Bài 26. Hội thoại

Kính chào quý
thầy cô giáo
về dự giờ thăm lớp 8/3
GV:Nguyễn Thị Thanh Phương
KIỂM TRA BÀI CŨ
? Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản “ Thuế máu” của Nguyễn Ái Quốc ?
Tiết 107
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
ĐỌC ĐOẠN TRÍCH SAU VÀ TRẢ LỜI CÂU HỎI
Moät hoâm, coâ toâi goïi toâi ñeán beân cöôøi hoûi:
- Hoàng ! Maøy coù muoán vaøo Thanh Hoaù chôi vôùi mẹï maøy khoâng?
[…] Nhaän ra nhöõng yù nghó cay ñoäc trong gioïng noùi vaø treân neùt maët khi cöôøi raát kòch cuûa coâ toâi kia, toâi cuùi ñaàu khoâng ñaùp. Vì toâi bieát roõ, nhaéc ñeán meï toâi, coâ toâi chæ coù yù gieo raéc vaøo ñaàu oùc toâi nhöõng hoaøi nghi ñeå toâi khinh mieät vaø ruoàng raãy meï tôi, moät ngöôøi ñaøn baø ñaõ bò caùi toäi laø goaù choàng, nôï naàn cuøng tuùng quaù, phaûi boû con caùi ñi tha höông caàu thöïc. Nhöng ñôøi naøo tình thöông yeâu vaø loøng kính meán meï toâi laïi bò nhöõng raép taâm tanh baån xaâm phaïm ñeán. [..]
Toâi cuõng cöôøi ñaùp laïi coâ toâi:
- Khoâng! Chaùu khoâng muoán vaøo. Cuoái naêm theá naøo môï chaùu cuõng veà.
Coâ toâi hoûi luoân, gioïng vaãn ngoït:
- Sao laïi khoâng vaøo? Môï maøy phaùt taøi laém, coù nhö daïo tröôùc ñaâu!
Roài hai con maét long lanh cuûa coâ toâi chaèm chaëp ñöa nhìn toâi. Toâi laïi im laëng cuùi ñaàu xuoáng ñaát: loøng toâi caøng thaét laïi, khoeù maét toâi ñaõ cay cay. Coâ toâi lieàn voã vai toâi cöôøi maø noùi raèng:
- Maøy daïi quaù, cöù vaøo ñi, tao chaïy cho tieàn taøu. Vaøo maø baét môï maøy may vaù saém söûa cho vaø thaêm em beù chöù.
[…] Toâi cöôøi daøi trong tieáng khoùc, hoûi coâ toâi:
- Sao coâ bieát môï con coù con?
Coâ toâi vaãn cöù töôi cöôøi keå caùc chuyeän cho toâi nghe. Coù moät baø hoï noäi xa vaøo trong aáy caân gaïo veà baùn. Baø ta moät hoâm ñi qua chôï thaáy meï toâi ngoài cho con buù ôû beân roå boùng ñeøn. […]
Coâ toâi chöa döùt caâu, coå hoïng toâi ñaõ ngheïn öù khoùc khoâng ra tieáng. Giaù nhöõng coå tuïc ñaõ ñaøy ñoaï meï toâi laø moät vaät nhö hoøn ñaù hay cuïc thuyû tinh, ñaàu maåu goã, toâi quyeát voà ngay laáy maø nhai, maø nghieán cho kì naùt vuïn môùi thoâi.
Coâ toâi boãng ñoåi gioïng, laïi voã vai, nhìn vaøo maët toâi, nghieâm nghò:
- Vaäy maøy hoûi coâ Thoâng – teân ngöôøi ñaøn baø hoï noäi xa kia – chỗ ở cuûa môï maøy, roài ñaùnh giaáy cho môï maøy, baûo duø sao cuõng phaûi veà. Tröôùc sau gì cuõng moät laàn xaáu, chaû nheõ baùn xôùi maõi ñöôïc sao?
Toû söï ngaäm nguøi thöông xoùt thaày toâi, coâ toâi chaäp chöøng noùi tieáp:
-Maáy laïi raèm thaùng taùm naøy laø gioã ñaàu caäu maøy, môï maøy veà duø sao cuõng ñôõ tuûi cho caäu maøy, vaø maøy cuõng coøn phaûi coù hoï, coù haøng, ngöôøi ta hoûi ñeán chöù?
(Những ngày thơ ấu - Nguyên Hồng)

Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
Quan hệ giữa các nhân vật
tham gia hội thoại trong đoạn
trích đã cho là quan hệ gì?
Ai ở vai trên? Ai ở vai dưới?
Quan hệ gia tộc
Người cô của Hồng: ở vị trí
vai trên
Chú bé Hồng : ở vị trí
vai dưới
Quan hệ
trên - dưới
Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
Cách ứng xử của người cô có
gì đáng chê trách?
*Với quan hệ gia tộc: người cô
đã xử sự không đúng với thái độ
chân thành thiện chí của
tình cảm ruột thịt.
*Với tư cách là người lớn tuổi,
vai bề trên: người cô đã
không có thái độ đúng mực
của người lớn đối với trẻ em.
Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
Tìm chi tiết cho thấy nhân vật
chú bé Hồng đã cố gắng
kìm nén sự bất bình của mình
để giữ thái độ lễ phép?
…tôi cúi đầu không đáp
…tôi lại im lặng cúi đầu
xuống đất…cổ họng tôi
đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng
Vì sao
Hồng
phải
làm
như vậy?
Vì Hồng là người thuộc vai dưới, có bổn
phận tôn trọng người trên.
Tìm chi tiết cho thấy nhân vật
chú bé Hồng đã cố gắng
kìm nén sự bất bình của mình
để giữ thái độ lễ phép?
Vì sao
Hồng
phải
làm
như vậy?
Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
Bà cô
Bé Hồng
Quan hệ gia tộc
Vai trên
Vai dưới
...Cư xử không đúng mực
...Thái độ lễ phép
Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
Bà cô
Bé Hồng
Quan hệ gia tộc
Vai trên
Vai dưới
...Cư xử không đúng mực
...Thái độ
lễ phép
Như vậy, khi xác định được vị trí của người tham gia hội thoại nghĩa là đã xác định được vai xã hội trong hội thoại. Vậy, vai xã hội là gì ?
Vai xã hội thông thường được xác định bằng các quan hệ xã hội. Qua cuộc hội thoại của bà cô và bé Hồng, chúng ta đã xác định được quan hệ nào trong hội thoại?
Bạn học cùng lớp
A: Hôm qua bạn có giải xong bài tập không?
B: Mình chưa giải được .
A: Mình tưởng là các cậu đã giải xong rồi. Mình cũng không thể giải được.
B: Vậy tí nữa chúng mình sẽ nhờ cô giáo giảng lại.
? Hãy xác định vai xã hội của các nhân vật trong đoạn hội thoại sau?
=> Quan hệ thân - sơ ( bạn học cùng lớp)
Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
Vai xã hội được xác định bằng những quan hệ xã hội nào?
*Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
- Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)
- Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết thân tình )
Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
Trong cuộc hội thoại, có phải mỗi người tham gia hội thoại chỉ có một vai xã hội không? Em hãy cho một ví dụ để chứng minh điều đó.
Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
*Lưu ý: Khi tham gia giao tiếp, thực hiện hội thoại trong cuộc sống hàng ngày cần phải dựa vào hoàn cảnh , quan hệ xã hội để xác định đúng vai hội thoại của mình.Từ đó sử dụng ngôn ngữ , có cử chỉ điệu bộ, bày tỏ thái độ … cho phù hợp.
Tiết 107:
I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
2. Ghi nhớ SGK/ 94
Tiết 107:
I.Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
2. Ghi nhớ SGK/ 94
II. Luyện tập:
Bài 1 SGK/ 94

