Bài 26. Hội thoại

CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ MÔN NGỮ VĂN LỚP 8

Giáo viên: Trần Thị Ninh
Trường THCS Phong Dụ
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
1. Hành động nói là gì? Nêu một số kiểu hành động nói thường gặp?
KIỂM TRA BÀI CŨ
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
…
2. Xác định kiểu hành động nói trong đoạn trích sau:
Trả lời:


Câu 1,2 : Trình bày
Câu 3: Hỏi
Câu 4:Bộc lộ cảm xúc

Tiết 110
HỘI THOẠI
* Đoạn trích:
M?t hơm, cơ tơi g?i tơi d?n b�n cu?i h?i:
- H?ng ! M�y cĩ mu?n v�o Thanh Hĩa choi v?i m? m�y khơng?
[.] Nh?n ra nh?ng � nghia cay d?c trong gi?ng nĩi v� tr�n n�t m?t khi cu?i r?t k?ch c?a cơ tơi kia, tơi c�i d?u khơng d�p. Vì tơi bi?t r�, nh?c d?n m? tơi, cơ tơi ch? cĩ � gieo r?c v�o d?u ĩc tơi nh?ng hồi nghi d? tơi khinh mi?t v� ru?ng r?y m? tơi, m?t ngu?i d�n b� d� b? c�i t?i l� gĩa ch?ng, n? n?n c�ng t�ng qu�, ph?i b? con c�i di tha huong c?u th?c. Nhung d?i n�o tình thuong y�u v� lịng kính m?n m? tơi l?i b? nh?ng r?p t�m tanh b?n x�m ph?m d?n. [..]
Tơi cung cu?i d�p l?i cơ tơi:
- Khơng! Ch�u khơng mu?n v�o. Cu?i nam th? n�o m? ch�u cung v?.
Cơ tơi h?i luơn, gi?ng v?n ng?t:
- Sao l?i khơng v�o? M? m�y ph�t t�i l?m, cĩ nhu d?o tru?c d�u!
R?i hai con m?t long lanh c?a cơ tơi ch?m ch?p dua nhìn tơi. Tơi l?i im l?ng c�i d?u xu?ng d?t: lịng tơi c�ng th?t l?i, kho� m?t tơi d� cay cay. Cơ tơi li?n v? vai tơi cu?i m� nĩi r?ng:
- M�y d?i qu�, c? v�o di, tao ch?y cho ti?n t�u. V�o m� b?t m? m�y may v� s?m s?a cho v� tham em b� ch?.
[.] Tơi cu?i d�i trong ti?ng khĩc, h?i cơ tơi:
- Sao cơ bi?t m? con cĩ con?
Cơ tơi v?n c? tuoi cu?i k? c�c chuy?n cho tơi nghe. Cĩ m?t b� h? n?i xa v�o trong ?y c�n g?o v? b�n. B� ta m?t hơm di qua ch? th?y m? tơi ng?i cho con b� ? b�n r? bĩng d�n. [.]
Cơ tơi chua d?t c�u, c? h?ng tơi d� ngh?n ? khĩc khơng ra ti?ng. Gi� nh?ng c? t?c d� d�y do? m? tơi l� m?t v?t .nhu hịn d� hay c?c thu? tinh, d?u m?u g?, tơi quy?t v? ngay l?y m� c?n, m� nhai, m� nghi?n cho kì n�t v?n m?i thơi.
Cơ tơi b?ng d?i gi?ng, l?i v? vai, nhìn v�o m?t tơi, nghi�m ngh?:
- V?y m�y h?i cơ Thơng - t�n ngu?i d�n b� h? n?i xa kia - ch? ? c?a m? m�y, r?i d�nh gi?y cho m? m�y, b?o d� sao cung ph?i v?. Tru?c sau gì cung m?t l?n x?u, ch? nh? b�n x?i m�i du?c sao?
T? s? ng?m ng�i thuong xĩt th?y tơi, cơ tơi ch?p ch?ng nĩi ti?p:
- M?y l?i r?m th�ng t�m n�y l� gi? d?u c?u m�y, m? m�y v? d� sao cung d? t?i cho c?u m�y, v� m�y cung cịn ph?i cĩ h?, cĩ h�ng, ngu?i ta h?i d?n ch??
(Nguy�n H?ng, Nh?ng ng�y tho ?u)
Câu 2: Cách xử sự của người cô có
gì đáng chê trách?
+ Với quan hệ gia tộc, người cô đã xử sự
không đúng với thái độ chân thành, thiện
chí của tình cảm ruột thịt.
+Với tư cách là người lớn tuổi, vai bề trên,
người cô đã không có thái độ đúng mực
của người lớn đối với trẻ em.
* Đoạn trích:
M?t hơm, cơ tơi g?i tơi d?n b�n cu?i h?i:
- H?ng ! M�y cĩ mu?n v�o Thanh Hĩa choi v?i m? m�y khơng?
[.] Nh?n ra nh?ng � nghia cay d?c trong gi?ng nĩi v� tr�n n�t m?t khi cu?i r?t k?ch c?a cơ tơi kia, tơi c�i d?u khơng d�p. Vì tơi bi?t r�, nh?c d?n m? tơi, cơ tơi ch? cĩ � gieo r?c v�o d?u ĩc tơi nh?ng hồi nghi d? tơi khinh mi?t v� ru?ng r?y m? tơi, m?t ngu?i d�n b� d� b? c�i t?i l� gĩa ch?ng, n? n?n c�ng t�ng qu�, ph?i b? con c�i di tha huong c?u th?c. Nhung d?i n�o tình thuong y�u v� lịng kính m?n m? tơi l?i b? nh?ng r?p t�m tanh b?n x�m ph?m d?n. [..]
