Bài 26. Hội thoại

Bài 26.Tiết 107.
Người thực hiện : Phạm Thị Khánh Ninh
Trường THCS Núi Đèo
Hội thoại
Ngữ văn 8
Kiểm tra bài cũ
1, Nối cột A với cột B cho phù hợp
2, Trong các hành động nói trên, hành động nào được thực hiện gián tiếp, vì sao ?
"Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.[.]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!

Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.[.]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.

Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở c?a mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Nhân vật
Bà cô (theo quan hệ gia tộc, ruột thịt ) : Vai trên
Bé Hồng (theo quan hệ gia tộc, ruột thịt ): Vai dưới
Cô giáo với phụ huynh
Vai trên (quan hệ xã hội)
Vai dưới (quan hệ tuổi tác)
Vân
Với Lan và Mai : Ngang hàng
Với mẹ và cô giáo: Vai dưới
Bài tập 1: Hãy tìm những chi tiết trong bài "Hịch tướng sĩ" thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc, vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền.
" Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười. Cách đối đãi so với Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngãy trước cũng chẳng kém gì.
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe nhạc tháI thường để đãi yến nguỵ sứ mà không biết căm. Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển; hoặc vui thú vườn ruộng, hoặc quyến luyến vợ con; hoặc lo làm giàu mà quên việc nước, hoặc ham săn bắn mà quên việc binh; hoặc thích rượu ngon hoặc mê tiếng hát. Nếu có giặc Mông Thát tràn sang thì cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh; dẫu rằng ruộng lắm vườn nhiều, tấm thân quý nghìn vàng khôn chuộc, vả lại vợ bìu con ríu, việc quân cơ trăm sự ích chi; tiền của tuy nhiều khôn mua được đầu giặc, chó săn tuy khoẻ khôn đuổi được quân thù; chén rượu ngon không thể làm cho giặc say chết, tiếng hát hay không thể làm cho giặc điếc tai. Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươI sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào!"
( Hịch tướng sĩ - Trần Quốc Tuấn )
" Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười. Cách đối đãi so với Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngãy trước cũng chẳng kém gì.
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe nhạc thái thường để đãi yến nguỵ sứ mà không biết căm. Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển; hoặc vui thú vườn ruộng, hoặc quyến luyến vợ con; hoặc lo làm giàu mà quên việc nước, hoặc ham săn bắn mà quên việc binh; hoặc thích rượu ngon hoặc mê tiếng hát. Nếu có giặc Mông Thát tràn sang thì cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh; dẫu rằng ruộng lắm vườn nhiều, tấm thân quý nghìn vàng khôn chuộc, vả lại vợ bìu con ríu, việc quân cơ trăm sự ích chi; tiền của tuy nhiều khôn mua được đầu giặc, chó săn tuy khoẻ khôn đuổi được quân thù; chén rượu ngon không thể làm cho giặc say chết, tiếng hát hay không thể làm cho giặc điếc tai. Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươI sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào!"
( Hịch tướng sĩ - Trần Quốc Tuấn )
 Thái độ vừa nghiêm khắc, vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đã giúp tướng sĩ nhận ra lối sống cầu an hưởng lạc của bản thân, từ đó chuyên tâm luyện tập binh pháp để đánh giặc cứu nước.
Bài tập 2: Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi:
"Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: Bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước trà tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào. Thế là sung sướng.
Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo:
Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác."
(Nam Cao - Lão Hạc)
Phiếu học tập
a) Vai xã hội:
Quan hệ tuổi tác: ........................................................................
Quan hệ xã hội: ...........................................................................
b) Thái độ vừa thân tình, vừa kính trọng của ông giáo với lão Hạc:
......................................................................................................
......................................................................................................
c) - Thái độ quý trọng, thân tình của lão Hạc đối với ông giáo
......................................................................................................
......................................................................................................
- Tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc
......................................................................................................
......................................................................................................
Thảo luận nhóm
Phiếu học tập
a) Vai xã hội:
Quan hệ tuổi tác: .........................................................
Quan hệ xã hội: ............................................................
b) Thái độ vừa thân tình, vừa kính trọng của ông giáo với lão Hạc:
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
c) - Thái độ quý trọng, thân tình của lão Hạc đối với ông giáo
......................................................................................................
......................................................................................................
- Tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc
......................................................................................................
lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới
lão Hạc vai dưới, ông giáo vai trên
- xưng hô: ông con, cụ - tôi
lời lẽ ôn tồn, nhã nhặn, thân mật nắm lấy vai lão, mời lão
uống nước, hút thuốc, ăn khoai
+ xưng hô: ông giáo, chúng mình
+ ông giáo dạy phải
+ cười đưa đà, cười gượng
Thảo luận nhóm
Bài tập 3:
Hãy thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã chứng kiến hoặc tham gia. Phân tích vai xã hội của những người tham gia cuộc thoại, cách đối xử của họ với nhau thể hiện qua lời thoại và qua những cử chỉ, thái độ kèm theo lời.
Bài tập củng cố
Câu 1: Chọn đáp án đúng:
Trong hội thoại, vai xã hội là gì ?
Vị trí của những người tham gia hội thoại.
Quan hệ thân - sơ của những người tham gia hội thoại.
Tình cảm của những người tham gia hội thoại.
Lượt lời của những người tham gia hội thoại.
Câu 2: Nối thông tin ở cột A với thông tin ở cột B để có những nhận xét đúng về quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại ?
hướng dẫn học bài ở nhà
Nhớ được khái niệm vai xã hội trong hội thoại.
Hoàn thành các bài tập .
Chuẩn bị tiết “Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.”
Trả lời các câu hỏi 1, 2 /tr96, 97
Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong đoạn trích sau?
"Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay:
Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
Cụ bán rồi?
Bán rồi! Họ vừa mới bắt xong. [.]
Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc."
(Lão Hạc - Nam Cao)
? Thông báo, bộc lộ cảm xúc
? Hỏi
? Thông báo
? Hỏi
Kiểm tra bài cũ.