Bài 26. Hội thoại

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ
TRƯỜNG THCS YÊN GiẢ
Giáo viên: Nguyễn Thị Huế
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1: Hành động nói là gì ?
Câu 2: Xác định kiểu câu, hành động nói và cách dùng của các câu sau ?
(1) Thầy giáo mới ngày mai sẽ đến.
(2) Ôi, sao hôm nay trời đẹp thế ?
(3) Bạn lấy dùm tớ cái bút được không ?
Trần thuật
Trình bày
Trực tiếp
Nghi vấn
Bộc lộ cảm xúc
Cầu khiến
Gián tiếp
Gián tiếp
Nghi vấn
I. Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ: SGK/92,93
HỘI THOẠI
TiẾT:107
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ. cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh mệt và ruồng rẫy mẹ tôi. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
-Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiến tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể chuyện cho tôi nghe.
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông-tên người đàn bà họ nội xa - chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ. cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh mệt và ruồng rẫy mẹ tôi. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
-Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiến tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể chuyện cho tôi nghe.
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi côThông-tên người đàn bà họ nội xa - chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
I. Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ: Sgk/92,93
2. Nhận xét: + Ví dụ 1: sgk

Ti?T: 107
HỘI THOẠI
Vô-lô-đi-a đang chuẩn bị bài thì một bạn đến rủ đi bắn chim vì cậu ta vừa được bố mua cho khẩu súng mới. Khẩu súng mới, điều đó thật hấp dẫn! Nghe bạn nói, Vô-lô-đi-a đứng dậy mở toang cửa sổ, ló đầu ra ngoài và hỏi bạn một cách tỉ mỉ về khẩu súng.
Nhưng rồi Vô-lô-đi-a trả lời bạn với vẻ luyến tiếc:
- Mình bận học, không đi được!
Cậu bạn châm chọc:
- Học gạo để lấy điểm năm à?
- Mình không học gạo mà là học, học không phải vì điểm, hiểu không?
Ví dụ 2
Em hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia hội thoại
trong cuộc thoại trên.
Quan hệ ngang hàng (theo tuổi tác)
+ Ví dụ 3 :
Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho !
Tha này! Tha này!
Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch,rồi lại sấn đến để trói anh Dậu.
Hình như tức quá không thể chịu được, chị Dậu liều mạng cự lại :
Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ !
Cai lệ tát vào mặt chi một cái đánh bốp, rối hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu.
Chi Dậu nghiến hai hàm răng :
-Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem !
1. Ví dụ:
Ti?T107
I. Vai xã hội trong hội thoại:
H?I THO?I
Câu hỏi thảo luận
Trong cuộc hội thoại, có phải mỗi người tham gia hội thoại chỉ có một vai xã hội không? Em hãy cho một ví dụ để chứng minh điều đó.
Mỗi người tham gia hội thoại thường có nhiều vai, đa chiều
Ví dụ: . Chị Dậu vai dưới - Cai Lệ vai trên (theo địa vị xã hội)
. Chị Dậu vai trên - Cai Lệ vai dưới (theo tuổi tác)
?
1.Ví dụ: SGK/92,93
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội :
-Quan hệ trên –dưới hay ngang hàng ( theo tuổi tác , thứ bậc trong gia đình và xã hội )
-Quan hệ thân –sơ ( theo mức độ quen biết , thân tình )
Ti?T107
2. Nhận xét :
I. Vai xã hội trong hội thoại:
3. Bài học: Ghi nhớ sgk/94
H?I THO?I
1. Ví dụ:
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
-Quan hệ trên –dưới hay ngang hàng ( theo tuổi tác , thứ bậc trong gia đình và xã hội )
-Quan hệ thân –sơ (theo mức độ quen biết, thân tình )
Ti?T 107
2. Nhận xét :
I. Vai xã hội trong hội thoại:
Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng, nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng,nhiều chiều . Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
H?I THO?I
3. Bài học :
II/ Luyện tập
1/ Bài tập 1:
- Sự nghiêm khắc:Nay các ngươi nhìn chủ nhục … không biết thẹn
- Sự khoan dung: Nếu các ngươi… thì mới phải đạo thần chủ.
Ti?T 107
I. Vai xã hội trong hội thoại:
H?I THO?I
2/ Bài tập 2:
a/ Thứ bậc xã hội: Ông giáo vai trên- Lão Hạc vai dưới
- Tuổi tác: Lão Hạc vai trên- Ông giáo vai dưới
b/ Sự kính trọng như xưng: Cụ, ông con mình
- Thân tình: Lời nói thân mật, mời hút thuốc, uống nước, ăn khoai
c/ Quý trọng: Ông giáo, dạy
- Thân tình: Chúng mình
- Sự không vui giữ ý: Cười đưa đà, cười gượng, ông giáo để khi khác.
II/ Luyện tập
1/ Bài tập 1:
Ti?T107
I. Vai xã hội trong hội thoại:
H?I THO?I
TRÒ CHƠI GHÉP HÌNH
1
5
2
3
4
Xếp các hình minh hoạ vào sơ đồ (1, 2, 3, 4, 5)
Bài Tập 3 : Đọc mẫu chuyện sau:
Một sớm, thằng Hùng, mới "nhập cư" vào xóm tôi, dắt chiếc xe đạp gần hết hơi ra tiệm sửa xe của bác hai. Nó hất hàm với bác Hai:
- Bơm cho cái bánh trước. Nhanh lên nhé, trễ giờ học rồi.
Bác hai nhìn thằng Hùng rồi nói:
- Tiệm của bác hổng có bơm thuê.
- Vậy mượn cái bơm, tôi bơm lấy vậy.
- Bơm của bác bị hư, cháu chịu khó dắt đến tiệm khác vậy.
Vừa lúc ấy, cái Hoa nhà ở cuối ngõ cũng dắt xe đạp chạy vào tíu tít chào hỏi:
- Cháu chào bác Hai ạ! Bác ơi, cháu mượn cái bơm nhé. Chiều nay cháu đi học về, bác coi dùm cháu nghe, hổng biết sao nó cứ xì hơi hoài.
-Được rồi. Nào để bác bơm cho. Cháu là con gái, biết bơm không mà bơm!
Cháu cảm ơn bác nhiều.
(Theo Thành Long)

Hãy nhận xét về cách nói năng của hai bạn Hùng và Hoa.

 Khi hội thoại với người có quan hệ là bề trên ta cần có thái độ ứng xử như thế nào ?
Thân mật
Ngưỡng mộ
Tôn trọng
Kính trọng
Bài tập 4 :
 Khi hội thoại với người có quan hệ ngang hàng , thân thiết ,cần có thái độ ứng xử như thế nào ?
Khách sáo
Thân mật
Suồng sả
Tôn trọng
Bài tập 5 :
KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ
NHIỀU SỨC KHỎE!
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT!