Bài 26. Hội thoại

NGỮ VĂN 8
*Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong đoạn trích sau?
"Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay:
Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
Cụ bán rồi?
Bán rồi! Họ vừa mới bắt xong. [.]
Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc."
(Lão Hạc - Nam Cao)
? Thông báo, bộc lộ cảm xúc
? Hỏi
? Thông báo
? Hỏi
Kiểm tra bài cũ.
Tiết 107 :
HỘI THOẠI
A.Lí thuyết :Vai x· héi trong héi tho¹i
1.Phân tích ngữ liệu :
"Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.[.]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!

Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.[.]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.

Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở c?a mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Nhân vật
Bà cô (theo quan hệ gia tộc, ruột thịt ) : Vai trên
Bé Hồng (theo quan hệ gia tộc, ruột thịt ): Vai dưới
Trong đoạn trích trên có những nhân vật nào tham gia hội thoại ? Quan hệ giữa các nhân vật đó ?
? Theo em cách cư xử của người cô đối với bé Hồng trong cuộc thoại này có gì đáng trách không? Được thể hiện qua chi tiết nào?
- Cách cư xử của người cô không phù hợp với quan hệ ruột thịt, ko phù hợp với vai xã hội của mình. Cách cư xử ấy được thể hiện qua giọng nói cay độc .nét mặt rất kịch.cố ý gieo vào đầu đứa bé những ý nghĩ hoài nghi, khinh miệt, ruồng rẫy người mẹ.
=>Tập trung thể hiện sự cay độc tàn nhẫn thái độ thiếu sự đồng cảm, chia sẻ đối với đứa cháu đáng thương và tội nghiệp.
? Tìm những chi thiết thể hiện thái độ của bé Hồng ? Đó là thái độ như thế nào?
- Hành động cúi đầu không đáp ,im lặng cười dài trong tiếng khóc.
- Tâm trạng:Cổ họng nghẹn ứ lại ..giá như những.
- Từ ngữ xưng hô:Cháu, mợ cháu,cô, mợ con
=> Cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép với người cô.
? Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
-Vì Hồng là người vai dưới, em xác định được vai xã hội của mình do đó có cách nói phù hợp lễ phép, tôn trọng người lớn tuổi , tôn trọng cô.
Tiết 107 :
HỘI THOẠI
A.Lí thuyết :Vai x· héi trong héi tho¹i
1.Phân tích ngữ liệu :
Ví dụ:SGK 92 -93
- Người tham gia hội thoại:
+Bà cô-vai trên
+Bé Hồng-vai dưới
Quan hệ th? b?c trong gia tộc
-Trong cuộc hôi thoại trên , có 2 vai XH.
*Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại
Xét về địa vị hội:
Xét về tuổi tác
Ông giáo
Lão Hạc
Vai trên
Vai trên
Vai dưới
Vai dưới
Nhiều chiều
Đọc đoạn trích sau :
Tôi nắm lấy cái vai g?y c?a lóo, ụn t?n b?o:
- Ch?ng ki?p gỡ sung su?ng th?t, nhung cú cỏi n�y l� sung su?ng: bõy gi? c? ng?i xu?ng cỏi ph?n n�y choi, tụi di lu?c m?y c? khoai lang, n?u m?t ?m nu?c chố tuoi th?t d?c; ụng con mỡnh an khoai, u?ng nu?c chố, r?i hỳt thu?c l�o... Th? l� sung su?ng.
- Võng! ễng giỏo d?y ph?i! d?i v?i chỳng mỡnh th? l� sung su?ng.
Lóo núi xong l?i cu?i dua d�. Ti?ng cu?i gu?ng nhung nghe dó hi?n h?u l?i. Tụi vui v? b?o:
- Th? l� du?c, ch? gỡ? V?y c? ng?i xu?ng dõy, tụi di lu?c khoai n?u nu?c.
- Núi dựa th?, ch? ụng giỏo cho d? khi khỏc.
(Nam Cao - Lóo H?c)
Tiết 107 :
HỘI THOẠI
A.Lí thuyết :Vai x· héi trong héi tho¹i
1.Phân tích ngữ liệu :
Ví dụ:SGK 92 -93
- Người tham gia hội thoại:
+Bà cô-vai trên
+Bé Hồng-vai dưới
Quan hệ gia tộc trên dưới
->Trong cuộc hôi thoại trên , có 2 vai XH.
*Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại
* Vai XH đa dạng, nhiều chiều
-> Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai xã hội của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
* Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
Quan hệ trên-dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội).
- Quan hệ thân -sơ (theo mức độ quen biết, thân tình).
Vai xã hội trong hội thoại được thể hiện rất rõ qua cách xưng hô giữa những người tham gia hội thoại và có thể thay đổi trong quá trình hội thoại.
Trong cuộc hội thoại, có phải mỗi người tham gia hội thoại chỉ có một vai xã hội không? Em hãy cho một ví dụ để chứng minh điều đó?

