Bài 26. Hội thoại

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH KIÊN GIANG
TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN THỨ 11
GIÁO VIÊN : TRẦN THỊ THU HẰNG
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN AN MINH
Môn Ngữ Văn
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi :- Nêu cách thực hiện hành động nói?
- Câu sau thuộc kiểu câu gì? Thực hiện hành động nói nào?
“ Trâu của lão cày một ngày được mấy đường ? ”
Trả lời : Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng
kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó
(Cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác(cách dùng
gián tiếp).
Câu : “Trâu của lão cày một ngày được mấy đường?
Là câu nghi vấn thực hiện hành động hỏi.
TUẦN 28
TIẾT 107
BÀI 26 :
HỘI THOẠI
I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.[…]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi :
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.


1. Đọc đoạn trích :
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
-Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm,có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi :
- Sao cô biết mợ con có con ?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.[…]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị :
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng phải một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp :
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? ( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

TUẦN 28
TIẾT 107
BÀI 26 :
HỘI THOẠI
I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1. Đọc đoạn trích :
2. Nhận xét :
Đoạn trích có mấy nhân vật tham gia hội thoại ?
- Nhân vật : Bà cô và bé Hồng
M?i quan h? c?a b�
H?ng v� b� cơ trong
do?n trích l� gì ? Ai l� vai tr�n ? Ai l� vai
du?i ?
->Là quan hệ gia tộc
+ Bà cô : Vai trên
+ Bé Hồng : Vai dưới
Em hãy tìm những chi tiết thể hiện thái độ của bà cô đối với bé Hồng ?
Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình để giữ thái độ lễ phép ?
Cách cư xử của người cô đối với bé Hồng có gì đáng chê trách ?

Vì sao b� H?ng ph?i l�m nhu v?y ?
Ví dụ : Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :
Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?
[…] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi ;
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
- Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay.
Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá và sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi : Sao cô biết mợ con có con ?
[…] Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị :
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp :
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ?
(Nguyên Hồng- Những ngày thơ ấu)




