Bài 26. Tổng kết phần văn bản nhật dụng

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP

97
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:
- Khái niệm


Tiết 71-Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT



Các phương châm hội thoại
*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:
- Khái niệm
- Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp

-
Tiết 68-Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
CÁC PHƯƠNG CHÂM
HỘI THOẠI



































Phương châm
về chất
Phương châm
lịch sự
Việc vận dụng các phương châm hội thoại
cần phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp
(Nói với ai? Nói khi nào? Nói ở đâu? Nói để làm gì?)
*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:
- Khái niệm
- Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp
- Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
Tiết 68-Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
Việc không tuân thủ phương châm hội thoại có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân sau:
+Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp.
+ Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.
+ Người nói muốn gây một sự chú ý để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.
Tiền bạc chỉ là tiền bạc
Nói có sỏch, mỏch cú ch?ng
Núi bam núi b?
Cơm hôm nay chả ngon lắm.
Bố mẹ tớ là nông dân làm nghề nông nghiệp.
M?t bỏc si khụng núi s? th?t v? tỡnh tr?ng s?c kh?e
c?a m?t ngu?i m?c b?nh nan y.
- Lớp trưởng lớp cậu hỏt r?t hay, đúng không?
- Bạn ấy rất gương mẫu, lại hay giúp đỡ mọi người
nên ai cũng quý.
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
31
32
33
34
35
32
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
60
59
Ai nhanh hơn
1
2
3
4
5
6
7
Thể lệ: Xếp số thứ tự của các tình huống vi phạm PCHT vào ô trống trong thời gian 1 phút











.










Thảo luận nhóm: ( 5 phỳt )
- Hóy k? m?t tỡnh hu?ng giao ti?p trong dú cú m?t ho?c m?t s? phuong chõm h?i tho?i n�o dú khụng du?c tuõn th?.


2/ Kể một tình huống giao tiếp ( có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.)
2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.
Tình huống 2:
Trong giờ Vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh đang mói nhìn qua cửa sổ:
- Em cho thầy biết sóng là gì?
- Thưa thầy, "Sóng" là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ!
Vi phạm phương châm quan hệ
2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.
Tình huống 1:
M?t chi?u n?, Tý d?t d�n trõu v? t?i nh�, b? c?a Tý h?i:
- Con dó cho trõu an ? dõu?
- Con cho trõu an ? m?m ?!
Tình huống 2:
Trong giờ Vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh đang mói nhìn qua cửa sổ:
- Em cho thầy biết sóng là gì?
- Thưa thầy, "Sóng" là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ!
Tình huống 3:
M?t ngu?i l?n tu?i h?i m?t h?c sinh :
-Chỏu cho bỏc h?i du?ng d?n D?c L?p di l?i n�o?
- T?i ngó tu v� r? ph?i.
Nờn ch?n cỏch di?n d?t sau: Bỏc d?n ngó tu tru?c m?t, sau dú r? tay ph?i v� di th?ng l� t?i ?!
Vi ph?m phương châm về lượng
Vi ph?m phương châm quan hệ
Vi phạm ph­¬ng ch©m lịch sự
2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.
Tình huống 4:
Trờn m?t chi?c t�u vi?n duong n?, viờn thuy?n phú cú
thúi nghi?n ru?u, cũn viờn thuy?n tru?ng l?i l� ngu?i
nghiờm tỳc, r?t ghột chuy?n u?ng ru?u. M?t hụm thuy?n
tru?ng ghi v�o nh?t ký c?a t�u: "Hụm nay thuy?n phú l?i
say ru?u". Hụm sau d?n phiờn tr?c c?a mỡnh, viờn
thuy?n phú d?c th?y cõu n�y, bốn vi?t v�o trang sau: "Hụm nay thuy?n tru?ng khụng say ru?u".
Cõu c?a viờn thuy?n phú: "Hụm nay thuy?n tru?ng khụng say ru?u"(cú th? suy ra l� nh?ng ng�y khỏc thuy?n tru?ng d?u say). Di?u suy lu?n n�y trỏi v?i th?c t?. Viờn thuy?n phú dó ng?m thụng bỏo m?t di?u m� ụng ta bi?t ch?c ch?n l� khụng dỳng.
Vi ph?m phương châm về ch?t
PC
LỊCH SỰ
PC
CÁCH THỨC
PC
QUAN HỆ
PC
VỀ CHẤT
PC
VỀ LƯỢNG
Nói ngắn gọn, rành mạch,
tránh cách nói mơ hồ
Nói năng tế nhị, tôn trọng người khác

