Bài 26. Hội thoại

Trường THCS thanh dũng
Phòng giáo dục đức thọ
Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Hành động nói l� g�?
Câu 2: Xác định hành động nói của các câu sau:
Thầy giáo mới ngày mai sẽ đến.
Hôm nay là bài học Pháp văn cuối cùng của các con.
Thầy mong các con hết sức chú ý. ( Buỉi h�c cu�i c�ng)

?
Câu1 Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
Câu2
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tội, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nge. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ..hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [.]

HS Đọc
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chổ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
? Trong mối quan hệ này , ai ở vai trên? Ai ở vai dưới?
=>Vai trên
=>Vai dưới
- Người cô
- Bé Hồng
? Vậy mối quan hệ giữa người cô và bé Hồng là quan hệ gì?
(Ngang vai với bố gọi là cô)
(Theo bậc thứ thì bé Hồng là cháu)
Quan hệ gia tộc

(Cùng huyết thống)
? Đoạn trích trên có những nhân vật nào tham gia hội thoại?
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
=>Vai trên
=>Vai dưới
- Người cô
- Bé Hồng
Quan hệ thân tộc trên - dưới (theo thứ bậc trong gia đình)
=> Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
Quan hệ trên - dưới
( theo địa vị trong xã hội )
? Trong cuộc hội thoại quan hệ giữa cấp trên với cấp dưới gọi là quan hệ gì ? Quan hệ đó được xác định theo căn cứ nào?
? Em hiểu thế nào là vai xã hội?
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
Bạn học cùng lớp
Hôm qua bạn có giải xong bài tập không?
Mình chưa giải được .
Mình tưởng là các cậu đã giải xong rồi. Mình cũng không thể giải được.
A. Vậy tí nữa chúng mình sẽ nhờ cô giáo giảng lại.
? Hãy xác định vai xã hội của các nhân vật trong đoạn hội thoại sau?
=> Quan hệ thân - sơ ( bạn học cùng lớp)
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
=> Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
=>Vai trên
=>Vai dưới
- Người cô
- Bé Hồng
Quan hệ thân tộc trên- dưới (theo thứ bậc trong gia đình)
? Vai xã hội được xác định bằng những quan hệ nào?
- Quan hệ thân- sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
- Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đìng và xã hội)
Quan
hệ xã
hội
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
=>Vai trên
=>Vai dưới
- Người cô
- Bé Hồng
Quan hệ thân tộc
Câu hỏi thảo luận
Trong cuộc hội thoại, có phải mỗi người tham gia hội thoại chỉ có một vai xã hội không? Em hãy cho một ví dụ để chứng minh điều đó.
Đáp án
Mçi ng­êi tham gia héi tho¹i cã rÊt nhiÒu vai, ®a chiÒu. VD: - ChÞ DËu vai d­íi -> tªn cai lÖ vai trªn (quan hÖ ®Þa vÞ trong x· héi) - ChÞ DËu vai trªn=> tªn cai lÖ vai d­íi (quan hÖ vÒ tuæi t¸c)
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
? Vậy cách xử sự của người cô với bé Hồng ở đoạn văn trên có gì đáng chê trách?
Vì sao chúng ta cần chú ý đến vai xã hội trong cuộc thoại?
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
=>Vai trên
=>Vai dưới
- Người cô
- Bé Hồng
Quan hệ thân tộc
=> Để khi tham gia hội thoại, phải biết cử xử đúng vị trí, thứ bậc, tuổi tác. . .
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
Ví dụ 1:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tội, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng ... ... thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nge. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ..hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [.]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chổ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
=> Cách cư xử của người cô thể hiện thái độ không đúng mực của người trên đối với người dưới.
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
- Người cô
- Bé Hồng
=>Vai trên
=>Vai dưới
Quan hệ thân tộc
? Em có nhận xét gì về cách xử sự của bé Hồng?
- Lễ phép
? Tìm chi tiết cho thấy bé Hồng đã kìm nén sự bình tĩnh của mình để giữ thái độ lễ phép?
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tội, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng ... ... thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ..hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [.]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chổ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
=> Cách cư xử của người cô thể hiện thái độ không đúng mực của người trên đối với người dưới.
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
- Người cô
- Bé Hồng
=>Vai trên
=>Vai dưới
Quan hệ thân tộc
? Vì sao mà bé Hồng phải làm như vậy?
=> Vì bé Hồng (vai dưới) phải tôn trọng người cô (vai trên).
? Vai xã hội là gì? ? Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ nào? ? Vì sao phải xác định quan hệ xã hội và vai xã hội trong hội thoại?
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
2. Ghi nhớ
=> Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
- quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội.
- quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
=> Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
Trò chơi ghép hình
Xếp các hình minh hoạ vào sơ đồ (1, 2, 3, 4, 5) và phân tích mối quan hệ của sơ đồ đó.
Con
Con cô
Chú
Bố , mẹ
Cô (Chị gái của bố)
1
5
2
3
4
Con cô
Chú
Bố , mẹ
Trò chơi ghép hình
Đáp án
1
2
3
=> Quan hệ trên dưới, thứ bậc
Con
Cô (Chị gái của bố)
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
=>Vai trên
=>Vai dưới
- Người cô
- Bé Hồng
Quan hệ thân tộc
=> Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
Quan hệ thân- sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
Quan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đìng và xã hội)
Quan
hệ
xã
hội
2. Ghi nhớ (SGK)
II. Luyện tập.
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
2. Ghi nhớ (SGK)
II. Luyện tập.
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
a) + Xác định vai xã hội:
- Xét về địa vị xã hội: Ông giáo có địa vị cao hơn.
- Xét về tuổi tác: Lão Hạc cao tuổi hơn.
b) - Ông giáo nói với Lão Hạc bằng lời lẽ ôn tồn.
- Nắm lấy vai gầy của lão.
- Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.
- Gọi là cụ; xưng hô: Ông mình (Kính trọng).
Xưng tôi (quan hệ bình đẳng)
Bài tập 2.
c, + Lão Hạc:
- gọi người đối thoại là ông giáo =>kính trọng
- Xưng hô chúng mình, (cách nói xuê xoà) => thân tình,
+ Qua cách nói có một nỗi buồn, một khoảng cách: cười đưa đà, tiếng cười gượng, thoái thác lại chuyện ăn khoai uống nước.
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
2. Ghi nhớ (SGK)
II. Luyện tập.
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
Bài tập 2.
I. Vai xã hội trong hội thoại

2. Vai xã hội trong hội thoại
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (HS đọc).
II. Luyện tập.
BT3:
Hãy thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã được chứng kiến hoặc tham gia. Phân tích vai xã hội của những người tham gia cuộc thoại, cách đối xử của họ với nhau qua lời thoại và qua cử chỉ, thái độ kèm theo lời.
Ngữ văn: Tiết 107 Hội thoại
h�íng d�n h�c � nh�:
*Học bài
*Làm bài tập: 1-s�ch gi�o khoa
:*Soạn bài:
"Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận"
Cảm ơn các thầy cô đã về dự tiết dạy
Thân mến chào các em