Bài 26. Hội thoại

1
Chào mừng quý thầy cô
và các em học sinh.
2
Hành động nói là gì? Nêu một số kiểu hành động nói thường gặp?
- Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
- Các kiểu hành động nói: + Hỏi
+ Trình bày
+ Điều khiển
+ Hứa hẹn
+ Bộc lộ cảm xúc
KIỂM TRA BÀI CŨ:
3
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Xác định kiểu hành động nói trong đoạn trích sau:
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Nguyên Hồng, “Những ngày thơ ấu”
4
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.

Sao lại không vào?

Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Xác định kiểu hành động nói trong đoạn trích sau:
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Trình bày
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
5
Tiết 107:
HỘI THOẠI
Tuần 28
6
Tiết 107:
HỘI THOẠI
I/ Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ:
(Sgk)
7
Tiết 107:
HỘI THOẠI
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính trọng mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. […]
Tôi cũng cưới đáp lại cô tôi.
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
8
Tiết 107:
HỘI THOẠI
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười đưa đà trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ lầy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
9
Tiết 107:
HỘI THOẠI
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả lẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
Nguyên Hồng, “Những ngày thơ ấu”
10
Tiết 107:
HỘI THOẠI
I/ Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ:
Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hôi thoại trong đoạn trích trên là quan hệ gì? Ai ở vai trên, ai là vai dưới?
+ Người cô: vai trên.
+ Hồng: vai dưới.
-> Quan hệ trên - dưới.
11
TÌNH HUỐNG 1
Bạn nên bỏ rác vào thùng.
Mình đang bỏ vào thùng rác đây!
12
Thưa thầy, vâng ạ!
Chiều nay các em đi học ngoại khóa nha!
TÌNH HUỐNG 2
13
Tiết 107:
HỘI THOẠI
I/ Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ:
+ Người cô: vai trên.
+ Hồng: vai dưới.
-> Quan hệ trên - dưới.
-> Quan hệ ngang hàng.
Quan hệ thân - sơ.
=> Vai xã hội trong hội thoại.
14
Tiết 107:
HỘI THOẠI
I/ Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ:
Cách xử sự của người cô có gì đáng chê trách?
- Người cô: vai trên.
- Hồng: vai dưới.
-> Quan hệ trên - dưới.
-> Quan hệ ngang hàng.
Quan hệ thân - sơ.
=> Vai xã hội trong hội thoại.
15
Cách ứng xử của người cô có 2 điểm
đáng chê trách:
- Với quan hệ gia tộc, người cô đã xử sự không đúng với
thái độ chân thành thiện chí của tình cảm ruột thịt.

- Với tư cách là người lớn tuổi, vai bề trên, người cô đã
không có thái độ đúng mực của người lớn đối với trẻ em
(cư xử thiếu lịch sự, thô lỗ).
16
Tiết 107:
HỘI THOẠI
I/ Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ:
- Người cô: vai trên.
- Hồng: vai dưới.
-> Quan hệ trên - dưới.
- Người cô xử sự không đúng mực.
-> Xác định chưa đúng vai.
-> Quan hệ ngang hàng.
Quan hệ thân - sơ.
=> Vai xã hội trong hội thoại.
17
CÂU HỎI THẢO LUẬN
Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép. Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
18
Những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng
kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễ phép:
…tôi cúi đầu không đáp
…tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất
…cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng
…
Vì Hồng là người thuộc vai dưới, có bổn
phận tôn trọng người trên.
19
Tiết 107:
HỘI THOẠI
I/ Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ:
- Người cô: vai trên.
- Hồng: vai dưới.
-> Quan hệ trên - dưới.
- Người cô xử sự không đúng mực.
-> Xác định chưa đúng vai.
- Hồng lễ phép khi nói chuyện với cô.
-> Xác định đúng vai.
-> Quan hệ ngang hàng.
Quan hệ thân - sơ.
=> Vai xã hội trong hội thoại.
20
2. GHI NHỚ
21
Tiết 107:
HỘI THOẠI
I/ Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ:
- Người cô: vai trên.
- Hồng: vai dưới.
-> Quan hệ trên - dưới.
- Người cô xử sự không đúng mực.
-> Xác định chưa đúng vai.
-> Xác định đúng vai.
2. Ghi nhớ:
(Sgk Tr 94)
-> Quan hệ ngang hàng.
Quan hệ thân - sơ.
- Hồng lễ phép khi nói chuyện với cô.
=> Vai xã hội trong hội thoại.
22
BÀI TẬP NHANH
Xác định vai hội thoại trong các tình huống sau?
23
Mình tặng bạn
Cảm ơn cậu
TÌNH HUỐNG 1
24
TÌNH HUỐNG 2.
Sức khỏe của cha dạo này thế nào?
Sức khỏe của cha vẫn bình thường.
25
Các em mơ ước sau này làm nghề gì?
Em ước mơ làm nghề dạy học ạ !
26
Tiết 107:
HỘI THOẠI
I/ Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ:
- Người cô: vai trên.
- Hồng: vai dưới.
-> Quan hệ trên - dưới.
- Người cô xử sự không đúng mực.
-> Xác định chưa đúng vai.
-> Xác định đúng vai.
2. Ghi nhớ:
(Sgk Tr 94)
II/ Luyện tập:
-> Quan hệ ngang hàng.
Quan hệ thân - sơ.
- Hồng lễ phép khi nói chuyện với cô.
=> Vai xã hội trong hội thoại.
27
II/ Luyện tập:
Bài tập 1: Hãy tìm
những chi tiết trong bài
“Hịch tướng sĩ” thể hiện
thái độ vừa nghiêm khắc
vừa khoan dung của
Trần Quốc Tuấn đối với
binh sĩ dưới quyền?
28
Các chi tiết thể hiện
sự nghiêm khắc:
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn…
29
Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ…
Ta viết bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
Các chi tiết biểu hiện
sự khoan dung
30
Bài tập 2:
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào… Thế là sung sướng.
- Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu trở lại. Tôi vui vẻ bảo:
- Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
Nam Cao, Lão Hạc
31
a) Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện “Lão Hạc”, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên?
32
Xét về
điạ vị
xã hội
Xét về
tuổi tác
33
b) Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc.
Trong cử chỉ: ông giáo nói với lão Hạc những lời lẽ ôn tồn, thân mật, nắm lấy vai lão, mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.
Trong lời lẽ:
- Gọi “cụ”, xưng hô “ông con mình” -> thể hiện sự kính trọng người già.
- Xưng “tôi” -> thể hiện quan hệ bình đẳng.
34
Thể hiện sự thân tình
Thể hiện sự kính trọng
c) Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng, vừa thân tình của lão Hạc đối với ông giáo?
Lão Hạc gọi người đối thoại với mình là “ông giáo”, dùng từ “dạy” thay cho từ nói.
Xưng hô gộp 2 người là “chúng mình”, cách nói xuề xòa “nói đùa thế”.
35
Lão Hạc có nỗi buồn, ý thức được rằng có một khoảng cách giữa mình đối với người đối thoại.
Hành động cử chỉ của Lão Hạc với ông giáo phù hợp với tâm trạng lúc ấy và tính khí khái của Lão Hạc
c) Những chi tiết nào thể hiên tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc?
- “Cười gượng”, “cười đưa đà”.
- Khéo léo từ chối việc ở lại ăn khoai, uống nước với ông giáo.
36
Đọc nội dung sau và trả lời câu hỏi.
Cha là giám đốc công ty, con là trưởng phòng tài vụ, hai cha con nói chuyện với nhau về tài khoản của công ty.
a. Quan hệ gia đình.
b. Quan hệ tuổi tác.
c. Quan hệ chức vụ xã hội.
d. Quan hệ bạn bè đồng nghiệp.
CỦNG CỐ
37
“Vai xã hội” trong hội thoại là gì?
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan, xã hội.
Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
A. Ngưỡng mộ. B. Kính trọng
C. Sùng kính. D.Thân mật
38
DẶN DÒ:
1/ Học bài cũ:
Xác định được vai xã hội trong từng tình huống cụ thể để có cách hội thoại phù hợp.
2/ Chuẩn bị bài mới:
Soạn bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.
39
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô
và các em!