Bài 26. Hội thoại

KIỂM TRA BÀI CŨ
Xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trong chuyện kể sau ? Em dựa vào mỗi quan hệ nào để xác định ?

CHUYỆN KỂ.
Chuyện kể, một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa:
- Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là…
Người thầy giáo già hoảng hốt:
- Thưa ngài, ngài là…
- Thưa thầy, với thầy, con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào…
* Xét về tuổi tác và quan hệ thầy trò: - người thầy: vai trên
- ông tướng: vai dưới
* Xét về địa vị xã hội: - người thầy: vai dưới
- ông tướng: vai trên
HỘI THOẠI
VAI XÃ HỘI
VỊ TRÍ CỦA NGƯỜI THAM GIA HỘI THOẠI ĐỐI VỚI NGƯỜI KHÁC TRONG CUỘC THOẠI
QUAN HỆ TRÊN – DƯỚI
HAY NGANG HÀNG
QUAN HỆ THÂN SƠ
THEO TUỔI TÁC, THỨ BẬC
TRONG GIA ĐÌNH
VÀ XÃ HỘI
THEO MỨC ĐỘ QUEN BIẾT,
THÂN TÌNH
TIẾT 115:
HỘI THOẠI
( TIẾP THEO )


Một hôm cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
(…) Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và nét mặt rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp … Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến (…)
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh …Tôi im lặng cuối xuống đất…mà nói rằng:
Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
(…) Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe … con bú ở bên rổ bóng đèn (… )
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ không khóc ra tiếng … nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chã nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi lại chập chừng tiếp:
Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Lần 1
Lần 2
Lần 3
TIẾT 115: HỘI THOẠI ( TIẾP )
Xét tình huống sau:
TÌNH HUỐNG 1

Trong một buổi thảo luận của lớp, cô giáo yêu cầu học sinh A phát biểu ý kiến về vấn đề bảo vệ môi trường, học sinh A chưa kịp trình bày thì học sinh B vội vàng đứng lên đưa ra ý kiến của mình.

Trong lĩnh vực hội thoại, hành vi của B được gọi là gì ?

A.Nói leo. C. Tranh lượt lời ( cướp lời )
B. Cắt lời D. Nói hỗn.

C
TIẾT 115: HỘI THOẠI ( TIẾP )
Xét tình huống sau:
TÌNH HUỐNG 2
Cả gia đình ông Nam đang ngồi uống nước. Ông nhìn sang đứa con trai và nói:
Dạo này, bố thấy điểm môn Toán của con hình như chưa được tốt lắm. Sắp thi học kì rồi, con cần cố gắng hơn nữa. Hay là con sang ….
Ông Nam chưa nói hết câu, cậu con trai đã vùng vằng đứng dậy và làu bàu:
Thôi, bố đừng nói đến chuyện học hành của con nữa !

Trong lĩnh vực hội thoại, hành vi của cậu con trai được gọi là gì ?
A.Cướp lời C. Nói đế.
B. Nói chêm D. Cắt lời

D
TIẾT 115: HỘI THOẠI ( TIẾP )
Xét tình huống sau:
TÌNH HUỐNG 3

Cha mẹ đang bàn bạc về việc tổ chức nuôi gà. Người con ngồi gần đó nói xen vào câu chuyện khiến cha mẹ bức mình.

Trong lĩnh vực hội thoại, hiện tượng đó gọi là hiện tượng gì ?

A.Chêm lời ( nói leo, nói đế )
B. Cướp lời
C. Tranh lượt lời
D.Nói hỗn.