BÀI TẬP 1: Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dướic quyền?
+Nghiêm khắc:
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn...
+ Khoan dung: Nếu các ngươi chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ...Ta viết bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
+ Với quan hệ chủ tướng: ông đứng ở vai trên . + Quan hệ những người cùng cảnh ngộ: ông tâm tình với binh sĩ như những người cùng cảnh ngộ ở vai ngang hàng.
Tiết 107:
I.Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
2. Ghi nhớ SGK/ 94
II. Luyện tập:
Bài 1 SGK/ 94
Bài 2 SGK/ 94-95
BÀI TẬP 2
Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi:
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào…Thế là sung sướng.
- Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại.
Tôi vui vẻ bảo:
- Thế là được chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai nấu nước.
- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
( Nam Cao, Lão Hạc)

Tiết 107:
I.Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
2. Ghi nhớ SGK/ 94
II. Luyện tập:
Bài 1 SGK/ 94
Bài 2 SGK/ 94-95
CÂU HỎI THẢO LUẬN (3’)
CÂU HỎI THẢO LUẬN( 3’)
Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện Lão Hạc, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên.
b. Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc.
Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc?

NHÓM 1,2: CÂU a,b
NHÓM 3,4: CÂU a,c
Tiết 107:
I.Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
2. Ghi nhớ SGK/ 94
II. Luyện tập:
Bài 1 SGK/ 94
Bài 2 SGK/ 94-95
Vai xã hội của hai nhân vật:
+ Về địa vị xã hội: Ông giáo (trí thức) có địa vị cao hơn lão Hạc (nông dân)

+ Về tuổi tác: Lão Hạc có vị trí cao hơn
b) Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc:
- Lời lẽ: ôn tồn
- Cử chỉ: nắm lấy cái vai gầy
- Cách xưng hô: Cụ- tôi, ông con mình
c) -Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ông giáo:
Cách nói tôn trọng, chân tình: ông giáo, dạy (nói), chúng mình,nói đùa thế.
- Tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:
Cười đưa đà , cười gượng , từ chối để khi khác
Tiết 107:
I.Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
2. Ghi nhớ SGK/ 94
II. Luyện tập:
Bài 1 SGK/ 94
Bài 2 SGK/ 94-95
Bài 3 SGK/ 95
*BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
Bài 1:“ Vai xã hội” trong hội thoại là gì?
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội.
Tiết 107:
I.Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
2. Ghi nhớ SGK/ 94
II. Luyện tập:
Bài 1 SGK/ 94
Bài 2 SGK/ 94-95
Bài 3 SGK/ 95
Bài 2: Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
A.Ngưỡng mộ. B. Kính trọng
C. Sùng kính. D.Thân mật
Trò chơi ghép hình
Xếp các hình minh hoạ vào sơ đồ (1, 2, 3, 4, 5) và phân tích mối quan hệ của sơ đồ đó.
1
5
2
3
4
Con cô
Chú
Bố , mẹ
Trò chơi ghép hình
Đáp án
1
2
3
=> Quan hệ trên dưới, thứ bậc
Con
Cô (Chị gái của bố)
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Nắm khái niệm vai xã hội và biết vận dụng vào quá trình hội thoại.
Bài tập về nhà: Viết một đoạn hội thoại ngắn (Tự chọn vai xã hội)
Chuẩn bị bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.
Tiết 107:
I.Vai xã hội trong hội thoại
1. Ví dụ SGK/ 92-93
HỘI THOẠI
Tiếng Việt:
2. Ghi nhớ SGK/ 94
II. Luyện tập:
Bài 1 SGK/ 94
Bài 2 SGK/ 94-95
Bài 3 SGK/ 95
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Nắm khái niệm vai xã hội và biết vận dụng vào quá trình hội thoại.
Bài tập về nhà: Viết một đoạn hội thoại ngắn (Tự chọn vai xã hội)
Chuẩn bị bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.
CHÀO TẠM BIỆT, CHÚC SỨC KHOẺ QUÍ THẦY CÔ
CÙNG TOÀN THỂ CÁC EM HỌC SINH.