Bài 27. Bến quê

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo về dự giờ, thăm lớp.
- Nguyễn Minh Châu (1930-1989) quê ở huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
- Gia nhập quân đội 1950 sau đó trở thành nhà văn.
- Là cây bút văn xuôi tiêu biểu của văn học Việt Nam.
- Truyện ông thể hiện những tìm tòi quan trọng về tư tưởng, nghệ thuật góp phần đổi mới văn học nước nhà.
Các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu:
Đoạn truyện lược bỏ:

“Nhĩ nằm yên để cho vợ chải những nhát lược cuối cùng. Nhĩ biết mình có một cái đầu tròn trịa, tóc Nhĩ đến bây giờ vẫn đen và không khô. Chẳng biết lúc này trong khi Liên đứng trên đầu phản cẩn thận đưa những nhát lược, Nhĩ nghĩ thầm, “cô ấy” có nhớ mái đầu với bộ tóc đen óng mượt đã khiến cho anh một thời được tiếng là một “Đông Gioăng”? Cho nên trước đây trong cơ quan so với mấy anh em cùng tuổi, anh được tiếng là một người lâu già.
Chải đầu cho chồng xong, Liên đỡ anh ngồi dậy, cúi xuống dưới gầm tủ lấy thêm mấy chiếc gối đem kê sau lưng anh.”

(Nguyễn Minh Châu - Bến quê)
Bố cục: 3 phần
Phần 1: Từ đầu đến “bậc gỗ mòn lõm”
 Cuộc trò chuyện của Nhĩ với Liên.
Phần 2: Tiếp đến “một vùng nước đỏ”
 Nhĩ nhờ con trai sang bên kia sông, nhờ bọn trẻ hàng xóm giúp anh ngồi tựa sát cửa sổ để ngắm cảnh và suy tư, nghĩ ngợi.
Phần 3: Đoạn còn lại
 Cụ giáo Khuyến ghé vào hỏi thăm và hành động cuối cùng của Nhĩ.
Tình huống truyện:
- Là hoàn cảnh xảy ra và làm điều kiện cho câu chuyện phát triển.
- Là hoàn cảnh sống và hoạt động của các nhân vật (nhân vật chính) góp phần thể hiện tính cách nhân vật, chủ đề tác phẩm.
Tác dụng:
Giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng nhân vật, cốt truyện, chủ đề cho tác phẩm.Tình huống truyện thể hiện tài năng của nhà văn.
Câu hỏi thảo luận:
Nhân vật Nhĩ trong truyện ở vào hoàn cảnh như thế nào? Xây dựng tình huống ấy tác giả nhằm thể hiện điều gì?
Gợi ý:
- Nêu hoàn cảnh cụ thể của Nhĩ.
- Vì sao nói: Tình huống truyện trớ trêu như một nghịch lí.
- Từ tình huống truyện tác giả thể hiện chủ đề của truyện như thế nào?
Tình huống truyện được xây dựng trên một chuỗi nghịch lí:
- Nhĩ đi rất nhiều nơi >< cuối đời lại phải nằm liệt trên giường bệnh.
- Khi Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp của bờ bãi bên kia >< anh lại không thể đặt chân đến được.
- Nhĩ nhờ con trai giúp mình >< nó lại sa vào đám chơi cờ trên hè phố, để lỡ chuyến đò.
Chủ đề:
Cuộc sống và số phận của con người chứa đầy những điều bất thường, khó tránh được sự vòng vèo, chùng chình. Phải biết những giá trị và vẻ đẹp đích thực của đời sống ở ngay những cái bình thường, gần gũi mà bền vững.
- Mấy bông hoa cuối cùng còn sót lại trở nên đậm sắc hơn ... những bông hoa băng lăng đã thưa thớt.
- Sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra.
- Cả một vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non.
- Vòm trời cũng như cao hơn.
Những chi tiết miêu tả thiên nhiên:
“Ngoài cửa sổ bấy giờ những bông hoa băng lăng đã thưa thớt - cái giống hoa ngay khi nở, màu sắc đã nhợt nhạt. Hẳn có lẽ vì đã sắp hết mùa, hoa đã vãn trên cành, cho nên mấy bông hoa cuối cùng còn sót lại trở nên đậm sắc hơn. Ừ cũng chả phải, Nhĩ vừa ngồi vừa để cho vợ bón từng thìa thức ăn vừa ngẫm nghĩ, chính vì thời tiết đã thay đổi, đã sắp lập thu rồi, cái nóng hầm hập ở trong phòng cùng với thứ ánh sáng loa loá vừa nhìn đã thấy chói cả mắt ở ngoài bờ sông Hồng không biết đã rút đi đâu từ bao giờ.”
(Nguyễn Minh Châu - Bến quê)



“Ngoài cửa sổ bấy giờ những bông hoa băng lăng đã thưa thớt - cái giống hoa ngay khi nở, màu sắc đã nhợt nhạt. Hẳn có lẽ vì đã sắp hết mùa, hoa đã vãn trên cành, cho nên mấy bông hoa cuối cùng còn sót lại trở nên đậm sắc hơn. Ừ cũng chả phải, Nhĩ vừa ngồi vừa để cho vợ bón từng thìa thức ăn vừa ngẫm nghĩ, chính vì thời tiết đã thay đổi, đã sắp lập thu rồi, cái nóng hầm hập ở trong phòng cùng với thứ ánh sáng loa loá vừa nhìn đã thấy chói cả mắt ở ngoài bờ sông Hồng không biết đã rút đi đâu từ bao giờ.”
(Nguyễn Minh Châu - Bến quê)

“Bên kia những hàng cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra. Vòm trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non - những màu sắc thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ. Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến - cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa nhà mình.”
(Nguyễn Minh Châu - Bến quê)
“Bên kia những hàng cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra. Vòm trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non - những màu sắc thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ. Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến - cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa nhà mình.”
(Nguyễn Minh Châu - Bến quê)
“Bên kia những hàng cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra. Vòm trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non - những màu sắc thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ. Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến - cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa nhà mình.”
(Nguyễn Minh Châu - Bến quê)
“Bên kia những hàng cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra. Vòm trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non - những màu sắc thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ. Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến - cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa nhà mình.”
(Nguyễn Minh Châu - Bến quê)
“Bên kia những hàng cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra. Vòm trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non - những màu sắc thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ. Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến - cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa nhà mình.”
(Nguyễn Minh Châu - Bến quê)
Luyện tập:
Đọc đoạn đầu của truyện, nhận xét về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của tác giả.
Nhận xét:
- Cảnh vật được miêu tả với nhiều tính từ chỉ màu sắc được phân biệt tinh tế, những động từ miêu tả sự chuyển động của cảnh vật.
- Biện pháp nghệ thuật so sánh, nhân hoá làm cho khung cảnh thiên nhiên có hồn, gần gũi với con người.
- Miêu tả không gian bằng đường nét, màu sắc tạo hình gợi cảm.

Hướng dẫn về nhà:
- Luyện tóm tắt truyện.
- Viết câu trả lời bài tập 1 thành một đoạn văn hoàn chỉnh.
- Tiếp tục tìm hiểu về nhân vật Nhĩ.