D
TIẾT 115: HỘI THOẠI ( TIẾP )
GHI NHỚ.
- Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.
- Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.
- Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.
TIẾT 115: HỘI THOẠI ( TIẾP )
Bài tập 1: Sách giáo khoa trang 102 / vở bài tập trang100.
Qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật cai lệ, người nhà lí trưởng, chị Dậu và anh Dậu trong đoạn trích “ Tức nước vỡ bờ” ( Ngữ văn 8, tập một,tr.28), em thấy tính cách của mỗi nhân vật được thể hiện như thế nào ?
Gợi ý:
Xác định tính cách của nhân vật qua cách miêu tả cuộc thoại cần:
Chú ý lượt lời của từng nhân vật.
Số lần cướp lời của từng nhân vật.
- Giọng điệu, cử chỉ, hành động được miêu tả trong từng lượt lời của nhân vật.
- Chú ý vai xã hội của từng nhân vật – cách xưng hô của từng nhân vật trong từng lượt lời.
TIẾT 115: HỘI THOẠI ( TIẾP )
Bài tập 1: Sách giáo khoa trang 102 / vở bài tập trang100.
TIẾT 115: HỘI THOẠI ( TIẾP )
Bài tập 2: Sách giáo khoa trang 103 / vở bài tập trang101.
THẢO LUẬN NHÓM 5 PHÚT.
a. Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào ?
b. Tác giả miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy có hợp với tâm lí nhân vật không ? Vì sao ?
c. Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại làm tăng kịch tính của câu chuyện như thế nào ?
Gợi ý:
a. Nhận xét số lượt lời lúc đầu và về sau của từng nhân vật để thấy được sự phát triển ngược chiều.
b. Giải thích tại sao lúc đầu từng nhân vật lại có số lượt lời như vậy và tại sao về sau lại có số lượt lời như thế.
c. Lượt lời của cái Tí ở đoạn đầu đã thể hiện được sự hồn nhiên, hiếu thảo. Điều đó làm tăng nỗi đau nào trong chị Dậu ? Tại sao ? Từ đó làm tăng kịch tính của câu chuyện như thế nào ?
Bài tập 2: Sách giáo khoa trang 103 / vở bài tập trang101.
Bài tập 3: Sách giáo khoa trang 107 / vở bài tập trang102.
Dựa vào những điều đã biết về truyện “ Bức tranh của em gái tôi” ( Ngữ văn 6 tập hai, tr.30) và đoạn trích dưới đây, hãy cho biết sự im lặng của nhân vật “ tôi” biểu thị điều gì ? THẢO LUẬN NHÓM BÀN 2 PHÚT.
Gợi ý:
Nhân vật “ Tôi” im lặng mấy lần ?
Mỗi lần im lặng đó nhân vật tôi có suy nghĩ như thế nào ?
Qua suy nghĩ đó bộc lộ thái độ, cảm xúc gì của nhân vật “ Tôi”.
Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra của sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ (…). Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:
- Con có nhận ra con không ?
Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư ? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “ Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì …
Con đã nhận ra con chưa ? – Mẹ vẫn hồi hộp.
Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng: “ Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy”.
( Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi )

Lần 1
Lần 2
Ngỡ ngàng, hãnh diện, xấu hổ. Đó là sự ăn năn, ân hận của người anh.
Xúc động, thấy mình hèn kém, ích kỉ trước tâm hồn và lòng nhân hậu của em.
Bài tập 4: sgk/107 - Hướng dẫn về nhà làm vào vở ghi.

Tục ngữ phương Tây có câu: Im lặng là vàng.
Nhưng nhà thơ Tố Hữu lại viết:
Khóc là nhục. Rên, hèn. Van,yếu đuối
Và dại khờ là những lũ người câm
Trên đường đi như những bóng âm thầm
Nhận đau khổ mà gửi vào im lặng
( Liên hiệp lại)
Bài tập bổ sung: Viết một đoạn văn hội thoại ngắn, sau đó chỉ rõ lượt lời của từng nhân vật ?

Gợi ý:
Về hình thức: Đảm bảo hình thức đoạn văn hội thoại.
- Về nội dung: xây dựng được các lượt lời của nhân vật theo một nội dung tự chọn.
HỘI THOẠI
VAI XÃ HỘI
VỊ TRÍ CỦA NGƯỜI THAM GIA HỘI THOẠI ĐỐI VỚI NGƯỜI KHÁC TRONG CUỘC THOẠI
QUAN HỆ TRÊN – DƯỚI HAY NGANG HÀNG.
THEO TUỔI TÁC, THỨ BẬC
TRONG GIA ĐÌNH VÀ XÃ HỘI
THEO MỨC ĐỘ QUEN BIẾT, THÂN TÌNH
LƯỢT LỜI
IM LẶNG KHI ĐẾN LƯỢT LỜI CỦA MÌNH CŨNG LÀ MỘTCÁCH BIỂU THỊ THÁI ĐỘ.




ĐỂ GiỮ LỊCH SỰ, CẦN TÔ TRỌNG LƯỢT LỜI CỦA NGƯỜI KHÁC, TRÁNH NÓI TRANH LƯỢT LỜI, CẮT LỜI HoẶC CHÊM LỜI NGƯỜI KHÁC.

QUAN HỆ THÂN SƠ
TRONG HỘI THOẠI, AI CŨNG ĐƯỢC NÓI, MỖI LẦN CÓ MỘT NGƯỜI THAM GIA HỘI THOẠI.




SƠ ĐỒ VỀ HỆ THỐNG KIẾN THỨC VỀ HỘI THOẠI
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
1. BÀI VỪA HỌC.
Nắm chắc khái niệm về lượt lời.
Những chú ý khi dùng lượt lời trong hội thoại.
- Hoàn thiện các bài tập ở sách giáo khoa và vở bài tập.
2. CHUẨN BỊ BÀI MỚI.
Chuẩn bị bài “kiểm tra văn ”.
Ôn tập thơ hiện đại và văn nghị luận trung đại.
+ Nắm được hoàn cảnh lịch sử, đặc điểm của thơ mới và văn nghị luận trung đại.
+ Học thuộc lòng bài thơ .
+ Nắm được nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa của từng văn bản.