Bài 26. Hội thoại

CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ MÔN NGỮ VĂN LỚP 8A
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
Câu 2: Nối hành động ở cột A với câu nói tương ứng ở cột B
B
a. Con bống của con, người ta ăn thịt mất rồi.
b. Hôm nay con chăn trâu thì chăn đồng xa, chớ chăn đồng nhà làng bắt mất trâu.
c. Để ta sai một đàn chim sẻ xuống nhặt giúp con.
d. Trầu này của ai têm?
A

1. Điều khiển
2. Trình bày
3. Hỏi
4. Hứa hẹn
1-b; 2-a; 3-d; 4-c
Câu 1: Hành động nói là gì?
Kiểm tra bài cũ
* Ví d?:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ t�i, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng ... ... thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?

Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ..hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [.]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Quan hệ trên - dưới
Quan hệ gia tộc
Vai trên
Vai dưới
Bà cô
Bé Hồng
* Các chi tiết: + cúi đầu không đáp
+ cười đáp lại
+ im lặng cúi đầu xuống đất
+ cười dài trong tiếng khóc
+ cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng
* Vì Hồng là người vai dưới phải có bổn phận tôn trọng người trên.
Thảo luận nhóm bàn (2 phút):
Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật
chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất
bình của mình để giữ thái độ lễ phép? Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
Một học sinh lớp 8
ở nhà (trong gia dỡnh)
ở truờng (ngoài xã hội)
Ông bà
Cha mẹ
Anh chị
Em
Thầy cô
Anh chị khối 9
Bạn cùng khối
Các em khối 6,7
Cháu
Con
Em
Anh-chị
Học trò
Em
Bạn bè
Anh-chị
* Các mối quan hệ của vai xã hội.
Vai dưới
Vai trên
Vai dưới
Vai ngang hàng
Vai trên
Da dạng
Khoanh tròn vào chữ cái đứng trước câu trả lời đúng trong các câu sau:
2, Một người cha nói chuyện với một người con về công việc gia đình. Trong cuộc hội thoại đó, quan hệ giữa hai người là quan hệ gì?
A. Quan hệ gia đình B. Quan hệ tuổi tác
C. Quan hệ chức vụ xã hội D. Quan hệ họ hàng
1, Trong hội thoại người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
Ngưỡng mộ B. Kính trọng
C. Sùng kính D. Thân mật.
Bài tập 1: Hãy tìm những chi tiết trong bài “Hịch tướng sĩ” thể
hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc
Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền?
Luyện tập:
a. Các chi tiết thể hiện sự nghiêm khắc:
- Phê phán thái độ bàng quan vô trách nhiệm của quân sĩ: “Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn, làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức”.
b. Các chi tiết biểu hiện sự khoan dung:
Nếu các ngươi biết chuyên tâm luyện tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ…Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
- Phê phán lối sống cầu an hưởng lạc của tướng sĩ: “Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển, hoặc vui rượu ngon hoặc mê tiếng hát… Cựa gà trống không đâm thủng áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh”.
Bài 2: Đọc đoạn trích dưới đây:
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo: - Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè rồi hút thuốc lào....thế là sung sướng. - Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo: - Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước. - Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác. (Nam Cao, Lão Hạc)
- Nhóm 1: Hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên?
- Nhóm 2: Tìm các chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc? nhân vật tham gia cuộc thoại trên?
- Nhóm 3: Tìm các chi tiết trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc?
Thảo luận nhóm (3 phút)
Nhóm 1: Vai xã hội của ông giáo, lão Hạc.
- Về địa vị xã hội: Ông giáo là một người có địa vị xã hội cao hơn một
nông dân như lão Hạc.
- Về tuổi tác: lão Hạc cao tuổi hơn ông giáo.
Nhóm 2: Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với
lão Hạc.
- Ông giáo nói với lão Hạc bằng lời lẽ ôn tồn, thân mật nắm lấy vai lão,
Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai. Trong lời lẽ, ông giáo gọi lão
Hạc là cụ, xưng hô gộp hai người là ông con mình (thể hiện sự kính trọng
lão Hạc), xưng là tôi (thể hiện quan hệ bình đẳng).
Nhóm 3: Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của lão Hạc với ông
giáo:
- Kính trọng: qua cách xưng hô ông giáo dạy phải, dùng từ ông mà
không phải từ anh, dùng từ dạy mà không phải từ nói.
- Thân tình: thể hiện qua các từ ngữ chúng mình, nói đùa thế.
+ Chi tiết thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:
- “Cười gượng”, “cười đưa đà”.
- Khéo léo từ chối việc ở lại ăn khoai, uống nước với ông giáo.
Bài 3:
Hãy thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã chứng kiến hoặc tham gia. Phân tích vai xã hội của những người tham gia cuộc thoại, cách đối xử của họ với nhau thể hiện qua lời thoại và qua các cử chỉ thái độ kèm theo lời.
Gợi ý: Các truyện cười, ngụ ngôn, cuộc đối thoại...
Bài tập tình huống
+ Nhóm 1: Đóng vai mẹ - con thực hiện cuộc hội thoại ngắn trong tình huống a. Xác định quan hệ xã hội được dùng?
a. Ở nhà.
b. Ở trường (trong lớp học)
+ Nhóm 2: Đóng vai cô giáo - học sinh thực hiện cuộc hội thoại ngắn trong tình huống b. Xác định quan hệ xã hội được dùng?
Hướng dẫn về nhà
1/ Học bài cũ:
Xác định được vai xã hội trong từng tình huống cụ thể để có cách hội thoại phù hợp.
2/ Chuẩn bị bài mới:
Soạn bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.

Chao tam biet