Tơi cung cu?i d�p l?i cơ tơi:
- Khơng! Ch�u khơng mu?n v�o. Cu?i nam th? n�o m? ch�u cung v?.
Cơ tơi h?i luơn, gi?ng v?n ng?t:
- Sao l?i khơng v�o? M? m�y ph�t t�i l?m, cĩ nhu d?o tru?c d�u!
R?i hai con m?t long lanh c?a cơ tơi ch?m ch?p dua nhìn tơi. Tơi l?i im l?ng c�i d?u xu?ng d?t: lịng tơi c�ng th?t l?i, kho� m?t tơi d� cay cay. Cơ tơi li?n v? vai tơi cu?i m� nĩi r?ng:
- M�y d?i qu�, c? v�o di, tao ch?y cho ti?n t�u. V�o m� b?t m? m�y may v� s?m s?a cho v� tham em b� ch?.
[.] Tơi cu?i d�i trong ti?ng khĩc, h?i cơ tơi:
- Sao cơ bi?t m? con cĩ con?
Cơ tơi v?n c? tuoi cu?i k? c�c chuy?n cho tơi nghe. Cĩ m?t b� h? n?i xa v�o trong ?y c�n g?o v? b�n. B� ta m?t ..hơm di qua ch? th?y m? tơi ng?i cho con b� ? b�n r? bĩng d�n. [.]
Cơ tơi chua d?t c�u, c? h?ng tơi d� ngh?n ? khĩc khơng ra ti?ng. Gi� nh?ng c? t?c d� d�y do? m? tơi l� m?t v?t .nhu hịn d� hay c?c thu? tinh, d?u m?u g?, tơi quy?t v? ngay l?y m� c?n, m� nhai, m� nghi?n cho kì n�t v?n m?i thơi.
Cơ tơi b?ng d?i gi?ng, l?i v? vai, nhìn v�o m?t tơi, nghi�m ngh?:
- V?y m�y h?i cơ Thơng - t�n ngu?i d�n b� h? n?i xa kia - ch? ? c?a m? m�y, r?i d�nh gi?y cho m? m�y, b?o d� sao cung ph?i v?. Tru?c sau gì cung m?t l?n x?u, ch? nh? b�n x?i m�i du?c sao?
T? s? ng?m ng�i thuong xĩt th?y tơi, cơ tơi ch?p ch?ng nĩi ti?p:
- M?y l?i r?m th�ng t�m n�y l� gi? d?u c?u m�y, m? m�y v? d� sao cung d? t?i cho c?u m�y, v� m�y cung cịn ph?i cĩ h?, cĩ h�ng, ngu?i ta h?i d?n ch??
(Nguy�n H?ng, Nh?ng ng�y tho ?u)
? Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
Vì Hồng là người thuộc vai dưới, có bổn
phận tôn trọng người trên.
Vai xã hội là gì?
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại
Ngữ liệu 2:
Vô-lô-đi-a đang chuẩn bị bài thì một cậu bạn đến rủ đi bắn chim vì cậu ta vừa được bố mua cho một khẩu súng nước. Khẩu súng mới, điều đó thật hấp dẫn! Nghe bạn nói, Vô-lô-đi-a đứng dậy, mở toang cửa sổ, ló đầu ra ngoài và hỏi bạn một cách tỉ mỉ về khẩu súng.
Nhưng rồi Vô-lô-đi-a trả lời bạn với vẻ luyến tiếc:
Mình bận học, không đi được!
Cậu bạn châm chọc:
Học gạo để lấy điểm năm à?
Mình không học gạo mà là học, học không phải vì điểm, hiểu không?
Mai chủ nhật tha hồ mà học!
Vô-lô-đi-a bắt đầu lưỡng lự vì lời bàn đó của bạn. Nhưng chợt nghĩ đến bài vẫn chưa chuẩn bị xong, Vô-lô-đi-a trả lời dứt khoát:
Không, mai chúng ta sẽ đi từ sáng, còn hôm nay thì không.
Sau đó, Vô-lô-đi-a đóng cửa sổ lại.
Em hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia hội thoại trong cuộc thoại trên?
Dựa vào đâu em xác định được vai xã hội đó?.
Theo báo: Người giáo viên nhân dân
Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội nào?
Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)
Quan hệ thân – sơ (mức độ quen biết)
Bài tập nhanh
“ Một sớm Hùng, mới “ nhập cư” vào sóm tôi dắt chiếc xe đạp hết hơi ra tiệm sửa xe của bác Hai. Nó hất hàm với bác Hai:
Bơm cho cái bánh trước. Nhanh lên nhé, trễ giờ học rồi.
Bác trai nhìn bạn Hùng rồi nói:
Tiệm của bác không có bơm thuê.
- Vậy cho mượn cái bơm, tôi bơm lấy vậy.
Bơm của bác bị hỏng, cháu chịu khó dắt đến tiệm khác vậy”