- Người cô : thiếu thiện chí thái độ không đúng mực.
- Bé Hồng (vai dưới) phải tôn trọng người cô (vai trên)
Ví dụ : Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :
Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?
[…] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi ;
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
- Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay.
Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá và sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi : Sao cô biết mợ con có con ?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.[…]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị :
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp :
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ?
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
TUẦN 28
TIẾT 107
BÀI 26 :
HỘI THOẠI
I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
Đọc đoạn trích :
2. Nhận xét :
V?y em hi?u th? n�o l� vai x� h?i ?
=>Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
Em hãy cho biết vai của em khi nói chuyện với thầy, cô giáo ? Với cha mẹ ? Với bạn cùng lớp ?
Trong giao tiếp hàng ngày, trong hội thoại em hãy cho biết vai xã hội thường được xác định bằng các quan hệ xã hội nào ?
- Các kiểu quan hệ xã hội :
+ Quan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)
+Quan hệ thân- sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
TUẦN 28
TIẾT 107
BÀI 26 :
HỘI THOẠI
I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1. Đọc đoạn trích :
=> Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
Qua đoạn phim và cách xưng hô của chị Dậu với Cai Lệ, em có nhận xét gì về vai xã hội ?
Các kiểu quan hệ xã hội :
+ Quan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)
+ Quan hệ thân- sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
Vai xã hội trong hội thoại được thể hiện rất rõ qua cách xưng hô giữa những người tham gia hội thoại và có thể thay đổi trong quá trình hội thoại.
Vì sao chúng ta cần chú ý đến vai xã hội trong khi tham gia hội thoại ?
=>Vai xã hội đa dạng, nhiều chiều. Cần xác định đúng để lựa chọn cách nói cho phù hợp.
2. Nhận xét :
Câu 1 : Tại sao có lúc các em nói “tao, tớ, bạn, mày…” có lúc lại xưng “em” và “thưa”?
Câu 2 : Vì sao nói với bạn bè thì thân mật; nói với cha mẹ,chú bác, ông bà, thầy cô giáo, các vị cao niên phải lễ phép, kính trọng, nói chuyện với phụ nữ phải lịch sự ?
Câu 3 : Từ đó em rút ra bài học gì ?
Trả lời :
Câu 1 : Có lúc em nói “tao, tớ, mày, bạn” vì quan hệ của em với những người tham gia hội thoại là quan hệ ngang hàng nên khi xưng hô lúc thân mật, lúc suồng sã nhưng khi tham gia hội thoại với những người lớn tuổi, địa vị cao hơn thì xưng hô là “em”và “thưa” vì quan hệ của em với người tham gia hội thoại là quan hệ dưới hàng.
Câu 2 : Nói với bạn bè thì thân mật vì quan hệ của em với bạn bè là quan hệ ngang hàng. Nhưng nói với cha mẹ, chú bác, ông bà, thầy cô giáo, các vị cao niên phải lễ phép kính trọng. Vì đó là những người lớn tuổi, có quan hệ họ hàng, có vị trí chức danh…Nói với phụ nữ phải lịch sự vì phụ nữ được coi là phái đẹp, phái yếu, được xã hội tôn vinh.
=> Cần coi trọng và ý thức được vai xã hội trong hội thoại.
TUẦN 28
TIẾT 107
BÀI 26 :
HỘI THOẠI
I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1. Phân tích đoạn trích :
2. Nhận xét :
= >Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
- Các kiểu quan hệ xã hội :
+ Quan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội )
+ Quan hệ thân- sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
=> Vai xã hội đa dạng, nhiều chiều. Cần xác định đúng để lựa chọn cách nói cho phù hợp.
Ghi nhớ : ( SGK trang 94 )
Ghi nhớ :
* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội :
Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội);
Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết, thân tình ).
* Vì quan hệ xã hội rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
TUẦN 28
TIẾT 107
BÀI 26 :
HỘI THOẠI
I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1. Đọc đoạn trích :
2. Nhận xét :
II. LUYỆN TẬP :
Bài tập 1 : Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền.
Đáp án
Các chi tiết thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền :
- Thái độ nghiêm khắc : Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn.
- Thái độ khoan dung : Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta thì phải đạo thần chủ….Ta viết bài hịch này để các ngươi hiểu bụng ta.
Bài tập 1 : Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền.
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo :
Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng : bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào…Thế là sung sướng.
Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại.
Tôi vui vẻ bảo :
- Thế là được, chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
( Nam Cao- Lão Hạc)
Bài tập 2 : Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi.
THẢO LUẬN NHÓM
a. Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện Lão Hạc, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên.
b. Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với Lão Hạc.
c. Những chi tiết nào trong lời thoại của Lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của Lão Hạc.
a. - Về địa vị xã hội : Ông giáo (trí thức) có địa vị cao hơn lão Hạc (nông dân).
- Về tuổi tác : lão Hạc có vị trí cao hơn ông giáo.
b. Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc :
Lời lẽ ôn tồn, cử chỉ thân mật : nắm lấy cái vai gầy của lão, mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.
- Cách xưng hô : cụ-tôi (quan hệ bình đẳng), gộp hai người là ông con mình ( kính trọng người già )
c. Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ông giáo :
Cách nói vừa tôn trọng vừa thể hiện sự thân tình : ông giáo dạy, chúng mình, nói đùa thế.
- Tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc : cười đưa đà, cười gượng, để khi khác.
Bài tập 2 (SGK trang 94,95)
Bài làm
Bài tập 3 : Hãy thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã chứng kiến hoặc tham gia. Phân tích vai xã hội của những người tham gia cuộc thoại, cách đối xử của họ với nhau thể hiện qua lời thoại và qua những cử chỉ, thái độ kèm theo lời.

- Vai xã hội là gì ? Vai xã hội thường được xác định bằng các quan hệ xã hội nào ?
- Khi tham gia hội thoại cần chú ý điều gì ?
Củng cố :
Hướng dẫn về nhà
* Học bài
* Làm đầy đủ các bài tập trong SGK trang 94, 95 vào tập.
* Chuẩn bị bài mới : “Tìm hiểu các yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận”
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC!
CHÚC QUÍ THẦY CÔ VÀ CÁC EM CÓ NHỮNG PHÚT
GIẢI LAO VUI VẺ VÀ THOẢI MÁI!