Bài 26. Hội thoại

CHÀO MỪNG QUÝ CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ
Câu hỏi :
? Hành động nói là gì?
? Câu sau thuộc kiểu câu gì? Thực hiện hành động nói nào?
“ Em đã chuẩn bị bài ở nhà chưa ? ”
Trả lời : - Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói
nhằm mục đích nhất định.
- Câu : “Em đã chuẩn bị bài ở nhà chưa?
=> Là câu nghi vấn, thực hiện hành động hỏi.
KIỂM TRA BÀI CŨ
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1/ Xét ngữ liệu: Mục I.SGK/92,93
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.[…]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi :
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1/ Xét ngữ liệu: Mục I.SGK/92,93
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
-Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm,có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi :
- Sao cô biết mợ con có con ?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.[…]
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1/ Xét ngữ liệu: Mục I.SGK/92,93
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị :
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng phải một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp :
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1/ Xét ngữ liệu: Mục I.SGK/92,93
Đoạn trích có mấy nhân vật tham gia cuộc thoại? Đó là nhân vật nào?
Nguời cô
Bé Hồng
Quan hệ giữa người cô và bé Hồng là quan hệ gì?Ai là vai trên, ai là vai dưới?
Quan hệ gia tộc
( vai trên)
( Vai dưới)
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp.
[…] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi :
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
- Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
…Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay.
Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá và sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi : Sao cô biết mợ con có con ?
[…] Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng…
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị :
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ? […]
(Nguyên Hồng- Những ngày thơ ấu)


HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1/ Xét ngữ liệu: Mục I.SGK/92,93
Nguời cô
Bé Hồng
Quan hệ gia tộc.
( vai trên)
( Vai dưới)

Em hiểu vai xã hội là gì?
2/ Kết luận:
- Vai xã hội là vị trí của người tham gia
hội thoại với người khác trong cuộc thoại.
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1/ Xét ngữ liệu:
Hai người bạn đóng vai gì trong cuộc thoại và dựa trên quan hệ xã hội nào?
Cô và học trò đóng vai gì trong cuộc thoại ? Dựa trên quan hệ xã hội nào?
2/ Kết luận:
Vai xã hội được xác định bằng những quan hệ xã hội nào?
- Quan hệ
xã hội
Quan hệ trên- dưới
hay ngang hàng
( Theo tuổi tác và thứ bậc
trong gia đình và xã hội )
Quan hệ thân - sơ
(Theo mức độ quen biết
thân tình)
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
* QUAN SÁT SƠ ĐỒ VÀ NHẬN XÉT:
Bạn An
ở nhà
Đối với cha mẹ
Đối với
em
CON
ANH
Đi xem bóng đá
KHÁN GIẢ
Đi chợ
KHÁCH HÀNG
HỌC TRÒ
BẠN
Bạn An
đóng những vai xã hội nào? Dựa trên các mối quan hệ gì?
Ở trường
Với
thầy
cô
Với
bạn
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI:
1/ Xét ngữ liệu:
2/ Kết luận :
- Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
- Quan hệ xã hội
Quan hệ trên- dưới
hay ngang hàng
( Theo tuổi tác và thứ bậc trong gia đình và xã hội )
Quan hệ thân sơ
(Theo mức độ quen biết thân tình)
- Vai xã hội rất đa dạng và nhiều chiều.
Quan hệ xã hội vốn rất đa dạng, vậy em nhận xét gì về vai xã hội của mỗi người?
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
* QUAN SÁT SƠ ĐỒ VÀ NHẬN XÉT:
Bạn An
ở nhà
Đối với cha mẹ
Đối với
em
CON
ANH
Đi xem bóng đá
KHÁN GIẢ
Đi chợ
KHÁCH HÀNG
HỌC TRÒ
BẠN
Trong các mối quan hệ khác nhau, bạn An nên xưng hô như thế nào?
Ở trường
Với
thầy
cô
Với
bạn
Như vậy, muốn
giao tiếp có hiệu
quả,mỗi người
cần chú ý điều
gì?
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
1/ Xét ngữ liệu:
2/ Kết luận :
Chú ý:- Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định
đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
- Trong quá trình giao tiếp, vai xã hội có thể thay đổi.
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI:
2/ Kết luận :
- Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
- Quan hệ xã hội
Quan hệ trên- dưới
hay ngang hàng
( Theo tuổi tác và thứ bậc trong gia đình và xã hội )
Quan hệ thân sơ
(Theo mức độ quen biết thân tình)
- Vai xã hội rất đa dạng và nhiều chiều.
Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
- Trong quá trình giao tiếp, vai xã hội có thể thay đổi.
* Ghi nhớ: SGK/94
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI

