Bài 26. Hội thoại

I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Hội thoại
VD: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
-Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
.Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con đi tha hương cầu thực.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
-Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
-Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
-Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe.
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại
Hội thoại
Bà cô:Là cô ruột của Hồng
Hồng: Là cháu ruột của cô
Vai trên
Vai dưới
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Quan hệ giữa Hồng và bà cô
Quan hệ giữa Hồng và em Quế
Quan hệ giữa Hồng và các thầy cô giáo ở trường
Quan hệ giữa Hồng với các bạn cùng lớp
Hội thoại
Quan hệ trên dưới trong gia đình
Quan hệ ngang hàng trong gia đình
Quan hệ trên dưới trong xã hội
Quan hệ ngang hàng trong xã hội
Xác định quan hệ và vai xã hội trong các trường hợp sau:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Hội thoại
Vai xã hội
Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng
(Tuỳ theo thứ bậc, tuổi tác trong gia đình và xã hội)
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Phân tích vai xã hội trong đoạn hội thoại sau:
Nam ( bạn của con trai bà Tuyết) cắp cặp đi vào cổng, nhanh nhảu chào bà Tuyết:
- Con chào mẹ ạ!
Vừa thấy Nam đi vào bà Tuyết đon đả:
- Linh đâu con? Sao các con về muộn thế?
Nam lễ phép thưa:
Thưa mẹ! Linh có việc bận nên về sau con một chút.
Bà Tuyết xoa đầu Nam bảo:
- Con ra rửa chân tay rồi đợi Linh về cùng ăn cơm.
Hội thoại
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Bà Tuyết: Vai mẹ
Nam: Vai con
Hội thoại
Quan hệ thân -sơ
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Hội thoại
Vai xã hội
Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng
(Tuỳ theo thứ bậc, tuổi tác trong gia đình và xã hội)
Quan hệ thân- sơ
(Tuỳ thuộc vào mức độ quen biết hay thân tình)
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại
Hội thoại
2. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
- Quan hệ trên-dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội).
- Quan hệ thân -sơ (theo mức độ quen biết, thân tình).
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
Hội thoại
Một học sinh lớp 8
ở nhà (trong gia đình)
ở trường (ngoài xã hội)
Ông bà
Cha mẹ
Anh chị
Em
Thầy cô
Anh chị khối 9
Bạn cùng khối
Các em khối 6,7
Cháu
Con
Em
Anh-chị
Học trò
Em
Bạn bè
Anh-chị
2. Các mối quan hệ của vai xã hội.
Vai dưới
Vai trên
Vai dưới
Vai ngang hàng
Vai trên
Đa dạng
I. Vai xã hội trong hội thoại
Hội thoại
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Tôi nắm lấy cái vai g?y c?a lóo, ụn t?n b?o:
- Ch?ng ki?p gỡ sung su?ng th?t, nhung cú cỏi n�y l� sung su?ng: bõy gi? c? ng?i xu?ng cỏi ph?n n�y choi, tụi di lu?c m?y c? khoai lang, n?u m?t ấm nu?c chố tuoi th?t d?c; ụng con mỡnh an khoai, u?ng nu?c chố, r?i hỳt thu?c l�o... Th? l� sung su?ng.
- Võng! ễng giỏo d?y ph?i! d?i v?i chỳng mỡnh th? l� sung su?ng.
Lóo núi xong l?i cu?i dua d�. Ti?ng cu?i gu?ng nhung nghe dó hi?n h?u l?i. Tụi vui v? b?o:
- Th? l� du?c, ch? gỡ? V?y c? ngồi xu?ng dõy, tụi di lu?c khoai n?u nu?c.
- Núi dựa th?, ch? ụng giỏo cho d? khi khỏc.