Trong hội thoại người tham gia hội thoại thực hiện nhiều vai:V/D do?n dĩi tho?i gi?a ch? D?u v� t�n cai l? (trong do?n trích "T?c nu?c v? b? ")
2.Ghi nhớ :SGK/94
B.Luyện tập:
Bài tập 1: Hãy tìm những chi tiết trong bài "Hịch tướng sĩ" thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc, vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền.
- Chủ soái-tướng sĩ (theo thứ bậc trong xã hội)
- Quan hệ những người cùng cảnh ngộ
 Thái độ vừa nghiêm khắc, vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đã giúp tướng sĩ nhận ra lối sống cầu an hưởng lạc của bản thân, từ đó chuyên tâm luyện tập binh pháp để đánh giặc cứu nước.
B/t?p 2: Đọc đoạn trích sau :
Tôi nắm lấy cái vai g?y c?a lóo, ụn t?n b?o:
- Ch?ng ki?p gỡ sung su?ng th?t, nhung cú cỏi n�y l� sung su?ng: bõy gi? c? ng?i xu?ng cỏi ph?n n�y choi, tụi di lu?c m?y c? khoai lang, n?u m?t ?m nu?c chố tuoi th?t d?c; ụng con mỡnh an khoai, u?ng nu?c chố, r?i hỳt thu?c l�o... Th? l� sung su?ng.
- Võng! ễng giỏo d?y ph?i! d?i v?i chỳng mỡnh th? l� sung su?ng.
Lóo núi xong l?i cu?i dua d�. Ti?ng cu?i gu?ng nhung nghe dó hi?n h?u l?i. Tụi vui v? b?o:
- Th? l� du?c, ch? gỡ? V?y c? ng?i xu?ng dõy, tụi di lu?c khoai n?u nu?c.
- Núi dựa th?, ch? ụng giỏo cho d? khi khỏc.
(Nam Cao - Lóo H?c)
b,Chi tiết thể hiện thái độ kính trọng của ông giáo đối với lão Hạc:
- Lời lẽ :Ôn tồn thân mật , mời lão hút thuốc.
- Cử chỉ: Gần gũi ân cần.: Nắm vai lão,.
- Lời xưng hô: Gọi lão là cụ , gộp hai người là ông con mình, xưng tôi.
c. Thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của lão Hạc với ông giáo:
- Gọi người đối thoại mình là ông giáo
- Dùng từ dạy thay cho "nói" ( ông giáo dạy phải-> tôn trọng) .
- Xưng hô gộp 2 người là chúng mình
- Cách nói xuề xòa: nói đùa thế. ->thân tình.
d, Những chi tiết thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của Lão Hạc:
Cười đưa đà,cười ngượng.
Học ghi nhớ
- Hoàn thành bài t?psgk; Viết đoạn văn đối thoại -xác định vai xã hội.
-Chuẩn bị bài : tìm hiểu yếu tố BC trong văn NL.