GHI NHỚ
*Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối
người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định
bằng các quan hệ xã hội :
- Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác,
thứ bậc trong gia đình và xã hội);
- Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết, thân tình ).
*Vì quan hệ xã hội rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi
người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại,
mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn
cách nói cho phù hợp.
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
II/ LUYỆN TẬP:
1/Bài tập 1:
Hãy tìm những chi tiết thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền ?
<…> Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn.Làm tướng triều đình phải hầu giặc mà không biết tức; nghe nhạc…đãi yến…mà không biết căm. Hoặc lấy việc chọi gà…đánh bạc…hoặc ham săn bắn…thích rượu ngon…mê tiếng hát. Nếu giặc Mông Thát tràn sang …Lúc bấy giờ ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào!..Lúc bấy giờ các ngươi vui vẻ phỏng có được không?
Nay ta bảo thật các ngươi: Nên…huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên…Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ…Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
II/ LUYỆN TẬP:
2/Bài tập 2:
Đọc đoạn trích dưới đây:
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo :
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng : bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào…Thế là sung sướng.
- Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại.
Tôi vui vẻ bảo :
- Thế là được, chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
( Nam Cao- Lão Hạc)
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
II/ LUYỆN TẬP:
2/Bài tập 2:
HS thảo luận nhóm và điền thông tin vào phiếu học tập:
a/ Vai xã hội:
- Quan hệ tuổi tác:…………………………………………………..
- Địa vị xã hội: ……………………………………………………….
b/ Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với Lão Hạc:
- Xưng hô: ……………………………………………………………
- Lời lẽ,cử chỉ: ………………………………………………………….
c/ Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ông giáo:
- Xưng hô: ……………………………………………………………
- Lời lẽ: ………………………………………………………………….
Tâm trạng không vui và giữ ý của lão Hạc:
……………………………………………………………………………
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
II/ LUYỆN TẬP:
2/Bài tập 2:
a/ Vai xã hội:
- Quan hệ tuổi tác: Lão Hạc – vai trên, ông giáo - vai dưới.
- Địa vị xã hội: Lão Hạc – vai dưới , ông giáo – vai trên
b/ Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với Lão Hạc:
- Xưng hô: Ông con mình, cụ , tôi.
- Lời lẽ,cử chỉ: Nắm vai gầy của lão, ôn tồn bảo,mời uống nước,hút thuốc, ăn khoai.
c/ Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ông giáo:
- Xưng hô: ông giáo, chúng mình.
- Lời lẽ: vâng, dạy phải, nói đùa thế.
Tâm trạng không vui và giữ ý của lão Hạc: cười đưa đà, từ chối lời mời.

HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
I/ VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
II/ LUYỆN TẬP:
3/ Bài tập 3:

Hãy thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc,
đã chứng kiến hoặc tham gia. Phân tích vai xã hội của
những người tham gia cuộc thoại, cách đối xử của
họ với nhau thể hiện qua lời thoại và qua những cử chỉ,
thái độ kèm theo lời ?
HỘI THOẠI
TIẾT:107
TUẦN:29
CỦNG CỐ
Bài tập trắc nghiệm: Nối cột A với B để có đáp án đúng về quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại:
A- Nhân vật B- Quan hệ xã hội
1.Hai người bạn a/ Cấp trên- cấp dưới
2.Thủ trưởng – nhân viên b/ Bậc trên - bậc dưới
3. Bà và cháu c/ Ngang hàng
Hướng dẫn về nhà
* Học bài.
* Làm đầy đủ các bài tập trong SGK trang 94, 95.
* Chuẩn bị bài mới : “Tìm hiểu các yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận”
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC !
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ
VÀ CÁC EM !