Bài 26. Hội thoại

Tiết 107:
HỘI THOẠI
KIỂM TRA BÀI CŨ
Em hãy nêu cách thực hiện hành động nói?
-Cho ví dụ minh hoạ?
Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó( cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp).
Ví dụ:
Dùng trực tiếp:
+ Bạn hãy mang cái thước lên bàn cô giáo.
Dùng gián tiếp:
+Bạn có thể mang cái thước lên bàn cô giáo cho tớ được không?

Ví dụ1: SGK/
VÝ dô1: SGK/
Quan hệ giữa các nhân vật
tham gia hội thoại trong đoạn
trích đã cho là Quan hệ gia tộc
Quan hệ trên - dưới
Người cô của Hồng: ở vị trí vai trên
Chú bé Hồng : ở vị trí vai dưới
VÝ dô1: SGK/

Ví dụ2:
Bác Hùng ra Hà Nội chơi, bác rất muốn đến Hồ Gươm nhưng không biết đường. Gặp một anh thanh niên bác liền hỏi
Anh cho tôi hỏi đường đi ra Hồ Gươm đi lối nào?
Dạ, Bác cứ thẳng đường này, đi một đoạn nữa là tới ạ.
Bác Hùng và người thanh niên không quen biết nhau.
Cách gọi của bác Hùng là cách gọi xã giao đối với người không quen biết.
-> Cách gọi dựa trên cơ sở mối quan hệ không thân quen.

Ví dụ3:
Hùng Anh đi học gặp bác Lành - hàng xóm cạnh nhà. Cậu ta nhanh nhảu chào:
- Cháu chào bác ạ!
Bác Lành cười:
Chào kĩ sư máy tính, hôm nay cháu đi học sớm thế?
Bác Hùng vai trên
Hùng anh vai dưới- dựa trên cơ sở tuổi tác, quan hệ thân quen.
Ví dụ 4
Xác định vai xã hội của các nhân vật tham gia hội thoại sau:
Mai rủ lan: Hôm nay chúng mình đi xem phim đi.
Lan nói:
- Nhưng tớ còn những 6 bài tập chưa làm xong.Thôi để ngày mai chúng mình cùng đi xem phim nhé.
Mai và Lan vai ngang bằng- dựa trên cơ sở tuổi tác, quan hệ bạn bè thân thiết.
Ví dụ 5
Trong cơ quan anh nhân viên gọi cấp trên của mình là "thủ trưởng" xưng " em"
Thủ trưởng: vai trên
Anh nhân viên : vai dưới
-> Dựa trên cơ sở
cấp bậc, thứ bậc
*Cách ứng xử của người cô
-Với quan hệ gia tộc, người cô đã xử sự không đúng với thái độ
chân thành thiện chí của tình cảm ruột thịt.
- Với tư cách là người lớn tuổi, vai bề trên, người cô đã
không có thái độ đúng mực của người lớn đối với trẻ em.
-xưng “tao”, gọi cháu là “mày” thể hiện tình cảm không gần gũi.
-Gieo r¾c vµo ®Çu ãc non nít cña Hång nh÷ng ®iÒu xÊu xa bÞa ®Æt ®Ó Hång ghÐt bá mÑ.
*Chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng
kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễ phép:
Nhận ra tâm địa độc ác của cô, Hồng :
- " Cúi đầu không đáp",
"Cười đáp lại cô"
- " Im lặng cúi đầu xuống đất"
- "Cười dài trong tiếng khóc"
Hồng là người thuộc vai dưới, có bổn
phận tôn trọng người trên.
bé Hồng vẫn gọi “cô” và xưng là “cháu”.
Em bé Triều Tiên khi bị giặc bắt đang cầm lá cờ trên tay. Bọn giặc định giằng lấy lá cờ xé đi. Em đã lấy lá cờ tổ quốc đó quấn vào thân mình và quát vào mặt bọn giặc:
Chúng bay muốn xé cờ
Hãy xé xác ta đây!
- Đối bọn giặc cướp nước thì không cần phải tỏ thái độ lễ phép, lịch sự.
Khi ta tham gia hội thoại, cần dựa vào hoàn cảnh, quan hệ xã hội để xác định đúng vai hội thoại của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
2. GHI NHỚ
Các chi tiết thể hiện
sự nghiêm khắc:
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn…
Nếu các ngươi biết chuyên tập sách theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ…Ta viết bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
Các chi tiết biểu hiện
sự khoan dung
Bài tập 2: Đọc đoạn trích trong SGK và thực hiện theo yêu cầu câu hỏi:
a/Dựa vào đoạn trích và những điều đã biết về chuyện “Lão Hạc”, hãy xác định vai xã hội của 2 nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên!
Xét về
điạ vị
xã hội
Xét về
tuổi tác
b/ Tìm những chi tiết trong lời hội thoại của nhân vật, qua lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với Lão Hạc?
*Trong cử chỉ: Ông giáo nói với Lão Hạc những lời lẽ ôn tồn, thân mật nắm lấy vai lão, mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.
*Trong lời lẽ:
- gọi “cụ” xưng hô gộp: “ ông - con mình”
thể hiện sự kính trọng người già
- xưng là “tôi”  thể hiện quan hệ bình đẳng.
c/ Những chi tiết nào trong lời thoại của Lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ông giáo?

Thể hiện sự thân tình.
Thể hiện sự kính trọng.
c/Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của Lão Hạc?
- “Cười gượng”, “cười đưa đà”.
- Khéo léo từ chối việc ở lại ăn khoai, uống nước với ông giáo.
Lão Hạc có nỗi buồn, ý thức được rằng có một khoảng cách giữa mình đối với người đối thoại.
Hành động cử chỉ của Lão Hạc với ông giáo phù hợp với tâm trạng lúc ấy và tính khí khái của Lão Hạc
Bài tập 3:
-Dế Mèn: xưng hô trịch thượng với Dế Choắt: gọi Dế Choắt là “chú mày”.
(Với lời lẽ dạy bảo của đàn anh: Chú mày có lớn mà chẳng có khôn…)
Dế Choắt xưng hô nhún nhường: “em – anh” (thể hiện lời lẽ của kẻ yếu: Thưa anh…..
? Em có nhận xét gì về cách nói năng của Dế Mèn và Dế Choắt?
Dế Mèn tự cho mình là kẻ đàn anh, có vai xã hội cao hơn, coi thường Dế Choắt.
? Xác định vai xã hội giữa Dế Mèn và Dế Choắt qua đoạn hội thoại trên?
DẶN DÒ:
1/ Học bài cũ:
Xác định được vai xã hội trong từng tình huống cụ thể để có cách hội thoại phù hợp.
2/ Chuẩn bị bài mới:
Soạn bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.