luượt lời.
- Lẽ ra hai lần được nói nhưng Hồng lại im lặng khi đến lưuợt lời của mình:
+ Lần 1: . tôi cúi đầu không đáp.
+ Lần 2: . tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất.
- Im lặng khi đến lượt lời của mình cũng l� một cách để biểu thị thái độ
- Bộc lộ thái độ bất bình trưuớc lời nói cay độc của người cô.
- Hồng ý thức đưuợc, em là nguười vai dưuới không được xúc phạm ngưuời cô .
Hội thoại
Tình huống1:
Trong giờ Văn thầy giáo ra một câu hỏi và yêu cầu em học sinh A lên trả lời nhưung em học sinh B cứ ngồi nói theo.
Tình huống 2:
- Dạo này, bố thấy điểm môn Anh của con hình nhuư chuưa được tốt lắm. Sắp thi rồi, con cần cố gắng hơn nữa. Hay là con sang nhờ bạn.
Ông Nam chưa nói hết câu, B?c đã vùng vằng đứng dậy và làu bàu:
Thôi, bố đừng nói đến chuyện học hành của con nữa!

=> Nói leo
=> Nói tranh lưuợt lời
(tiếp theo)
Tiết 111:
I - Lưuợt lời trong hội thoại:
3 - Bài học.
1.VÝ dô:
Đoạn trích " Trong lòng mẹ"
2. Nhận xét.
- Ngưuời cô nói 6 lần.
- Bé Hồng nói 2 lần.
- Mỗi lần nói của nguười tham gia hội thoại gọi là 1 luượt lời.
- Lẽ ra hai lần đuược nói nhuưng Hồng lại im lặng khi đến lưuợt lời của mình:
+ Lần 1: . tôi cúi đầu không đáp.
+ Lần 2: . tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất.
- Im lặng khi đến lưuợt lời của mình cũng l� một cách để biểu thị thái độ
- Bộc lộ thái độ bất bình tru?c
ư lời nói cay độc của nguười cô.
- Hồng ý thức đưuợc, em là nguười vai duưới không đưuợc xúc phạm nguười cô .
- Để giữ lịch sự, tôn trọng nguười đối thoại:
+ Tránh cắt lời hoặc chêm lời nguười khác.
+ Không nói tranh lưuợt lời.
Hội thoại
Ghi nhớ:
Trong hội thoại, ai cũng đuược nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một luượt lời.
Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lưuợt lời của nguười khác, tránh nói tranh lưuợt lời, cắt luời hoặc chêm vào lời nguười khác.
Nhiều khi im lặng khi đến luượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.
(tiếp theo)
Tiết 111:
I- L­ît lêi trong héi tho¹i:
II- Luyện tập:
Bài tập 1:Qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật cai lệ, người nhà lí trưuởng, chị Dậu và anh Dậu trong đoạn trích Tức nưuớc vỡ bờ (Ngữ văn 8, tập 1 trang 28), em thấy tính cách của mỗi nhân vật đuợc thể hiện nhuư thế nào?


- Chị Dậu từ chỗ nhún nhưuờng, gọi cai lệ là ông xuưng cháu đã vùng lên gọi cai lệ là mày, xuưng bà.
Từ đầu đến cuối cai lệ tỏ ra hống hách, thô bạo, tàn nhẫn còn tên người nhà lí trưuởng có phần giữ gìn hơn nhuưng cũng tỏ thái độ mỉa mai.
Anh Dậu: Sợ hãi
a) Xét về sự tham gia hội thoại:
- Số lưuợt lời của cai lệ và Chị Dậu là nhiều nhất.
- Số luượt lời của nguười nhà lí truưởng ít hơn.
- Anh Dậu chỉ nói với chị Dậu sau khi cuộc xung đột đã kết thúc.
- Kẻ duy nhất cắt lời ngưuời khác trong cuộc hội thoại này là cai lệ.
b) Xét về cách thể hiện vai xã hội:
Hội thoại
c)Tính cách:
- Anh Dậu: Cam chịu, bạc nhuược.
- Chị Dậu: Là ngưuời nhịn nhục nhưung sẵn sàng vùng lên.
- Cai lệ: Tàn ác, không chút tình người.
- Nguười nhà lí truưởng: Kẻ ăn theo.
Bài tập2: Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi.
a/ Sự chủ động tham gia cuộc thoại của cái Tí và chị Dậu phát triển nguược nhau.
Lúc đầu: cái Tí nói nhiều, hồn nhiên còn chị Dậu thì chỉ im lặng .
Về sau : cái Tí nói ít hẳn đi còn chị Dậu lại nói nhiều hơn.
b/ Diễn biến cuộc thoại phù hợp với diễn biến tâm lí nhân vật:
Lúc đầu: cái Tí vô tuư, nói nhiều vì nó chưua biết sắp bị bán đi. Chị Dậu đau lòng vì buộc phải bán con nên chỉ im lặng.
Về sau: cái Tí biết bị bán nên sợ hãi, buồn tủi, ít nói còn chị Dậu vì phải thuyết phục con nên nói nhiều hơn.
c/ Việc tả cái Tí hồn nhiên, hiếu thảo? nổi bật nỗi đau của chị Dậu và sự bất hạnh của cái Tí.
Bài tập 3: Dựa vào những điều đã biết về truyện Bức tranh của em gái tôi (Ngữ văn 6 tập hai, tr.30) và vào đoạn trích duưới đây, hãy cho biết sự im lặng của nhân vật tôi biểu thị điều gì?
Lần 1: Ngỡ ngàng, hãnh diện sau đó là xấu hổ
Lần 2: Tâm trạng xúc động, ngẹn ngào truước tấm lòng của em mình
?
1/ Một chiến sĩ cách mạng bị bắt. Giặc tra tấn dã man nhung anh vẫn không nói nửa lời.
2/ Một bạn học sinh nhìn thấy kẻ xấu lấy trộm xe đạp của bạn mình. Khi được hỏi, bạn học sinh ấy im lặng không nói nửa lời.
- Sự im lặng trong 2 tình huống trên thể hiện điều gì? Sự im lặng nào là đáng quý, đáng ca ngợi?
Cho hai tình huống sau:
Sơ đồ hệ thống kiến thức về Hội thoại:
Hội thoại


Trong hội thoại ai cũng đưuợc nói. Mỗi lần có một ngưuời tham gia hội thoại nói đuược gọi là lưuợt lời


Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)

Quan hệ trên -
dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình)
Lưu ý: Quan hệ xã hội vốn rất đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp
Quan hệ xã hội
Vai xã hội
Lượt lời
Lưu ý:
-Cần tôn trọng luượt lời:
+ Không nói tranh, cắt lời của ngưuời khác.
+ Không đuược nói xen, nói chêm vào lời nguười khác.
Im lặng khi đến luượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.
Hưuớng dẫn học bài:
H?c b�i+ ghi nh?
Hoàn thành bài tập 4.
Xỏc d?nh du?c lu?t l?i h?i tho?i c?a b?n thõn trong h?i tho?i
Chuẩn bị bài "L?a ch?n tr?t t? t? trong cõu."