Vừa lúc ấy, cái Hoa nhà ở cuối ngõ cũng dắt xe đạp chạy vào tíu tít chào hỏi:
- Cháu chào bác Hai ạ! Bác ơi, cháu mượn cái bơm nhé. Chiều nay cháu đi học về, bác coi dùm cháu nghe, hổng biết sao nó cứ xì hơi hoài.
Được rồi. Nào để bác bơm cho. Cháu là con gái, biết bơm không mà bơm!
Cháu cảm ơn bác nhiều.

Khi tham gia hội thoại, mỗi chúng ta cần chú ý điều gì?
Vì quan hệ xã hội vốn đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều.Khi ta tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
Ghi nhớ
* Vai xaừ hoọi laứ vũ trớ cuỷa ngửụứi tham gia hoọi thoaùi ủoỏi vụựi ngửụứi khaực trong cuoọc thoaùi. Vai xaừ hoọi ủửụùc xaực ủũnh baống caực quan heọ xaừ hoọi:
+ Quan heọ treõn - dửụựi hay ngang haứng (theo tuoồi taực, thửự baọc trong gia ủỡnh vaứ xaừ hoọi);
+ Quan heọ thaõn - sụ (theo mửực ủoọ quen bieỏt, thaõn tỡnh)
* Vỡ quan heọ xaừ hoọi voỏn raỏt ủa daùng neõn vai xaừ hoọi cuỷa moói ngửụứi cuừng ủa daùng, nhie�u chie�u. Khi tham gia hoọi thoaùi, moói ngửụứi ca�n xaực ủũnh ủuựng vai cuỷa mỡnh ủeồ choùn caựch noựi cho phuứ hụùp.
Một học sinh lớp 8
ở nhà (trong gia dỡnh)
ở truờng (ngoài xã hội)
Ông bà
Cha mẹ
Anh chị
Em
Thầy cô
Anh chị khối 9
Bạn cùng khối
Các em khối 6,7
Cháu
Con
Em
Anh-chị
Học trò
Em
Bạn bè
Anh-chị
* Các mối quan hệ của vai xã hội.
Vai dưới
Vai trên
Vai dưới
Vai ngang hàng
Vai trên
Da dạng
THỰC HÀNH : Đóng vai mẹ - cô giáo và con - học sinh, thực hiện 2 cuộc hội thoại ngắn trong 2 hoàn cảnh sau:
a/ Ở nhà.
b/ Ở trường (trong lớp học)