§õng nãi nh÷ng ®iÒu
m×nh kh«ng tin lµ ®óng vµ
kh«ng cã b»ng chøng x¸c thùc
Nói năng tối kị dài dòng
Mơ hồ, ấp úng, lòng vòng khó nghe
Nói lời thô thiển chớ nên
Nói sao tế nhị đôi bên đẹp lòng
Không thiếu mà cũng chẳng thừa
Nói sao cho đủ, cho vừa thì thôi
Nói đúng đề tài giao tiếp,
tránh lạc đề
Nói sao cho khỏi lạc đề
Cho người tiếp chuyện ra về không quên
Nói đúng yêu cầu giao tiếp
không thiếu, không thừa
Những câu dưới đây khuyên ta khi nói năng phải tuân thủ PCHT nào?
Chưa biết chớ bảo biết rồi
Kẻo sai sự thật người đời cười chê











.










Hu?ng d?n v? nh�:
-ễn t?p k? v? cỏc phuong chõm h?i tho?i
- K? m?t tỡnh hu?ng giao ti?p trong dú cú m?t ho?c m?t s? phuong chõm h?i tho?i n�o dú khụng du?c tuõn th?.
- Chu?n b? ti?t 72: ễn t?p ti?ng Vi?t (tt):
*Xung hụ trong h?i tho?i
*Cỏch d?n tr?c ti?p v� cỏch d?n giỏn ti?p(sgk-190)


Xin chân thành cảm ơn!
Chúc quý thầy cô giáo
và các em học sinh mạnh khoẻ!
Tiền bạc chỉ là tiền bạc
Nói có sỏch, mỏch cú ch?ng
Núi baờm noựi boồ
Com hụm nay ch? ngon l?m
M? baùn aỏy là giaựo vieõn làm nghề daùy hoùc
M?t bỏc si cú th? khụng núi s? th?t v? tỡnh tr?ng
s?c kh?e c?a m?t ngu?i m?c b?nh nan y.
Lan: - Lớp trưởng c?a b?n hỏt r?t hay, đúng không?
Mai: - Bạn ấy h?c gi?i lại bi?t giỳp d? mọi người
nên ai cũng quý.
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Hết giờ
31
32
33
34
35
32
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
60
59
Ai nhanh hơn
1
2
3
4
5
6
7
Xếp số thứ tự của các tình huống vi phạm PCHT vào ô trống trong thời gian 1 phút
Tình huống 5:
Trờn m?t chi?c t�u vi?n duong n?, viờn thuy?n phú cú
thúi nghi?n ru?u, cũn viờn thuy?n tru?ng l?i l� ngu?i
nghiờm tỳc, r?t ghột chuy?n u?ng ru?u. M?t hụm thuy?n
tru?ng ghi v�o nh?t ký c?a t�u: "Hụm nay thuy?n phú l?i
say ru?u". Hụm sau d?n phiờn tr?c c?a mỡnh, viờn
thuy?n phú d?c th?y cõu n�y, bốn vi?t v�o trang sau:
"Hụm nay thuy?n tru?ng khụng say ru?u".
(B�i t?p Ng? van 9-T?p 1)
Vi ph?m phương châm về ch?t
có thể suy ra là những ngày khác thuyền trưởng đều say. Điều suy luận này trái với thực tế. Viên thuyền phó đã ngầm thông báo một điều mà ông ta biết chắc chắn là không đúng.
II. Xưng hô trong hội thoại
1. Từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt:
tôi , tớ, chúng tôi, chúng tớ, anh, chị, bác, cậu...

