Bài 26. Hội thoại

chào mừng
các thầy cô giáo tới dự giờ ngữ văn lớp 8a2
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Hành động nói là gì ?
Nêu một số kiểu hành động nói th­êng gặp?
- Hành động nói là hành động ®­îc thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
*Các kiểu hành động nói :
+ Hỏi
+Trình bày
+ Điều khiển
+ Hứa hẹn
+ Bộc lộ cảm xúc
KIỂM TRA BÀI CŨ
2. Nối câu ở cột A cho phù hợp với hành động nói tương ứng ở cột B
Ôi sức trẻ !
Hành động hỏi
Hành động bộc lộ
tình cảm, cảm xúc
Hành động trình bày
Một hôm người chồng
ra biển đánh cá.
Tôi sẽ giúp ông.
Hành động điều khiển
Đi tìm con cá
và đòi một cái nhà rộng.
Trâu của lão cày một
ngày được mấy đường?
Hành động hứa hẹn
A
B
Tiết 107

Hội thoại

Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :
- Hồng, mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?
[.]Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt, ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ nhà đi tha hương cầu thực . Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính trọng mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [.]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi,. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :
Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá, sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.]Tôi cười dài trong tiếng khóc hỏi cô tôi :
Sao cô biết mợ con có con ?
Cô tôi vẫn tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn [.]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ, khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là những vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị .
Ví dụ 2.
". Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết then. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe nhạc thái thường đãi yến nguỵ sứ mà không biết căm .
. Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta thì mới phải đạo thần chủ . Ta viết ra bài hịch này để các ngươi hiểu bụng ta"
("Hịch tướng sĩ" - Trần Quốc Tuấn)

*Ghi nhớ:
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
- Quan hệ trên dưới ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội )
- Quan hệ thân –sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
Quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
Bài tập 2 : Đọc đoạn trích
"Tôi nắm lấy cáí vai gầy của lão ôn tồn bảo :
Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng : Bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc ; ông con mình ăn khoai, uống nước chè rồi hút thuốc lào . thế là sung sướng.
Vâng! ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì như thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo :
Thế là được, chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác."
(Nam Cao - "Lão Hạc")
a. Xác định vai xã hội :
Xét về tuổi tác : Lão Hạc (vai trên) - ông giáo (vai dưới).
Xét về địa vị xã hội : ông giáo (vai trên) - Lão Hạc (vai dưới).
b. Thái độ của ông giáo :
Lời lẽ ôn tồn, hành động thân mật "nắm lấy cái vai gầy của lão Hạc", mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.
Trong cách xưng hô, gọi lão Hạc là "cụ", xưng hô gộp hai người là "ông con mình" ( kính trọng), xưng "tôi" (bình đẳng).
c. Thái độ của Lão Hạc:
- Lão Hạc gọi "ông giáo", dùng từ "dạy" cho từ "nói" (tôn trọng), xưng hô gộp hai người là "chúng mình" (thân tình).
- Lão Hạc giữ ý với ông giáo, thể hiện tâm trạng không vui : "cười đưa đà, cười gượng, thoái thác chuyện ở lại ăn khoai, uống nứơc với ông giáo".
Bài 3:
Ch? D?u xỏm m?t,v?i d?t con xu?ng d?t,ch?y d?n d? l?y tay h?n:
-Chỏu van ụng nh� chỏu v?a m?i t?nh du?c m?t lỳc,ụng tha cho!
.Hỡnh nhu t?c quỏ khụng th? ch?u du?c, ch? D?u li?u m?ng c? l?i :
-Ch?ng tụi dau ?m ụng khụng du?c phộp h�nh h?!
.Ch? D?u nghi?n hai h�m rang :
-M�y trúi ch?ng b� di ,b� cho m�y xem!
(Ngụ T?t T?)
Vai xã hội trong hội thoại được thể hiện
rất rõ trong cách xưng hô giữa những
người tham gia hội thoại và có thể thay
đổi trong quá trình hội thoại.
1. “ Vai xã hội” trong hội thoại là gì?
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội.
2. Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
A. Ngưỡng mộ. B. Kính trọng
C. Sùng kính. D.Thân mật
Dặn dò
Học thuộc lòng nội dung mục ghi nhớ.
Hoàn thành các bài tập vào vở bài tập.
Chuẩn bị bài "Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận".
Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Vịêt !
Xin chân thành cảm ơn !