Bài 26. Hội thoại

Ngữ văn 8
Bài 27 - Tiết 111:
Nhiệt liệt chào mừng các thầy giáo, cô giáo về dự giờ !
Hội thoại
Thứ năm, ngày 25 tháng 3 năm 2010
(Tiếp theo)
Giáo viên : Nguyễn Văn Duẩn
Cho đoạn văn sau:
Ông An ngồi xuống bên con, nhẹ nhàng:
- Dạo này, bố thấy điểm môn Toán của con hình như chưa được tốt lắm. Sắp thi rồi, con cần cố gắng hơn nữa. Hay là con sang nhờ bạn.
Không để bố nói hết câu, Hoà đã vùng vằng đứng dậy:
- Thôi, bố đừng nói đến chuyện học hành của con nữa!
a. Xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên ?
b. Nhận xét về cách xử sự của người con trong cuộc hội thoại?

a. Vai xã hội của các nhân vật tham gia cuộc hội thoại:
Ông An (bố): vai trên - Hoà (con): vai dưới

Bài tập:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[...] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi [...]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi,tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[...] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
Sao cô biết mợ con có con ?
[.. .] Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày... Trước sau cũng một lần xấu ,chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng,người ta hỏi đến chứ ?
Ví dụ :
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[...] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi [...]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi,tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[...] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
Sao cô biết mợ con có con ?
[.. ] Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày... Trước sau cũng một lần xấu ,chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng,người ta hỏi đến chứ ?
Ví dụ :
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[...] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi [...]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi,tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[...] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
Sao cô biết mợ con có con ?
[.. ] Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày... Trước sau cũng một lần xấu ,chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng,người ta hỏi đến chứ ?
Ví dụ :
Tình huống 1:
Bố mẹ đang bàn bạc với nhau về việc tổ chức nuôi gà. Bình gần đó nói xen vào câu chuyện khiến cha mẹ bực mình.
Câu hỏi: Trong hội thoại, việc thực hiện lượt lời của Bình gọi là gì ?
A. Nói leo B. Tranh lượt lời C. Cắt lời D. Nói hỗn
Tình huống 2:
Trong một buổi thảo luận ở lớp ,cô giáo yêu cầu Hoa phát biểu ý kiến về một vấn đề, Hoa chưa kịp trình bày thì Nam vội vàng đưa ra ý kiến của mình về lĩnh vực đó .
Câu hỏi: Trong hội thoại, việc thực hiện lượt lời của Nam gọi là gì ?
A. Nói leo B. Tranh lượt lời C. Cắt lời D. Nói hỗn
Trích đoạn phim Chị Dậu – NXB phim truyện Việt Nam
Anh Dậu
Chị Dậu
Cai lệ
Người nhà lí trưởng
Bà lão hàng xóm
1- Tôi van ông,chồng tôi đang đau ốm, xin ông rủ lòng thương !
2- Mày trói chồng bà đi xem nào! trói này! Bà đã van xin mày, mày vẫn không tha…trói này…!
3- Bà đã van xin mày, mày vẫn không tha…
1- Trói nó lại.
2- Ông bảo mày trói nó lại !
3- Mày không dám trói hả ? Đưa đây ông ! Tiền sưu đâu hả ?
4- A…a ! Con này giỏi thật…phen này mày chết với ông!
5- Con này to gan thật!
6- Mày dám đánh người nhà nước hả ?
Cai lệ
- Im lặng.
- Im lặng.
1- Chị Lý ơi ! Thế này thì chết mất thôi !
=> Yếu đuối, bất lực
=>nhẫn nhịn -> mạnh mẽ, quyết liệt
=>hống hách, tàn nhẫn
=> lo lắng, sợ hãi
=> lưỡng lự, phụ thuộc
Bài tập 2: Đọc đoạn trích (Trang 103-106 SGK) và trả lời câu hỏi:
b. Tác giả miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy có hợp với tâm lí không ? Vì sao ?

a. Sự chủ động tham gia của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào ?
(Nội dung chính của đoạn hội thoại ? Có thể chia đoạn hội thoại làm mấy phần ? ở mỗi phần, chị Dậu thực hiện bao nhiêu lượt lời ? Cái Tí thực hiện bao nhiêu lượt lời ?
=> Sự chủ động tham gia của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào ? )
c. Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại làm tăng kịch tính của câu chuyện như thế nào ?
Việc miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật trong cuộc thoại như vậy rất phù hợp
+ ở phần đầu câu chuyện, cái Tí rất vô tư vì nó chưa biết sắp bị bán đi, còn chị Dậu thì đau lòng vì buộc phải bán con nên chỉ im lặng.
+ ở phần sau, cái Tí biết là bị bán nên sợ hãi và đau buồn, ít nói hẳn đi, còn chị Dậu phải nói để thuyết phục cả hai đứa con nghe lời mẹ.
- Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại càng tô đậm thêm nỗi đau đớn của chị Dậu khi gạt nước mắt bán đứa con ngoan hiền, tô đậm nỗi bất hạnh đang giáng xuống đầu cái Tí.
Bài3: Dựa vào những điều đã biết về truyện Bức tranh của em gái tôi và đoạn trích dưới đây, hãy cho biết sự im lặng của nhân vật tôi biểu thị điều gì ?
Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ [.].
Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:
- Con có nhận ra con không?
Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến kia ư ? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: "Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...
- Con đã nhận ta con chưa ? - Mẹ vẫn hồi hộp.
Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng : "Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy.".
(Tạ Duy Anh - Bức tranh của em gái tôi )
Bài tập 4: Tục ngữ phương Tây có câu: Im lặng là vàng. Nhưng nhà thơ Tố Hữu lại viết:
Khóc là nhục. Rên hèn. Van yếu đuối Và dại khờ là những lũ người câm Trên đường đi như những bóng âm thầm Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.
(Liên hiệp lại)
Theo em, mỗi nhận xét trên đúng trong trường hợp nào ?
Bài tập bổ sung:
a. Thực hiện một cuộc hội thoại ngắn (dưới hình thức một tiểu phẩm) .
b. Cho biết mỗi nhân vật thực hiện bao nhiêu lượt lời ? Em rút ra những nhận xét gì qua cuộc hội thoại đó ?
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc ghi nhớ SGK.
Hoàn thành các bài tập còn lại vào vở bài tập.
Chuẩn bị bài: Luyện tập đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận:
+ Đọc trước bài mới.
+ Lập dàn ý cho đề bài : "Sự bổ ích của những chuyến tham quan, du lịch đối với học sinh".