Bài 26. Hội thoại

TỔ BỘ MÔN NGỮ VĂN

--------------------------
TRƯỜNG THCS PHONG PHÚ






KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Hành động nói là gì ?
Nêu một số kiểu hành động nói th­ờng gặp?
- Hành động nói là hành động đ­ợc thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
*Các kiểu hành động nói
+ Hỏi
+Trình bày
+ Điều khiển
+ Hứa hẹn
+ Bộc lộ cảm xúc
LÃO HẠC
ÔNG GIÁO
Xác định và gọi tên các kiểu hành động nói trong một số câu của cuộc nói chuyện trên.
?
- Lão Bá Kiến. Nó cho thằng Nhỡ sang. Nó định chiếm mảnh vườn nhà tôi. Tôi sang, thưa chuyện với ông giáo. Xem ông giáo khuyên tôi như thế nào?
 Kể, hỏi, cầu khiến(gián tiếp)
- Cụ ơi! Vườn của cụ, cụ không bán thì đứa nào chiếm được ạ?
 Nêu ý kiến (gián tiếp)
Đoạn trích: SGK/ 92, 93
Thảo luận:
1. Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại trong đoạn trích trên là quan hệ gì? Ai ở vai trên? Ai ở vai dưới?
2. Cách xử sự của người cô có gì đáng chê trách?
3. Tìm những chi tiết cho thấy chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép. Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
I -Vai xã hội trong hội thoại.
-Có hai đối tượng tham gia hội thoại.
=> Vai xã hội (vị trí của người tham gia hội thoại)
- Quan hệ giữa các nhân vật là quan hệ gia tộc:
+Người cô : vai trên.
+Hồng : vai dưới.
Đoạn trích: SGK/ 92, 93
* Nhận xét:
Xác định chưa đúng vai.
- Hồng lễ phép: biết mình là vai dưới phải tôn trọng vai trên
Xác định đúng vai.
- Người cô xử sự không đúng mực.
* Bài tập: SGK trang 92, 93
* Nhận xét:
- Hội thoại:
- Có mấy nhân vật tham gia “nói chuyện ” với nhau trong đoạn trích trên?
+ Ít nhất phải có hai người tham gia
- Phương tiện quan trọng nhất được sử dụng trong hội thoại là phương tiện nào?
+ Phương tiện chủ yếu là ngôn ngữ. (Ngoài ra còn có thái độ, cử chỉ, cảm xúc..)
- Để hội thoại được diễn ra thì người tham gia phải tuân thủ những qui tắc cơ bản nào?
+ Xác định và giữ đúng vai của mình (dựa vào quan hệ trên- dưới, ngang hàng, mức độ thân-sơ)
Quan hệ trên- dưới,
ngang hàng
Quan hệ thân- sơ
Quan
hệ
xã
hội
đa
dạng,
phức
tạp
Vai xã hội đa dạng, nhiều chiều

II. Ghi nhớ: SGK/94
. Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
+Quan hệ trên dưới ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội )
+Quan hệ thân –sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
. Quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.


