Bài 26. Hội thoại

1/21/2011
Lê Thị Hoa -THCS Liên Hoà
1
CHÀO MỪNG QUÍ THẦY CÔ CÙNG TOÀN THỂ CÁC EM HỌC SINH!
1/21/2011
Lê Thị Hoa -THCS Liên Hoà
2
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Hành động nói là gì ?
Nêu một số kiểu hành động nói thường gặp?
- Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
Trả lời:
- Các kiểu hành động nói: + Hỏi + Trình bày
+ Điều khiển + Hứa hẹn
+ Bộc lộ cảm xúc
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào .Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
2.Xác định kiểu hành động nói trong đoạn trích sau:
1/21/2011
Lê Thị Hoa -THCS Liên Hoà
3
Trả lời:
Câu 1: Trình bày
Câu 2: Trình bày
Câu 3: Hỏi
Câu 4:Bộc lộ cảm xúc
-1 đoạn độc thoại( nói 1 mình)
-1 đoạn phim về bé Hồng(là đoạn văn dài trích ở phần sau) hoặc có thể là một đoạn thoại của nhiều người
hội thoại là cuộc trò chuyện giữa 2 người trở lên, khác với đối thoại là nói 1 mình

1/21/2011
5
BÀI 26:
Tiết 107
HỘI THOẠI
Tìm hiểu bài
Ví dụ 1:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tội, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!

Tìm hiểu bài
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ..hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [.]
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.


Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chổ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
( (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

1/21/2011
Lê Thị Hoa -THCS Liên Hoà
9
Câu 1: Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại trong đoạn trích trên là quan hệ gì? Ai ở vai trên? Ai ở vai dưới?
Câu 2: Tìm chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép. Vì sao Hồng phải làm như vậy?
Tôi cúi đầu không đáp…tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất…cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng
Hồng là người thuộc vai dưới có bổn phận tôn trọng người trên
3. Nhận xét
Trong cuộc đối thoại trên xuất hiện vai xã hội. Vậy theo em vai xã hội là gì?
1/21/2011
Lê Thị Hoa -THCS Liên Hoà
10
Bài 26
Tiết 107
I. Vai xã hội trong hội thoại:
1.Ngữ liệu: SGK /Tr 92-93

Vai trên
Vai dưới
...Cư xử không đúng mực
...Thái độ lễ phép
HỘI THOẠI
A.Lý thuyết
Bà cô
Bé Hồng
Quan hệ gia tộc
2.Phân tích:
1/21/2011
Lê Thị Hoa -THCS Liên Hoà
11
Vai xã hội là vị trí của người tham gia trong cuộc thoại. ( có thể:chọn đáp án đúng trong nhiều đáp án khác nhau)



Gồm các quan hệ xã hội: + Quan hệ trên- dưới, ngang
hàng + Quan hệ thân- sơ
Quan hệ xã hội đa dạng nên vai xã hội của
mỗi người cũng đa dạng…
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội.
Những đoạn hội thoại giữa :
- me- con, ông bà- cháu, anh chị em ... Trong gia đình
-bạn bè
- người trên với người dưới ngoài xã hội : người hơn tuổi cùng làng xã, nhân viên- thủ trưởng, thầy cô- học trò...
 các quan hệ xã hội rất phức tạp, đa dạng
Gồm các quan hệ xã hội: + Quan hệ trên- dưới, ngang
hàng + Quan hệ thân- sơ


Quan hệ xã hội đa dạng nên vai xã hội của
mỗi người cũng đa dạng…
Vai xã hội
Quan hệ trên-dưới hay ngang hàng
Quan hệ thân- sơ ( theo mức độ quen biết, thân tình)
Quan hệ trên-dưới theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình(bố- con, ông- cháu...)
Quan hệ trên-dưới theo tuổi tác, thứ bậc ngoài xã hội (thủ trưởng- nhân viên, thầy giáo- học sinh...)
Quan hệ ngang hàng theo tuổi tác,thứ bậc trong gia đinh (bố ngang hàng với mẹ trong quan hệ với con....)
Quan hệ ngang hàng theo tuổi tác, thứ bậc ngoài xã hội (bạn bè, đồng nghiệp..)
Quan hệ thân tình (người trong gia tộc, họ hàng, bạn bè chơi thân, ..)
Quan hệ sơ, mới quen ( người mới gặp, bạn mới chơi...)
1 số điều cần lưu ý:
- vai xã hội có thể thay đổi tùy theo tình huống giao tiếp: trong lớp cô giáo là mẹ, chị Dậu nói với tên cai lệ ( đọan phim chị Dậu đánh nhau với cai lệ)
-khi giao tiếp cần xác định đúng vai xã hội của mình nhưng cố gắng tạo thái độ thân tình khi giao tiếp thì sẽ đạt hiệu quả giao tiếp cao ( thầy giáo đến thi hỏi thăm về lớp học xuất hiện 1 cách bất ngờ mà em chưa biết là ai)( 1 đoạn thoại giữa thầy và trò:
Thầy:-Chào em!
Trò: -Vâng, em chào thầy!
Thầy:- Thầy sẽ dạy thi ở lớp ta 1 tiết vào ngày mai.
Trò: -Vâng!)

- Cần hiểu đúng mục đích giao tiêp của người đối thoại ( có khi cách nói chưa thật sự thân mật nhưng lại được xuất phát từ mục đích giao tiếp tốt, ngược lại có khi cách nói có vẻ thân mật nhưng mục đích giao tiếp lại ko tốt: khi 1 người bạn góp ý cho mình và khi 1 kẻ xấu định dỗ dành lợi dụng mình( đoạn phim về cuộc tranh luận giữa 2 người bạn mà mục đích là góp ý cho bạn nhưng cách nói chưa thật thuyết phục và đoạn phim nói về sự ngọt ngào giả dối: có thể lấy lại đoạn về bà cô của bé Hồng)
Trong cuoäc hoäi thoaïi, coù phaûi moãi ngöôøi tham gia hoäi thoaïi chæ coù moät vai xaõ hoäi khoâng? Em haõy cho moät ví duï ñeå chöùng minh ñieàu ñoù.( Hs trong lớp nói với cô giáo và các bạn)

Vai xã hội trong hội thoại được thể hiện rất rõ qua cách xưng hô giữa những người tham gia hội thoại và có thể thay đổi trong quá trình hội thoại.
Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
B. Luyện tập :
1. Bài tập 1 :
+ Khuyên bảo tướng sĩ một cách chân tình: Ta cùng các ngươi....huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên....tôi tự biết mình ``````````````````````
+ Phê phán:
- Sự thờ ơ, vô trách nhiệm
- Sự ham chơi hưởng lạc vô bổ
c) -Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ông giáo:
Cách nói tôn trọng, chân tình: ông giáo, dạy (nói), chúng mình, nói đùa thế.
- Tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:
Cười đưa đà , cười gượng , nói đùa thế...
để khi khác
Bài tập 2: