Bài 26. Hội thoại

a
a
Chào mừng quý thầy,cô và học sinh đến dự !
ngữ văn 8
Nguyễn Ngọc Tuấn
2012
a
a
kiểm tra bài cũ
* Câu : “ Khoai chín rồi đây, để tôi đổ ra cho ông xơi, ông đừng làm tội u nữa.” thể hiện hành động nói nào ?
a. Hành động trình bày. b. Hành động điều khiển.
c. Hành động hứa hẹn. d. Hành động hỏi.
* Các câu nghi vấn : “ Chẳng phải người ta đã giao họ cho bọn súc sinh kiểm soát và đánh đập họ vô cớ đó sao ? Chẳng phải người ta đã cho họ ăn như cho lợn ăn và xếp họ như xếp lợn dưới hầm tàu ẩm ướt, không giường nằm, không ánh sáng, thiếu thốn, không khí đó sao ?” dùng để làm gì ?
a. Dùng để hỏi.
b. Dùng để khẳng định.
c. Dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người viết.
d. Cả ba phương án ( a, b và c ) đều đúng.
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2012
? Em cho biết có mấy cách thực hiện hành động nói. Hãy trình bày cụ thể về mỗi cách.
? Em hiểu như thế nào là hành động nói ? Hãy trình bày một số kiểu hành động nói thường gặp.
a
a
Tiết 107
HỘI THOẠI
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2012
a
a
I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
Một hôm, cô gọi tôi đến bên cười hỏi :
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là quá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. […]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi :
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về .
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
- Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chầm chập đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi :
- Sao cô biết mợ con có con ?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]

Nguyễn Ngọc Tuấn - 2012
Tiết 107 HỘI THOẠI Ngữ văn 8
a
a
=> Quan hệ gia tộc; cô của Hồng vai trên và Hồng vai dưới.
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, thì quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị :
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ này, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp :
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ?
( Nguyên Hồng – Những ngày thơ ấu )
Người cô đáng chê trách
Quan hệ gia tộc : không đúng với thái độ chân thành, thiện chí của tình cảm ruột thịt
Quan hệ trên – dưới : không có thái độ đúng mực của của người lớn đối với trẻ em.
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2012
Tiết 107 HỘI THOẠI Ngữ văn 8
I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI
THẢO LUẬN
? Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại trong phần trích trên là quan hệ gì ? Ai vai trên, ai vai dưới ?
? Cách xử sự của người cô có gì đáng chê trách ?
? Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép. Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy ?
Các chi tiết : “ tôi cúi đầu không đáp…Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất…cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng…” => cố kìm nén vì biết rằng mình là bề dưới phải tôn trọng bề trên.
a
a
- Vai xã hội : vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
- Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội :
+ Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội;
+ Quan hệ thân – sơ.
Quan hệ xã hội rất đa dạng, vai xã hội của mỗi người vì thế cũng đa dạng. Do đó, khi tham gia hội thoại cần xác định đúng vai để chọn cách nói phù hợp.
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2012
Tiết 107 HỘI THOẠI Ngữ văn 8
? Qua tìm hiểu phần trích mục I, em cho biết thế nào là vai xã hội ? Và được xác định các quan hệ xã hội nào ?
? Khi tham gia hội thoại, ta cần chú ý điều gì ? Tại sao ?
a
a
1. Hãy tìm những chi tiết trong bài “ Hịch tướng sĩ” thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền.
=> Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn ( nghiêm khắc ). Làm tướng triều đình…
( tr 57 )
… Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này theo lời dạy bảo của ta thì mới phải đạo thần chủ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù. (khoan dung ) ( tr 58 )
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2012
Tiết 107 HỘI THOẠI Ngữ văn 8
luyện tập
a
a
luyện tập
a. Về địa vị xã hội : ông giáo có vị thế cao hơn người nông dân; về tuổi tác : lão Hạc là bậc trên.
2. “ Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo :
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này sung sướng : bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè thật đặc; ông con mình ăn khoai uống nước chè, rồi hút thuốc lào… Thế là sung sướng.
- Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng đã nghe hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo :
- Thế là được chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.”
( Nam Cao, Lão Hạc )
b. Ông giáo : miêu tả ( lời lẽ ôn tồn, nhã nhặn, thân mật nắm lấy vai lảo, mời uống nước, hút thuốc, ăn khoai ); xưng hô ( gọi lão Hạc : cụ, ông con mình – tôn trọng ; tôi – bình đẳng ).
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2012
Tiết 107 HỘI THOẠI Ngữ văn 8
? Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện Lão Hạc, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên.
? Tìm những chi tiết trong hội thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc.
a
a
hướng dẫn tự học
1. Tìm một đoạn truyện trong đó nhà văn đã dựng được cuộc thoại giữa các nhân vật và xác định :
- Vai xã hội của các nhân vật tham gia hội thoại.
- Đặc điểm ngôn ngữ mà nhân vật đã lựa chọn để thực hiện vai giao tiếp của mình.
2. Thực hành tiếp câu ( c ) của bài tập 2, 3 tr 95.
3. Học nội dung mục Ghi nhớ, tr 94.
4. Chuẩn bị bài “ Hội thoại” ( tiếp theo ), tr 102. ( đọc – tìm hiểu, định kiến nội dung trả lời các câu hỏi mục tìm hiểu bài và các bài tập. Ôn lại kiến thức đã học ở tiết hôm nay cũng như xem lại các bài tập đã thực hành nhằm học tốt tiết sau )
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2012
Tiết 107 HỘI THOẠI Ngữ văn 8
a
a
chân thành cảm ơn quý thầy, cô
và học sinh đến dự !
Nguyễn Ngọc Tuấn
2012