- Đọc nội dung sau và trả lời câu hỏi:
Cha là giám đốc của một công ty, con là trưởng phòng tài vụ, hai cha con nói chuyện với nhau về tài khoản của công ti.
a-Quan hệ gia đình.
b-Quan hệ tuổi tác .
c-Quan hệ chức vụ xã hội.
d-Quan hệ bạn bè đồng nghiệp.
*Ví dụ :
Bài tập 1:
Thảo luận: Tìm những chi tiết thể hiện thái độ nghiêm khắc, bao dung của TQT đối với tướng sĩ.
- Nghiêm khắc chê trách, chỉ ra lỗi lầm của các tướng sĩ:
+ Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn
+ Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển…..
+ Nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta tức là kẻ nghịch thù
- Khuyên bảo chân tình:
+ Huống chi ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc..
+ Giặc với ta là kẻ thù không đội trời chung …
+ Ta viết bài hịch này để các ngươi biết bụng ta
Bài tập 2:
a. Xét địa vị xã hội: Ông giáo cao hơn lão Hạc
Xét về tuổi tác: Lão Hạc cao hơn ông giáo
b. Ông giáo vừa kính trọng vừa thân tình với lão Hạc:
+ Dùng lời lẽ ôn tồn
+ Thân mật nắm vai của lão Hạc
+ Mời lão Hạc ăn khoai, uống nước
+ Gọi: cụ, xưng: tôi, ông con mình
c. Thái độ qúy trọng, thân tình của lão Hạc đối với ông giáo:
+ Gọi: ông giáo
+ Dùng từ “dạy” thay cho từ “nói”
+ Xưng hô gộp: chúng mình
+ Cách nói xuề xòa: nói đùa thế.
Lão Hạc vẫn giữ khoảng cách:
+ Cười đưa đà, cười gượng  cười xã giao
+ Thoái thác chuyện ở lại ăn khoai, hút thuốc
* Bài tập bổ sung:
Bài 1:
Có người khẽ nói:
- Bẩm, dễ khi có đê vỡ!
Ngài cau mặt, gắt rằng:
- Mặc kệ!
Rồi ngồi xếp bài lại, quay gối dựa sang bên tay phải, nghiêng mình bảo thầy đề lại:
- Có ăn không thì bốc chứ!
Thầy đề vội vàng:
- Dạ, bẩm, bốc
(Sống chết mặc bay. Phạm Duy Tốn)
Yêu cầu:
- Đoạn văn trên có mấy người tham gia hội thoại?
- Hãy chỉ ra vai xã hội của những người đó.
Có 3 người tham gia hội thoại;
- Người báo tin là vai dưới
- Thầy đề là cấp dưới của quan
- Quan là vai trên của tất cả những người tham gia hội thoại.
* Bài tập bổ sung:
Bài 2:
Cách xưng hô của Dế Mèn với Dế Choắt thay đổi như thế nào trong hai đoạn hội thoại sau? Cách xưng hô thay đổi như vậy nói lên điều gì?
a. – Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa!
b. – Nào tôi biết cơ sự lại ra nông nỗi này! Tôi hối lắm! Tôi hối hận lắm! Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Dế Mèn phiêu lưu kí. Tô Hoài)
- Lời thoại a: Dế Mèn tự giữ vai trò bề trên, trịch thượng, coi thường Dế Choắt
- Lời thoại b: Dế Mèn ngang hàng với Dế Choắt
 Thay đổi cách xưng hô: thái độ của Dế Mèn đã thay đổi, Mèn đã nhận ra sự sai trái của mình, ân hận vì hành động dại dột vừa qua.
Là vị trí của những người tham gia hội thoại.
Là quan hệ thân- sơ của những người tham gia hội thoại.
Là quan hệ ngang hàng của những người tham gia hội thoại.
Là cách xưng hô của những người tham gia hội thoại.
Chọn câu trả lời đúng
Câu 1: Vai xã hội trong hội thoại là gì?
Khách sáo
Thân mật
Suồng sã
Kính trọng
Chọn câu trả lời đúng

Câu 2: Khi hội thoại với người có quan hệ ngang hàng, thân thiết, cần có thái độ ứng xử như thế nào?
Chọn câu trả lời đúng
Khách sáo
Thân mật
Suồng sã
Kính trọng
Câu 3: Khi hội thoại với người có vai xã hội là bề trên ta cần có thái độ ứng xử như thế nào?
Chọn câu trả lời đúng
Khi nội dung hội thoại thay đổi.
Khi hội thoại sắp kết thúc.
Khi một người im lặng.
Khi vai giao tiếp của người tham gia thay đổi.
Câu 4: Trong hội thoại, khi nào cách xưng hô thay đổi?
Học thuộc phần Ghi nhớ trang 94
Làm bài tập 3
Chuẩn bị bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn bản tự sự
Dặn dò:
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC!
CHÚC QUÍ THẦY CÔ VÀ CÁC EM CÓ NHỮNG PHÚT
GIẢI LAO VUI VẺ VÀ THOẢI MÁI!