Bài 26. Hội thoại

Lê Minh Thuý- THCS Tân Thành- TP Thái Nguyên
Lª ThÞ Minh Thuý- THCS T©n Thµnh
TP Th¸i Nguyªn
nhiệt liệt chào mừng
Các thầy cô giáo và các em học sinh
Kiểm tra bài cũ
? Có những kiểu hành động nói nào?
Trả lời:
Kiểu hành động nói thường gặp: hỏi, trình bày, điều khiển, hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
Tiết 108- Tiếng Việt
Hội thoại
Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ: Đoạn trích "Những ngày thơ ấu" - Nguyên Hồng.
? Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễ phép.
Tôi im lặng cúi đầu xuống đất : Lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay.
.Tôi cười dài trong tiếng khóc.
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng .

2. Ghi nhớ:
* Vai xã hội là vị trí tham gia của người hội thoại đối với người khác trong hội thoại.
Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
Quan hệ trên - dưới hay ngang bằng (theo tuổi tác thứ bậc trong gia đình và xã hội ).
Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết, thân tình).
* Vì quan hệ xã hội rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp .


II. Luyện tập:
Bài tập 1: sgk/94.
Tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền.
Nghiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức .
Khoan dung: Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ .Ta viết ra bài hịch này để các ngư ơi biết bụng ta
Bài tập 2: sgk/94: Đọc đoạn trích
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
Chẳng kiếp gì sung sướng thật , nhưng có cái này là sung sướng : Bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào. thế là sung sướng.
Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo :
Thế là được chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác

(Nam Cao - Lão Hạc)
Kính trọng, thân tình
Tôn trọng, thân tình có khoảng cách
Bài tập 3 /95
Phân tích vai xã hội trong cuộc hội thoại sau ( Cách cư xử , thái độ của từng vai) :
.Dế Choắt nhìn tôi mà rằng :
Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh , phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.
Chưa nghe hết câu , tôi đã hếch răng lên , xì một hơi rõ dài . Rồi , với điệu bộ khinh khỉnh , tôi mắng :
Hức ! Thông sang nghách nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được . Thôi im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Vai dưới: Yếu thế, sợ sệt, quỵ luỵ
Vai trên: Kẻ cả, hách dịch, trịch thượng, nhẫn tâm
Hướng dẫn học bài ở nhà
Học thuộc ghi nhớ và làm bài tập
Đọc trước bài tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận