Bài 26. Hội thoại

CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ MÔN NGỮ VĂN LỚP 8A3



Giáo viên: Phạm Thị Thanh Tuyền

Bài cũ:
1. Hµnh ®éng nãi lµ g× ? KÓ tªn mét sè kiÓu hµnh ®éng nãi th­êng gÆp ?
->Trình bày
->Hỏi
->Điều khiển
->Hứa hẹn
Mục đích
I. Vai xã hội trong hội thoại:
1. Xét ví dụ : ( D?c do?n trớch SGK )
“Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.[…]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi :
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.


Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm,có như dạo trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi :
- Sao cô biết mợ con có con ?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.[…]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị :
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng phải một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp :
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Tiết 108: HỘI THOẠI
Câu 1: Quan hệ giữa các nhân vật
tham gia hội thoại trong đoạn
trích trên đã cho là quan hệ gì?
Ai ở vai trên? Ai là vai dưới?
I.Vai xã hội trong hội thoại:
1.Ví dụ : Đọc đoạn trích (sgk) – nhận xét:
Vai
trên
Vai
dưới
Người cô của Hồng
Chú bé Hồng
Tiết 108: HỘI THOẠI
Đó gọi là quan hệ gia tộc :
- Người cô của Hồng: vai trên
- Chú bé Hồng : vai dưới

I.Vai xã hội trong hội thoại:
1.Ví dụ : Đọc đoạn trích (sgk) – nhận xét:
Câu 2: Cách xử sự của người cô có
gì đáng chê trách?
+ Với quan hệ gia tộc: người cô đã xử sự
không đúng với thái độ khôngchân thành,
không thiện chí của tình cảm ruột thịt.
+Với tư cách là người lớn tuổi, vai bề trên:
người cô đã không có thái độ đúng mực
của người lớn đối với trẻ em.
Thảo luận (2’):
Câu 3: Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật
chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất
bình của mình để giữ thái độ lễ phép?
…tôi cúi đầu không đáp.
…tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất.
…cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không
ra tiếng…
Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
Vì Hồng là người thuộc vai dưới, có bổn
phận tôn trọng người trên.
Vai xã hội là gì?
-Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
Quan hệ giữa Hồng và bà cô.
Quan hệ giữa Hồng và em Quế.
Quan hệ giữa Hồng và các thầy cô giáo ở trường.
Quan hệ giữa Hồng với các bạn cùng lớp.
Quan hệ trên dưới trong gia đình.
Quan hệ ngang hàng trong gia đình.
Quan hệ trên dưới trong xã hội.
Quan hệ ngang hàng trong xã hội.
*Xác định quan hệ và vai xã hội trong các trường hợp sau:
Cháu - ông
Dưới - trên
Tôi - ông
Ngang hàng
Bà - mày
Trên - dưới
Xác định vai xã hội trong trường hợp sau trích tác phẩm “ Tất đèn- Ngô Tất Tố ”
1. Cháu van ông , nhà cháu mới tỉnh được một lúc , ông tha cho !
2.Chồng tôi đau ốm , ông không được phép hành hạ !
3. Mày trói ngay chồng bà đi , bà cho mày xem !
Rất đa dạng - nhiều chiều
Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội nào?
Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)
Quan hệ thân – sơ (mức độ quen biết)
Khi tham gia hội thoại, mỗi chúng ta cần chú ý điều gì?

- Vì quan hệ xã hội vốn đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều.
-Khi ta tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.

CHÚ Ý :

I. Vai xã hội trong hội thoại :
Xét ví dụ : ( SGK )
Khái niệm :
Vai xã hội
-Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng ..
(Tuỳ theo thứ bậc, tuổi tác trong gia đình và xã hội.)
Quan hệ thân- sơ
(Tuỳ thuộc vào mức độ quen biết hay thân tình.)
Tiết 108:
3.Ghi nhớ:
* Vai xaừ hoọi laứ vũ trớ cuỷa ngửụứi tham gia hoọi thoaùi ủoỏi vụựi ngửụứi khaực trong cuoọc thoaùi. Vai xaừ hoọi ủửụùc xaực ủũnh baống caực quan heọ xaừ hoọi:
+ Quan heọ treõn - dửụựi hay ngang haứng (theo tuoồi taực, thửự baọc trong gia ủỡnh vaứ xaừ hoọi);
+ Quan heọ thaõn - sụ (theo mửực ủoọ quen bieỏt, thaõn tỡnh)
* Vỡ quan heọ xaừ hoọi voỏn raỏt ủa daùng neõn vai xaừ hoọi cuỷa moói ngửụứi cuừng ủa daùng, nhie�u chie�u. Khi tham gia hoọi thoaùi, moói ngửụứi ca�n xaực ủũnh ủuựng vai cuỷa mỡnh ủeồ choùn caựch noựi cho phuứ hụùp.
Một học sinh lớp 8
Ở nhà (trong gia đình)
ở truờng (ngoài xã hội)
Ông bà
Cha mẹ
Anh chị
Em

Thầy cô

Anh chị khối 9

Bạn cùng khối
Các em khối 6,7
Cháu
Con
Em
Anh-chị
Học trò
Em
Bạn bè
Anh-chị
* Các mối quan hệ của vai xã hội :
Vai dưới
Vai trên
Vai dưới
Vai ngang hàng
Vai trên
Da dạng - nhi?u chi?u
THỰC HÀNH : Đóng vai mẹ - cô giáo và con - học sinh, thực hiện 2 cuộc hội thoại ngắn trong 2 hoàn cảnh sau:
b/ Ở nhà.
a/ Ở trường (trong lớp học)
Khi hội thoại với người có quan hệ ngang hàng , thân thiết ,cần có thái độ ứng xử như thế nào ?
Khách sáo
Thân mật
Suồng sả
Tôn trọng
Khi hội thoại với người có quan hệ là bề trên ta cần có thái độ ứng xử như thế nào ?
Thân mật
Ngưỡng mộ
Tôn trọng
Kính trọng
Hội thoại
Vai xã hội
Quan hệ trên dưới hay ngang hàng
Quan hệ thân- sơ
Theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội.
Tùy theo mức độ quen biết, thân tình.
Vị trí của người tham gia hội thoại với người khác trong cuộc thoại :
SƠ ĐỒ TÓM TẮT
Bài tập1: Hãy tìm những chi tiết trong bài “Hịch tướng sĩ” thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền?
II.Luyện tập:
Các chi tiết thể hiện
sự nghiêm khắc:

“Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn…”

“Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này ,theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ…Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta”.
Các chi tiết thể hiện
sự khoan dung:

I. Vai xã hội trong hội thoại :
II. Luyện tập :
B�i t?p 1: -Những chi tiết trong bài "Hịch tướng sĩ " thể hiện thái độ v?a nghiờm kh?c v?a khoan dung c?a Tr?n Qu?c Tu?n d?i v?i binh si du?i quy?n :
+ Thái độ nghiêm khắc : Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn.
+ Thái độ khoan dung : Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta thì phải đạo thần chủ….Ta viết bài hịch này để các ngươi hiểu bụng ta.
Tiết 108:
Bài tập 2: Đọc đoạn trích trong SGK và thực hiện theo yêu cầu câu hỏi:
a/Dựa vào đoạn trích và những điều đã biết về chuyện “Lão Hạc”, hãy xác định vai xã hội của 2 nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên!
Lão Hạc
Ông giáo
2.a.Xét về
điạ vị
xã hội:
Xét về
tuổi tác
* Ông giáo : vai trên
* Lão Hạc : vai dưới
* Ông giáo : vai dưới
* Lão Hạc : vai trên
Quan hệ nhiều chiều
II.Luyện tập:
b/ Tìm những chi tiết trong lời hội thoại của nhân vật, qua lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với Lão Hạc?
b. * Trong cử chỉ: Ông giáo nói với Lão Hạc những lời lẽ ôn tồn, thân mật nắm lấy vai lão, mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.

