Bài 26. Hội thoại

GVHD: Nguyễn Thị Thanh Vân
SVTH: Hoàng Thị Kim Nhung
Trường: THCS Nguyễn Văn Trỗi
Chào mừng quý thầy cô
Đến dự giờ Ngữ văn lớp 8/2
Tiết 107 Hội thoại
KIỂM TRA BÀI CŨ

Câu hỏi:- Hành động nói là gì ? Nêu một số kiểu hành động nói thường gặp?
- Làm bài tập 2a sgk tr.63
Chỉ ra các hành động nói và mục đích nói trong đoạn trích sau:
Tiếng chó sửa vang trong xóm.
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:
- Bác trai đã khá rồi chứ ?
- Cám ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn còn mệt mỏi lắm.
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi:- Hành động nói là gì ? ? Nêu một số kiểu hành động nói thường gặp?
- Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
*Các kiểu hành động nói
+ Hỏi
+Trình bày
+ Điều khiển
+ Hứa hẹn
+ Bộc lộ cảm xúc
? Làm bài tập 2a sgk tr.63

Gợi ý:
- Bác trai đã khá rồi chứ?
- Cảm ơn cụ nhà cháu đã tỉnh táo như
thường.
- Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn còn mệt mỏi lắm
- Này, bảo bác ấy.... hoàn hồn
- Vâng.... giờ còn gì
- Thế thì phải... rồi đấy
( hỏi)
( báo tin)
( dự đoán)
( trình bày)
( cảnh báo)
( báo tin)
Tiết 107

Hội thoại

I -Vai xã hội trong hội thoại.
Ví dụ 1: SGK tr.92 : Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.


Một hôm cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng, mày muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
… Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi,cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha phương cầu thực.Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến…
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
-Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ đi đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé nữa chứ.

… Tôi cười dài trong tiền khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn…
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Gía những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cụt thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là là giỗ đầu cậu mày, mợ mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ ,có hàng, người ta hỏi đến chứ?
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
I -Vai xã hội trong hội thoại.

1. Ví dụ 1: SGK tr.92
- Theo em trong cuộc hội thoại trên có mấy đối tượng tham gia?
Có 2 đối tượng tham gia hội thoại.
- Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại trong đoạn trích là quan hệ gì?
Quan hệ giữa các nhân vật là quan hệ trên- dưới ( quan hệ ruột thịt trong gia đình)
- Ai ở vai trên, ai ở vai dưới?
-Người cô là vai trên, Hồng là vai dưới.






I -Vai xã hội trong hội thoại.
- Có hai đối tượng tham gia hội thoại.
-Hai đối tượng ở hai vị trí xã hội
khác nhau khi tham gia hội thoại .
Vai xã hội .
- Quan hệ giữa các nhân vật là quan hệ trên dưới:
+Người cô là vai trên.
+Hồng là vai dưới.
1. Ví dụ : Ví dụ 1SGK
2. Nhận xét:
I -Vai xã hội trong hội thoại.

1. Ví dụ 1: SGK tr.92.
? Cách xử sự của người cô có gì đáng chê trách
- Cách xử sự của người cô vừa thiếu thiện chí vừa không phù hợp với quan hệ ruột thịt, vừa không thể hiện thái độ đúng mực của người trên đối với người dưới
Người cô xử sự không đúng mực,
thiếu thiện chí, không phù hợp với quan
hệ ruột thịt.
Xác định chưa đúng vai.
? Tìm những chi tiết cho thấy chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễ phép?

- Nhân vật Hồng :
+Tôi cúi đầu không đáp…
+Tôi im lặng cúi đầu xuống đất…
+cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng
Hồng lễ phép vì biết mình là bề dưới
phải tôn trọng bề trên.
Xác định đúng vai.
Người cô xử sự không đúng mực,
thiếu thiện chí, không phù hợp với quan hệ ruột thịt.
Xác định chưa đúng vai.
Hồng lễ phép vì biết mình là bề dưới
phải tôn trọng bề trên.
Xác định đúng vai.




Đọc nội dung sau và trả lời câu hỏi:
Minh và Nam đang bàn luận với nhau về một bài toán khó
? Vậy Minh và Nam thuộc kiểu quan hệ gì?

a- Quan hệ trên dưới ( gia đình).
b- Quan hệ ngang hàng .
c- Quan hệ chức vụ xã hội.
d- Quan hệ đồng nghiệp.
*Ví dụ 2:

Ghi nhớ: -Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
+Quan hệ trên dưới ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội )
+Quan hệ thân –sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
- Quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
II-Luyện tập
Bài tập 2: Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi:
Tôi nắm lấy cái vai quần của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luột mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặt; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào…Thế là sung sướng.
- Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe cũng hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo:
- Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
- Nói đùa thế chứ ông giáo cho để khi khác.
( Nam Cao, Lão Hạc)

Bài tập 2
a - Xét về địa vị xã hội: Ông giáo ông giáo ở vai trên, lão Hạc ở vai dưới
- Xét về tuổi tác: Ông giáo ở vai dưới, lão Hạc ở vai trên.
b - Lời lẽ của ông giáo ôn tồn, thân mật, gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gộp “ ông con mình thể hiện sự kính trọng, xưng là tôi thể hiện quan hệ bình đẳng.
c - Lão Hạc dùng từ “dạy” thay cho từ “ nói” thể hiện sự tôn trọng, xưng hô gộp “ chúng mình” thể hiện sự thân tình.
- Hành động cười đưa đà ,cười gượng, thoái thác chuyện ở lại ăn khoai uống nước với ông giáo.

Bài 3
? Hãy thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã chứng kiến hoặc tham gia. Phân tích vai xã hội của những người tham gia hội thoại, cách đối xử của họ với nhau thể hiện qua lời thoại và qua những cử chỉ, thái độ kèm theo lời?
( Học sinh làm việc trong 3 phút)
Câu 1: “ Vai xã hội” trong hội thoại là gì?
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội.
Củng cố: Bài tập trắc nghiệm.
Câu 2: Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
A. Ngưỡng mộ. B. Kính trọng
C. Sùng kính. D.Thân mật
Câu 3: Vai xã hội được xác định bằng:
A. Quan hệ trên dưới.
B. Quan hệ ngang hàng.
C. Quan hệ thân- sơ.
D. A,B,C đều đúng.
Câu 4: Quan hệ thân sơ là quan hệ nào dưới đây ?
A. Quan hệ giữa ông bà với con cháu.
B. Quan hệ giữa thầy cô giáo với học sinh.
C. Quan hệ hàng xóm láng giềng.
D. Tất cả đều sai
Về nhà:
- Học bài.
- Làm bài tập còn lại.
- Chuẩn bị bài mới: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.
Dặn dò:
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN.
Kính chúc quý thầy cô và các em sức khỏe.