Bài 26. Hội thoại

KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Hành động nói là gì ?
Nêu một số kiểu hành động nói thường gặp?
- Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
Trả lời:
Các kiểu hành động nói: + Hỏi
+ Trình bày
+ Điều khiển
+ Hứa hẹn
+ Bộc lộ cảm xúc
Trong các cách hỏi đường dưới đây em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn ?
A. Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ ?
B. Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ.
C. Bưu điện ở đâu, hả bác ?
D. Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với !
E. Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ ?


Trong các cách hỏi đường dưới đây em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn ?
A. Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ ?
B. Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ.
C. Bưu điện ở đâu, hả bác ?
D. Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với !
E. Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ ?


BÀI 26:
Tiết 107
HỘI THOẠI
Bài 26
Tiết 107
I. Vai xã hội trong hội thoại:
1. Tìm hiểu đoạn trích:

HỘI THOẠI
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Một hôm cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không ?
(...) Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòngg kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn kia xâm phạm đến....
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại lặng im cúi đầu xuống đất:Lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá,cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
...Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con ?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn...
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia - chổ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu chẳng nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng người ta hỏi đến chứ ?
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu )
Bài 26
Tiết 107
I. Vai xã hội trong hội thoại:
1. Tìm hiểu đoạn trích:
Quan hệ gia tộc
Vai trên
Vai dưới
...Cư xử không đúng mực
...Thái độ lễ phép
HỘI THOẠI
Bà cô
Bé Hồng
Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép. Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy ?
Những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép:
- Tôi cúi đầu không đáp ...Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất....cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng ...

-> Chú bé Hồng cố kìm nén vì biết mình là vai dưới phải tôn trọng bề trên
* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
- Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)
-Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết thân tình)
Vì quan hệ xã hội vốn đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.


Ghi nhớ: SGK
II. Luyện tập :
1. Bài tập 1 : Thảo luận nhóm
+ Khoan dung: Nếu các ngươi chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ ... Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta
+ Nghiêm khắc
-Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn ...
HỘI THOẠI
I. Vai xã hội
trong hội thoại
1.Tìm hiểu đoạn trích:
2.Ghi nhớ: SGK
HỘI THOẠI
a) + Về địa vị xã hội: Ông giáo (trí thức)có địa vị cao hơn lão Hạc (nông dân)

+ Về tuổi tác:Lão Hạc có vị trí cao hơn
b) Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc:
- Lời lẽ: ôn tồn
- Cử chỉ: nắm lấy cái vai gầy.
- Cách xưng hô: Cụ- tôi, ông con mình
Bài tập 2:
I. Vai xã hội
trong hội thoại
1.Tìm hiểu đoạn trích:
2.Ghi nhớ: SGK
II. Luyện tập
Bài tập 1:
HỘI THOẠI
c) -Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ông giáo:
Cách nói tôn trọng, chân tình: ông giáo, dạy (nói), chúng mình, nói đùa thế.

- Tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:
Cười đưa đà , cười gượng , nói đùa thế...
để khi khác
Bài tập 2:
I.Vai xã hội trong hội thoại
1.Tìm hiểu đoạn trích:
2. Ghi nhớ
II. Luyện tập:
Bài tập 1:
Bài tập 2:
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. “ Vai xã hội” trong hội thoại là gì?
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội.
2. Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
A. Ngưỡng mộ. B. Kính trọng
C. Sùng kính. D.Thân mật
Trò chơi ghép hình
Xếp các hình minh hoạ vào sơ đồ (1, 2, 3, 4, 5) và phân tích mối quan hệ của sơ đồ đó.
Con
Con cô
Chú
Bố , mẹ
Cô (Chị gái của bố)
1
5
2
3
4
Con cô
Chú
Bố , mẹ
Trò chơi ghép hình
Đáp án
1
2
3
=> Quan hệ trên dưới, thứ bậc
Con
Cô (Chị gái của bố)
4
5
Các em mơ ước sau này làm nghề gì?
Mình tặng bạn
Cảm ơn cậu
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
Nắm khái niệm vai xã hội và biết vận dụng vào quá trình hội thoại.
Bài tập về nhà: Viết một đoạn hội thoại ngắn (Tự chọn vai xã hội)
Chuẩn bị bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.