Bài tập1: Hãy tìm những chi tiết trong bài “Hịch tướng sĩ” thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền?
B.Luyện tập:
Các chi tiết thể hiện
sự nghiêm khắc:
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn…
Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này ,theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ…Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
Các chi tiết biểu hiện
sự khoan dung
Bài tập 2
* Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi.
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bầy giờ cụ ngồi xuống phản chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào …Thế là sung sướng.
- Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười ngượng nhưng nghe đã hiền hậu lại .
Tôi vui vẻ bảo:
- Thế là được chứ gì ? Vây cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
- Nói đùa thế chứ ông giáo cho để khi khác.
( Nam Cao, Lão Hạc)
* Nhóm 1: a/ Dựa vào đoạn trích và những điều đã biết về chuyện “Lão Hạc”, hãy xác định vai xã hội của 2 nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên!

* Nhóm 2: b/ Tìm những chi tiết trong lời hội thoại của nhân vật, qua lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với Lão Hạc?
* Nhóm 3 c/ Những chi tiết nào trong lời thoại của Lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự gữi ý của lão Hạc?
Bài tập 2 (SGK 94- 95) Thảo luận nhóm

a/ Dựa vào đoạn trích và những điều đã biết về chuyện “Lão Hạc”, hãy xác định vai xã hội của 2 nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên!
Xét về
điạ vị
xã hội
Xét về
tuổi tác
a) + Về địa vị xã hội: Ông giáo (trí thức)có địa vị cao hơn lão Hạc (nông dân)
+ Về tuổi tác lão Hạc cao hơn ông Giáo
b/ Tìm những chi tiết trong lời hội thoại của nhân vật, qua lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với Lão Hạc?
Trong cử chỉ: Ông giáo nói với Lão Hạc những lời lẽ ôn tồn, thân mật nắm lấy vai lão, mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.
Trong lời lẽ:
- gọi “cụ” xưng hô gộp: “ ông - con mình”
thể hiện sự kính trọng người già
- xưng là “tôi”  thể hiện quan hệ bình đẳng.
c/1- Những chi tiết nào trong lời thoại của Lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ông giáo?

Lão Hạc gọi người đối thoại với mình là “ông giáo” ,dùng từ “dạy” thay cho từ nói, thể hiện sự tôn trọng; xưng hô gộp 2 người là “chúng mình”; các câu nói cũng xuề xoà:“nói đùa thế”.
Thể hiện sự thân tình.
C 2? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của Lão Hạc?
- “Cười gượng”, “cười đưa đà”.
- Khéo léo từ chối việc ở lại ăn khoai, uống nước với ông giáo.
Lão Hạc có nỗi buồn, ý thức được rằng có 1 khoảng cách giữa mình đối với người đối thoại.
Phù hợp với tâm trạng lúc ấy và tính khí khái của Lão Hạc
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
“ Vai xã hội” trong hội thoại là gì?
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội.
Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
A. Ngưỡng mộ. B. Kính trọng
C. Sùng kính. D.Thân mật
Các em mơ ước sau này làm nghề gì?
Em ước mơ làm nghề dạy học ạ !

H­íng dÉn häc sinh häc bµi




1/C?n n?m v?ng vai xó h?i trong t?ng tỡnh hu?ng c? th? d? cú cỏch h?i tho?i phự h?p.
2/ Ca dao:
"L?i núi ch?ng m?t ti?n mua .
L?a l?i m� núi cho v?a lũng nhau".
3/ C?n cú ý th?c v?n d?ng v�o th?c ti?n cu?c s?ng thu?ng ng�y d? quan h? gi?a mỡnh v?i m?i ngu?i t?t d?p.
4/ Chu?n b? ti?p cỏc ki?n th?c v� b�i t?p cho ti?t sau: Chỳ ý t?p h?i tho?i theo BT ? SGK.
Bài học đến đây kết thúc
Kính chúc quý thầy cô luôn thành công trong công tác
Các em học sinh luôn luôn học giỏi