=> Rất phong phú và đa dạng.
* Cách dùng:
- Người nói căn cứ vào đặc điểm của tình huống giao tiếp để xưng hô cho phù hợp.
VD:
+ Đối với người trên:
bác - cháu; anh - em...
+ Đối với bạn bè:
bạn - tớ; cậu - tớ...
1. Đại từ xưng hô:
Tôi, tớ, chúng tôi...
B?n, m�y, cỏc b?n.
Nó, hắn, chúng nó.
- Dùng theo ngôi thứ nhất, thứ hai, thứ ba
2. Từ chỉ quan hệ họ hàng, chức vụ
Cô, dì, chú, bác, anh, em...
Lớp trưởng, giám đốc, bác sĩ...
- Dùng theo vai quan hệ (trên dưới, nghề nghiệp...)
3. Danh từ chỉ tên riêng:
- Đạt, Chi, Lan, Hïng, Nam...
- Dùng để gọi tên, xưng tên
? Nờu cỏch hi?u v? phuong chõm xung hụ "xưng khiêm, hô tôn"?
- Là khi xưng hô người nói tự xưng mình một cách khiêm nhường và gọi người đối thoại một cách tôn kính.
Từ ngữ xưng hô thời trước:
Từ ngữ xưng hô thời nay:
+ Gọi đại nhân, bệ hạ, tiên sinh ...
+ Xưng bần sĩ, bần tăng, thảo dân, ti?n n?.
+ Gäi quý vị, quý ông, quý bà, quý ngài, qúy cô…
+ X­ng t«i, em, ch¸u...
2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.

T×nh huèng 4:
Một người lớn tuổi hỏi một học sinh :
- Cháu cho bác hỏi đường đến Đức Lập đi lối nào?
- Tới ngã tư và rẽ phải.


Vi phạm phương châm lịch sự
*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại

Tiết 71-Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:


-
Tiết 68-Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
Tiết 71- Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại
- Khái niệm
- Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp

Tiết 68-Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:
- Khái niệm
- Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp
- Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
Tiết 68-Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:
- Khái niệm
- Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp
- Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
2.Kể một tình huống giao tiếp … (SGK / 190)
Tiết 68-Tiếng Việt ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.
Tình huống 1:
M?t chi?u n?, Ba d?n nh� Tu h?i:
- B?n cú bi?t boi khụng?
Tu li?n dỏp:
- Bi?t ch?, th?m chớ cũn boi gi?i n?a.
Ba: -B?n h?c boi ? dõu v?y ?
Tu: - Di nhiờn l� ? du?i nu?c ch? cũn ? dõu.
Vi ph?m phương châm về lượng
Tình huống 5:

Trờn m?t chi?c t�u vi?n duong n?, viờn thuy?n phú cú
thúi nghi?n ru?u, cũn viờn thuy?n tru?ng l?i l� ngu?i
nghiờm tỳc, r?t ghột chuy?n u?ng ru?u. M?t hụm thuy?n
tru?ng ghi v�o nh?t ký c?a t�u: "Hụm nay thuy?n phú l?i
say ru?u". Hụm sau d?n phiờn tr?c c?a mỡnh, viờn
thuy?n phú d?c th?y cõu n�y, bốn vi?t v�o trang sau:
"Hụm nay thuy?n tru?ng khụng say ru?u".
(B�i t?p Ng? van 9-T?p 1)
Vi ph?m phương châm về ch?t


T×nh huèng 3:
Mẹ hỏi Nam :
- Hôm nay, con ăn cơm thế nào?
- Chả ngon lắm mẹ ạ!


Vi phạm phương châm cách thức
2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.
Tình huống 1:
M?t chi?u n?, Tý d?t d�n trõu v? t?i nh�, b? c?a Tý h?i:
- Con dó cho trõu an ? dõu?
- Con cho trõu an ? m?m ?!
Tình huống 2:
Trong giờ Vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh đang mói nhìn qua cửa sổ:
- Em cho thầy biết sóng là gì?
- Thưa thầy, "Sóng" là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ!
Tình huống 3:
M?t ngu?i l?n tu?i h?i m?t h?c sinh :
-Chỏu cho bỏc h?i du?ng d?n D?c L?p di l?i n�o?
- T?i ngó tu v� r? ph?i.
Nờn ch?n cỏch di?n d?t sau: Bỏc d?n ngó tu tru?c m?t, sau dú r? tay ph?i v� di th?ng l� t?i ?!
Vi ph?m phương châm về lượng
Vi ph?m phương châm quan hệ
Vi phạm ph­¬ng ch©m lịch sự
2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.
Tình huống 4:
Trờn m?t chi?c t�u vi?n duong n?, viờn thuy?n phú cú
thúi nghi?n ru?u, cũn viờn thuy?n tru?ng l?i l� ngu?i
nghiờm tỳc, r?t ghột chuy?n u?ng ru?u. M?t hụm thuy?n
tru?ng ghi v�o nh?t ký c?a t�u: "Hụm nay thuy?n phú l?i
say ru?u". Hụm sau d?n phiờn tr?c c?a mỡnh, viờn
thuy?n phú d?c th?y cõu n�y, bốn vi?t v�o trang sau: "Hụm nay thuy?n tru?ng khụng say ru?u".
Cõu c?a viờn thuy?n phú: "Hụm nay thuy?n tru?ng khụng say ru?u"(cú th? suy ra l� nh?ng ng�y khỏc thuy?n tru?ng d?u say). Di?u suy lu?n n�y trỏi v?i th?c t?. Viờn thuy?n phú dó ng?m thụng bỏo m?t di?u m� ụng ta bi?t ch?c ch?n l� khụng dỳng.
Vi ph?m phương châm về ch?t
II. Xưng hô trong hội thoại
1. Từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt:
tôi , tớ, chúng tôi, chúng tớ, anh, chị, bác, cậu...