* Trong lời lẽ:
- Gọi “cụ” xưng hô gộp: “ ông - con mình”
Thể hiện sự kính trọng người già.
- Xưng “tôi”  thể hiện quan hệ bình đẳng.
Bài tập 2:
II.Luyện tập:
2.c/ Những chi tiết nào trong lời thoại của Lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ông giáo?


- Lão Hạc gọi người đối thoại với mình là “ông giáo” ,dùng từ “dạy” thay cho từ “nói”
->Thể hiện sự tôn trọng.
- Xưng hô gộp 2 người là “chúng mình”.
 Thể hiện sự thân tình.
c.Thể hiện sự thân tình:
Bài tập 2:
II.Luyện tập:
d.? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của Lão Hạc?
2.d.-“Cười gượng”,
-“cười đưa đà”.
- Khéo léo từ chối việc ở lại ăn khoai, uống nước với ông giáo.
- Lão Hạc có nỗi buồn và ý thức giữ khoảng cách người đối thoại.
- Phù hợp với tâm trạng của Lão Hạc.
II.Luyện tập:
II. Luyện tập:
Bài tập tình huống : Hãy xắp xếp những nhóm từ sau vào hai hình ảnh dưới đây cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.Sau đó viết thành hai đoạn hội thoại có sử dụng những từ trên
1. à,ư, nhỉ, nhé...
2. Vâng, ạ, dạ, thưa...
A
B
Tiết 108:
Đọc mẩu chuyện sau:
Một sớm, thằng Hoàng mới “nhập cư” vào xóm tôi vắt chiếc xe đạp gần hết hơi ra tiệm sửa xe của bác hai. Nó hất hàm với bác hai:
- Bơm cho cái bánh xe trước. Nhanh lên! Trễ học rồi.
Bác hai nhìn thẳng vao mặt Hoàng rồi nói:
- Tiệm của bác hổng có bơm thuê.
- Vậy mượn cái bơm, tôi bơm lấy vậy.
- Bơm của bác bị hư, cháu chịu khó dắt đến tiệm khác vậy.
Vừa lúc đó bé Hoa nhà ở cuối ngõ cũng dắt xe đạp chạy vào vừa tíu tít chào hỏi :
- Cháu chào bác hai ạ! Bác ơi! Cho cháu mượn cái bơm nhé! Chiều cháu đi học về, bác coi dùm chiếc xe cháu hổng biết sao nó xì hơi hoài hà.
Được rồi. Nào, để bác bơm cho , cháu là con gái, biết bơm không mà bơm!
- Cháu cảm ơn bác nhiều.
? Hãy nhận xét về cách nói năng của hai bạn Hoàng và Hoa?
Trước hết xác định vai của bác hai và hai bạn Hoàng và Hoa ?
- Bác hai : vai trên
- Hai bạn: vai dưới
*Như vậy cách nói của Hoa phù hợp hơn vì thể hiện thái độ lễ phép.
*Còn Hoàng không chấp nhận được vì tỏ ra ta đây , hổn láo , nói trống không.
Quan hệ trên dưới trong xã hội.


H­íng dÉn häc sinh häc bµi:



1/C?n n?m v?ng vai xó h?i trong t?ng tỡnh hu?ng c? th? d? cú cỏch h?i tho?i phự h?p.
2/Hóy v?n d?ng v�o th?c ti?n cu?c s?ng thu?ng ng�y d? quan h? gi?a mỡnh v?i m?i ngu?i t?t d?p hon.
3/ Chu?n b? b�i m?i : Tỡm hi?u y?u t? bi?u c?m trong van ngh? lu?n v?i cỏc cõu h?i trong sgk.