Bài 27. Bến quê

bến quê
Nguyễn Minh châu
NGỮ VĂN -TIẾT 137
HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM TÁC PHẨM
I- TÌM HIỂU CHUNG
- Nguyễn Minh Châu (1930-1989).
Quê Quỳnh Lưu – Nghệ An.
- Ông gia nhập quân đội năm 1950, sau đó trở thành nhà văn quân đội.
- Nguyễn Minh Châu là cây bút văn xuôi tiêu biểu cho thời kỳ kháng chiến chống Mĩ.
- Nhận giải thưởng Hồ Chí minh về văn học nghệ thuật năm 2000.
1- TÁC GIẢ:
Trình bày những hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Minh Châu?
Nguyễn Minh Châu
Kể tên các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu?
- Tác phẩm tiêu biểu: Dấu chân người lính, bức tranh, mảnh trăng cuối rừng…
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
Tựa đề “Bến quê” giúp người đọc hiểu:
- Bến quê là bến đò quen thuộc của quê hương.
Bến quê là quê hương sinh ra và nuôi dưỡng ta nên người.
- Bến quê là nơi ta xuất phát đi tìm lẽ sống và sau đó trở về…
2. TÁC PHẨM.
I- TÌM HIỂU CHUNG
1- TÁC GIẢ.
Trình bày xuất xứ của truyện ngắn “Bến quê”?
- Truyện ngắn Bến quê in trong tập truyện cùng tên, xuất bản năm 1985.
3. ĐỌC – TÌM HIỂU TÌNH HUỐNG TRUYỆN.
a- ĐỌC.
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
Tựa đề của tác phẩm gợi cho em điều gì?
b- TÌM HIỂU TÌNH HUỐNG TRUYỆN.
Nhân vật Nhĩ rơi vào hoàn cảnh nào?
Hai tình huống cơ bản:
+ Nhĩ bị liệt toàn thân nằm trên giường bệnh.
+ Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp của bãi bồi ven sông và người thân.
Thảo luận nhóm
Em hãy chỉ ra những nghịch lý trong tình huống truyện? Xây dựng những tình huống ấy tác giả muốn thể hiện điều gì?
Những điều nhà văn muốn thể hiện:
+ Cuộc sống và số phận con người chứa đầy những bất thường, những nghịch lý, ngẫu nhiên, vượt ra ngoài những dự định, những toan tính của người ta.
+ Triết lý giản dị, sâu sắc: Cái đẹp, cái hạnh phúc không ở đâu xa, luôn ở quanh ta.
+ Những gì gần gũi, thân quen hàng ngày mà ta lãng quên lại là những cái quý giá nhất.
Những nghịch lý trong tình huống truyện:
+ Nhĩ là người đã đi hầu hết các nơi trên thế giới, vậy mà căn bệnh quái ác đã buộc anh phải nằm liệt giường tại quê.
+ Khi nằm trị bệnh ở quê, anh bỗng nhận ra vẻ đẹp lạ lùng của bãi bồi bên kia sông, của những người thân. Anh muốn đặt chân lên bãi bồi ấy nhưng không thể được nữa.
+ Nhĩ nhờ con trai giúp mình thực hiện khao khát ấy. Nhưng con trai anh lại sa vào một đám chơi cờ để lỡ chuyến đò ngang duy nhất trong ngày.
2. TÁC PHẨM.
I- TÌM HIỂU CHUNG
1- TÁC GIẢ.
3. ĐỌC – TÌM HIỂU TÌNH HUỐNG TRUYỆN.
a- ĐỌC.
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
b- TÌM HIỂU TÌNH HUỐNG TRUYỆN.
Qua cái nhìn của nhân vật Nhĩ, cảnh vật thiên nhiên một buổi sáng đầu thu được miêu tả như thế nào?
+ Bông bằng lăng tím…
II- HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VĂN BẢN.
1- Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ.
a) Cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên trong buổi sáng đầu thu:
+ Con sông Hồng màu đỏ nhạt.
+ Vòm trời và bãi bồi bên kia sông.
Không gian, cảnh vật vừa gần gũi, vừa mới mẻ -> Lần đầu tiên nhĩ cảm nhận được sự giàu đẹp và mới mẻ của nó.
Nhĩ cảm nhận cảnh vật đó như thế nào?
HÌNH ẢNH CON SÔNG QUÊ
2. TÁC PHẨM.
I- TÌM HIỂU CHUNG
1- TÁC GIẢ.
3. ĐỌC – TÌM HIỂU TÌNH HUỐNG TRUYỆN.
a- ĐỌC.
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
b- TÌM HIỂU TÌNH HUỐNG TRUYỆN.
+ Bông bằng lăng tím…
II- HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VĂN BẢN.
1- Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ.
a) Cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên trong buổi sáng đầu thu:
+ Con sông Hồng màu đỏ nhạt.
+ Vòm trời và bãi bồi bên kia sông.
Không gian, cảnh vật vừa gần gũi, vừa mới mẻ -> Lần đầu tiên nhĩ cảm nhận được sự giàu đẹp và mới mẻ của nó.
Tiết 138
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
+ Những ngón tay gầy guộc, âu yếm vuốt bên vai chồng …
II- HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VĂN BẢN.
1- Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ.
a) Cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên trong buổi sáng đầu thu:
+ Liên đang mặc tấm áo vá ….
+ “Suốt đời anh làm em khổ tâm … mà em cứ nín thinh..” “em có làm sao đâu”.
b) Cảm nhận của Nhĩ về người vợ:
Tìm trong tác phẩm những chi tiết diễn tả sự thấu hiểu và biết ơn sâu sắc của Nhĩ đối với vợ?
=> Nhĩ cảm nhận lần đầu tiên về sự vất vả, tần tảo, chịu thương chịu khó và sự âu yếm yêu thương của vợ anh.
=> Sự thấu hiểu và biết ơn sâu sắc của Nhĩ đối với vợ
Em hãy nêu nhận xét về cách diễn tả trạng thái tâm lý nhân vật của tác giả trong đoạn văn này?
- Miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế, thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về tâm hồn con người, về cách viết tài hoa của Nguyễn Minh Châu.
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
c) Niềm khát khao của Nhĩ:
II- HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VĂN BẢN.
1- Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ.
a) Cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên trong buổi sáng đầu thu:
- Được đặt chân lên bãi bồi bên kia bến sông.
=> Khát khao ấy chính là sự thức tỉnh về những giá trị bền vững , bình thường và sâu xa của cuộc sống, những giá trị mà người ta bỏ qua, lãng quên thời trai trẻ. Sự tỉnh ấy chỉ đến được với người ta ở cái độ từng trải, với Nhĩ đó là lúc cuối đời….
b) Cảm nhận của Nhĩ về người vợ:
Nhĩ có khát khao gì? Khát khao ấy gợi cho em suy nghĩ gì?
- Thấu hiểu và biết ơn sâu sắc của Nhĩ đối với vợ
Khát khao của Nhĩ có thực hiện được không? Vì sao?
- Khát khao của Nhĩ là vô vọng vì con trai anh do mê xem phá cờ thế mà lỡ chuyến đò cuối cùng.
Việc con trai Nhĩ không thực hiện được ước nguyện của mình, gợi cho Nhĩ cảm nhận được điều gì?
=> Con người ở trên đời thật khó thoát khỏi những cái vòng vèo hoặc chùng chình.
Cử chỉ của nhân vật Nhĩ ở cuối chuyện có vẻ khác thường, hãy giải thích ý nghĩa của chi tiết ấy?
=> Muốn thức tỉnh mọi người về cái vòng vèo chùng chình mà chúng ta đang sa vào trên đường đời – để dứt ra khỏi nó – để hướng tới những giá trị đích thực vốn rất giản dị, gần gũi và bền vững.
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
II- HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VĂN BẢN.
1- Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ.
2- Một số đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện.
+ Hình ảnh bãi bồi ven sông và toàn bộ khung cảnh:Vẻ đẹp của cuộc sống vừa bình dị, vừa thân thuộc.
Đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện là gì?
- Sáng tạo những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng.
Nêu những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng và ý nghĩa của nó ?
+ Hình ảnh bờ sông bên này bị sụt lở: Sự sống của nhân vật Nhĩ vào những ngày cuối cùng.
+ Người con trai sa vào trò chơi đám cờ thế : Gợi ra những điều mà Nhĩ cho là vòng vèo, chùng chình không tránh khỏi của đời người..
+ Hành động khác thường của Nhĩ ở cuối truyện (giơ cánh tay khoát khoát…): Phải thoát ra, dứt ra khỏi sự chùng chình để hướng tới một giá trị đích thực, giản dị mà bền vững.
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
II- HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VĂN BẢN.
1- Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ.
2- Một số đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện.
2. Nội dung:
Hãy nêu những nét nổi bật về nghệ thuật của truyện
Nêu nét nổi bật về nội dung của truyện?
- Truyện “Bến quê” thể hiện những suy ngẫm trải nghiệm của nhà văn về cuộc sống và thức tỉnh sự trân trọng đối với vẻ đẹp bình dị, gần gũi của quê hương.
III- TỔNG KẾT.
1. Nghệ thuật:
Sự miêu tả tâm lý nhân vật.
Cách sử dụng hình ảnh giàu tính biểu tượng.
Xây dựng tình huống truyện giàu tính biểu hiện.
Trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật.
BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
II- HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH VĂN BẢN.
1- Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ.
2- Một số đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện.
2. Nội dung:
Nhân vật Nhĩ trong truyện thuộc loại nhân vật nào? Em có suy nghĩ như thế nào khi đọc và tìm hiểu truyện “Bến quê” của Nguyễn Minh Châu?
- Nhân vật Nhĩ thuộc loại nhân vật tư tưởng, qua nhân vật nhà văn gửi gắm những điều mình quan sát, suy ngẫm triết lý về cuộc đời và con người.
III- TỔNG KẾT.
1. Nghệ thuật:
- Dù đi đâu, ở đâu… Cũng luôn nhớ, luôn gắn bó với quê hương xứ sở, nơi chôn nhau cắn rốn của mình.
- Dặn dò: Phân tích truyện ngắn “Bến quê”. Chuẩn bị bài “Những ngôi sao xa xôi”- SGK trang 113.
Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay.
Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông
Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che.
Quê hương là đêm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng đầu thềm
Quê hương mỗi người có một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người.