=> Rất phong phú và đa dạng.
* Cách dùng:
- Người nói căn cứ vào đặc điểm của tình huống giao tiếp để xưng hô cho phù hợp.
VD:
+ Đối với người trên:
bác - cháu; anh - em...
+ Đối với bạn bè:
bạn - tớ; cậu - tớ...
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
1. N?i dung
2. M?t s? t�nh hu?ng giao ti?p :
Tiết 74:ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
Nào, chúng ta cùng kể cho nhau nghe một số tình huống giao tiếp mà trong đó có một hay một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.
Th?y s? k? cho câc em nghe m?t cđu chuy?n vă th? doân nhđn v?t trong truy?n dê kh�ng tuđn th? phuong chđm h?i tho?i năo nhĩ!



?! �ng bâc si th?t dêng tr� vă dê vi ph?m phuong chđm quan h? m?t r?i!
Tiết 74:ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
Khoảng 10 giờ tối, ông bác sĩ nhận được cú điện thoại của một khách quen ở vùng quê.
Ông khách nói, giọng hoảng hốt:
-Thưa bác sĩ, thằng bé nhà tôi nuốt cây bút bi của tôi rồi. Bây giờ biết làm thế nào?
Xin bác sĩ đến ngay cho.
-Tôi lên đường ngay. Nhưng mưa to gió lớn thế này, đường vào làng ông lại lầy lội, phải một tiếng rưỡi nữa tôi mới đến nơi được.
-Thế trong khi chờ bác sĩ đến, tôi biết làm thế nào?
-Ông chịu khó dùng tạm bút chì vậy.

I. Các phương châm hội thoại
Các phương châm
hội thoại
Phương
châm
về lượng
Phương
châm
về chất
Phương
châm
lịch sự
Phương
châm
quan hệ
Phương
châm
cách thức
VD: Hỏi: Anh đã ăn cơm chưa?
Trả lời :
Cách 1: Tôi đã ăn rồi.
Cách 2: Từ lúc tôi mặc cái áo mới này tôi vẫn chưa ăn cơm.
VD: Có hai cách nói:
Cách 1: Con bò to gần bằng con trâu.
Cách 2: Con bò to gần bằng con voi.
VD: Hỏi: Anh đã ăn cơm chưa?
Trả lời :
Tôi đã ăn rồi.
Chọn cách 1:
Con bò to gần bằng con trâu.
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
“ Bố ở chiến khu bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo ở nhà vẫn được bình yên”
“ Tiền bạc chỉ là tiền bạc”
Không tuân thủ phương châm về chất - người nói
ưu tiên cho một yêu cầu khác quan trọng hơn
Không tuân thủ phương châm về lượng - người nói
muốn người nghe hiểu theo một hàm ý nào đó
1. Đại từ xưng hô:
Tôi, tớ, chúng tôi...
B?n, m�y, cỏc b?n.
Nó, hắn, chúng nó.
- Dùng theo ngôi thứ nhất, thứ hai, thứ ba
2. Từ chỉ quan hệ họ hàng, chức vụ
Cô, dì, chú, bác, anh, em...
Lớp trưởng, giám đốc, bác sĩ...
- Dùng theo vai quan hệ (trên dưới, nghề nghiệp...)
3. Danh từ chỉ tên riêng:
- Đạt, Chi, Lan, Hïng, Nam...
- Dùng để gọi tên, xưng tên