(Nam Cao - Lóo H?c)
I. Vai xã hội trong hội thoại
Hội thoại
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Tôi nắm lấy cái vai g?y c?a lão, ôn t?n b?o:
- Ch?ng ki?p gì sung su?ng th?t, nhung có cái n�y l� sung su?ng: bây gi? c? ng?i xu?ng ph?n n�y choi, tôi di lu?c m?y c? khoai lang, n?u m?t ấm nu?c chè tuoi th?t d?c; ông con mình an khoai, u?ng nu?c chè, r?i hút thu?c l�o... Th? l� sung su?ng.
- Vâng! ông giáo d?y ph?i d?i v?i chúng mình th? l� sung su?ng.
Lão nói xong l?i cu?i dua d�. Ti?ng cu?i gu?ng nhung nghe dã hi?n h?u l?i. Tôi vui v? b?o:
- Th? l� du?c, ch? gì? V?y c? ngồi xu?ng dây, tôi di lu?c khoai n?u nu?c.
- Nói dùa th?, ch? ông giáo cho d? khi khác.
(Nam Cao - Lão H?c)
Xét về địa vị hội:
Xét về tuổi tác
Ông giáo
Lão Hạc
Vai trên
Vai trên
Vai dưới
Vai dưới
Nhiều chiều
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm vai xã hội
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại
Hội thoại
2. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
-Quan hệ trên-dưới hay ngang hàng
-Quan hệ thân - sơ.
3. Lưu ý:
Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều.
Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
VD: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
.Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con đi tha hương cầu thực.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm cặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe.
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
I. Vai xã hội trong hội thoại
Hội thoại
II. Luyện tập
Bài 1: Quan hệ giữa Trần Quốc Tuấn với các binh sĩ dưới quyền
Quan hệ
chủ - Tướng (quan hệ trên dưới)
B
Quan hệ giữa những người cùng chung hoàn cảnh (quan hệ thân sơ)
A
A1: Thái độ khoan dung
A2:
Thái độ nghiêm khắc
1.Huống chi ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nan.Lúc trận mạc xông pha cùng nhau sống chết, lúc nhàn hạ cùng nhau vui cười.
Thái độ khoan dung
2.Các ngươi ởcùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thìta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấpbổng, đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa
3.Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhụcmà không biết thẹn. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe Nhạc thái thường để đãi yến nguỵ sứ mà không biết căm.
Bạn sẽ nhận
được điểm 10
nếu bạn
trả lời đúng
Bạn sẽ nhận
được một
tràng pháo tay
Bạn sẽ nhận
được một
phần quà
1
2
3
I. Vai xã hội trong hội thoại
Hội thoại
II. Luyện tập
Bài 2:
I. Vai xã hội trong hội thoại
Hội thoại
II. Luyện tập
Bài 3: Hãy xắp xếp những nhóm từ sau vào hai hình ảnh dưới đây cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.Sau đó viết thành hai đoạn hội thoại có sử dụng những từ trên
1. à.ư, nhỉ, nhé...
2. Vâng, ạ, dạ, thưa...
A
B
I. Vai xã hội trong hội thoại
Hội thoại
II. Luyện tập
Nhúm 1: D?a v�o do?n trớch v� nh?ng di?u em dó bi?t v? truy?n "Lóo H?c" hóy xỏc d?nh vai xó h?i c?a hai nhõn v?t tham gia cuục h?i tho?i trờn.
Nhúm 2: Tỡm nh?ng chi ti?t trong l?i tho?i c?a nhõn v?t v� l?i miờu t? c?a nh� van cho th?y thỏi d? v?a kớnh tr?ng, v?a thõn tỡnh c?a nhõn v?t ụng giỏo d?i v?i Lóo H?c.
Nhúm 3: Nh?ng chi ti?t trong l?i tho?i c?a nhõn v?t v� l?i miờu t? c?a nh� van núi lờn thỏi d? v?a quý tr?ng v?a thõn tỡnh c?a lóo d?i v?i ụng giỏo?
Nhúm 4: Nh?ng chi ti?t n�o th? hi?n tõm tr?ng khụng vui v� s? gi? ý c?a lóo H?c?
-Học thuộc ghi nhớ SGK.
-Làm các bài tập còn lại.
-Đọc trước bài "Hội thoại" phần tiếp theo.