Bài 26. Hội thoại

CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ MÔN NGỮ VĂN LỚP 8A5

Giáo viên:
Trường THCS
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
Bài cũ:
1. Hµnh ®éng nãi lµ g× ? KÓ tªn mét sè kiÓu hµnh ®éng nãi th­êng gÆp ?
->Trình bày
->Hỏi
->Điều khiển
->Hứa hẹn
Tiết 107:
Hội thoại
I. Vai xã hội trong hội thoại:
* Vớ d? : SGK/93, 94
Hội thoại
Ti?t 107:
VD: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
-Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
.Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi
kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc
tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là
goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con đi tha hương cầu thực.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
-Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống
đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
-Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và
thăm em bé chứ.
Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
-Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe.
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.
(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)
I -Vai xã hội trong hội thoại.
- Có hai nhân vật tham gia hội thoại.
- Hai nhân vật ở hai vị trí xã hội
khác nhau khi tham gia hội thoại .
Vai xã hội .
- Quan hệ giữa các nhân vật là quan hệ họ hàng:
+Người cô là vai trên.
+Hồng là vai dưới.
* Ví dụ 1: SGK/93, 94
* Nhận xét:
H: Trong đoạn trích có mấy nhân vật tham gia hội thoại? Đó là những ai?
H: Quan hệ của các nhân vật là quan hệ gì? Ai là vai trên, ai là vai dưới?
H: Em có nhận xét gì về vị trí xã hội của hai nhân vật khi tham gia hội thoại?
Tiết 107: Hội thoại
H: Vậy em hiểu vai xã hội là gì?
Vai
trên
Vai
dưới
I -Vai xã hội trong hội thoại.
* Ví dụ 1: SGK/93, 94
* Nhận xét:
H: Cách xử sự của người cô có gì đáng chê trách?
Tiết 107: Hội thoại
Với quan hệ họ hàng người cô đã xử sự không đúng với thái độ chân thành, thiện chí của tình cảm ruột thịt .
- Với tư cách là người lớn tuổi,vai bề trên,người cô đã không có thái độ đúng mực của người lớn với trẻ em.
- Người cô xử sự không đúng mực.
Xác định chưa đúng vai.
H: Vậy nhân vật người cô đã xác định đúng vai khi tham gia hội thoại chưa?
I -Vai xã hội trong hội thoại.
* Ví dụ 1: SGK/93, 94
* Nhận xét:
Tiết 107: Hội thoại
H: Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễ phép?
Ví dụ 1:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[.] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[.] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [.]

Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng
một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

I -Vai xã hội trong hội thoại.
* Ví dụ 1: SGK/93, 94
* Nhận xét:
Tiết 107: Hội thoại
- Hồng lễ phép vì biết mình là bề dưới phải tôn trọng bề trên.
Xác định đúng vai.

H: Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
H: Chú bé Hồng có xác định đúng vai khi tham gia hội thoại không?
HỘI THOẠI
Tiết 107
Quan hệ trên- dưới
Xác định vai xã hội trong các hình minh họa sau:
Quan hệ ngang hàng
Quan hệ thân - sơ
- Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
+ Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội.
+ Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
- Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
* Ghi Nhớ: SGK/ 94
I. Vai xã hội trong hội thoại
Một học sinh lớp 8
ở nhà (trong gia đình)
ở trường (ngoài xã hội)
Ông bà
Cha mẹ
Anh chị
Em
Thầy cô
Anh chị khối 9
Bạn cùng khối
Các em khối 6,7
Cháu
Con
Em
Anh-chị
Học trò
Em
Bạn bè
Anh-chị
Các mối quan hệ của vai xã hội.
Vai dưới
Vai trên
Vai dưới
Vai ngang hàng
Vai trên
Đa dạng
Hội thoại
Tiết 107:
Bài 1:
Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với những binh sĩ dưới quyền.
HỘI THOẠI
I. Vai xã hội trong hội thoại :
II. Luyện tập:
Các chi tiết trong bài "Hịch tướng sĩ":
Nghiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn.
Khoan dung: Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này,
theo lời dạy bảo của ta,thì mới phải đạo thần chủ,nhược
bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta,tức là kẻ
nghịch thù...Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
HỘI THOẠI
Bài 1:
I. Vai xã hội trong hội thoại:
II. Luyện tập:
Vai xã hội trong hội thoại:
Luy?n t?p:
Hội thoại
B�i 2: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Tôi nắm lấy cái vai g?y c?a lóo, ụn t?n b?o:
- Ch?ng ki?p gỡ sung su?ng th?t, nhung cú cỏi n�y l� sung su?ng: bõy gi? c? ng?i xu?ng cỏi ph?n n�y choi, tụi di lu?c m?y c? khoai lang, n?u m?t ấm nu?c chố tuoi th?t d?c; ụng con mỡnh an khoai, u?ng nu?c chố, r?i hỳt thu?c l�o... Th? l� sung su?ng.
- Võng! ễng giỏo d?y ph?i! d?i v?i chỳng mỡnh th? l� sung su?ng.
Lóo núi xong l?i cu?i dua d�. Ti?ng cu?i gu?ng nhung nghe dó hi?n h?u l?i. Tụi vui v? b?o:
- Th? l� du?c, ch? gỡ? V?y c? ngồi xu?ng dõy, tụi di lu?c khoai n?u nu?c.
- Núi dựa th?, ch? ụng giỏo cho d? khi khỏc.
(Nam Cao - Lóo H?c)
Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện “Lão Hạc” hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuôc hội thoại trên.
Tìm những chi tiết trong lời
thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với Lão Hạc.
Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo?

Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc?
Bài 2:
THẢO LUẬN NHÓM
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
a.���� Dựa vào đoạn trích và những điều em biết về truyện Lão Hạc, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên?
Bài 2:
-Địa vị: ông giáo vai trên, lão Hạc vai dưới
- Tuổi tác: lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới.

HỘI THOẠI
Bài 1:
I.Vai xã hội trong hội thoại:
II. Luyện tập:
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chaúng kieáp gì sung söôùng thaät, nhöng coù caùi naøy laø sung söôùng; baây giôø cuï ngoài xuoáng phaûn naøy chôi, toâi ñi luoäc maáy cuû khoai lang, naáu moät aám nöôùc cheø töôi thaät ñaëc; oâng con mình aên khoai, uoáng nöôùc cheø, roài huùt thuoác laøo… theá laø sung söôùng.
- Vaâng! OÂng giaùo daïy phaûi! Ñoái vôùi chuùng mình thì theá laø sung söôùng.
     Laõo noùi xong laïi cöôøi nhö ñöa ñaø. Tieáng cöôøi göôïng nhöng ñaõ hieàn haäu laïi. Toâi vui veû baûo:
- Theá laø ñöôïc, chöù gì? Vaäy cuï ngoài xöôùng ñaây, toâi ñi luoäc khoai, naáu nöôùc.
-  Noùi ñuøa theá, chöù oâng giaùo cho ñeå khi khaùc.
(Nam Cao, Laõo Haïc)
b.���� Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc.
a. - Địa vị: ông giáo vai trên, lão Hạc vai dưới
- Tuổi tác: lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới.


b. Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc:
- Nắm lấy vai gầy của lão, ôn tồn bảo
- Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai
- Gọi lão Hạc là : cụ, xưng hô gộp : ông con mình

Bài 2:
Bài 1:
I. Vai xã hội trong hội thoại:
II. Luyện tập:
Hội thoại
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chaúng kieáp gì sung söôùng thaät, nhöng coù caùi naøy laø sung söôùng; baây giôø cuï ngoài xuoáng phaûn naøy chôi, toâi ñi luoäc maáy cuû khoai lang, naáu moät aám nöôùc cheø töôi thaät ñaëc; oâng con mình aên khoai, uoáng nöôùc cheø, roài huùt thuoác laøo… theá laø sung söôùng.
- Vaâng! OÂng giaùo daïy phaûi! Ñoái vôùi chuùng mình thì theá laø sung söôùng.
     Laõo noùi xong laïi cöôøi nhö ñöa ñaø. Tieáng cöôøi göôïng nhöng ñaõ hieàn haäu laïi. Toâi vui veû baûo:
- Theá laø ñöôïc, chöù gì? Vaäy cuï ngoài xöôùng ñaây, toâi ñi luoäc khoai, naáu nöôùc.
-  Noùi ñuøa theá, chöù oâng giaùo cho ñeå khi khaùc.
(Nam Cao, Laõo Haïc)
c.���� Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối vơí ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc?
Bài 2:
a. - Địa vị: ông giáo vai trên, lão Hạc vai dưới
- Tuổi tác: lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới.

b. Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc:
- Nắm lấy vai gầy của lão, ôn tồn bảo
- Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai
- Gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gộp: "ông con mình"

c. - Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo:
+ Gọi là "ông giáo", dùng từ "dạy" thay cho từ "nói"
+ Xưng hô gộp " chúng mình", cách nói chuyện xuề xoà
- Chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:
Lão Hạc chỉ cười như đưa đà, cười gượng, thoái thác lời mời của ông giáo.

HỘI THOẠI
I. Vai xã hội trong hội thoại:
II. Luyện tập:
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
Câu 1. “ Vai xã hội” trong hội thoại là gì?
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội.
Câu 2. Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế nào?
A. Ngưỡng mộ. B. Kính trọng
C. Sùng kính. D.Thân mật
Hãy xắp xếp những nhóm từ sau vào hai hình ảnh dưới đây cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.Sau đó viết thành hai đoạn hội thoại có sử dụng những từ trên:
1. à.ư, nhỉ, nhé...
2. Vâng, ạ, dạ, thưa...
A
B
Vô-lô-đi-a đang chuẩn bị bài thì một bạn đến rủ đi bắn chim vì cậu ta vừa được bố mua cho khẩu súng mới. Khẩu súng mới, điều đó thật hấp dẫn! Nghe bạn nói, Vô-lô-đi-a đứng dậy mở toang cửa sổ, ló đầu ra ngoài và hỏi bạn một cách tỉ mỉ về khẩu súng.
Nhưng rồi Vô-lô-đi-a trả lời bạn với vẻ luyến tiếc:
- Mình bận học, không đi được!
Cậu bạn châm chọc:
- Học gạo để lấy điểm năm à?
- Mình không học gạo mà là học, học không phải vì điểm, hiểu không?
Bài tập
Em hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia hội thoại
trong cuộc thoại trên. Dựa vào đâu em xác định vai xã hội đó?
Quan hệ ngang hàng (theo tuổi tác)
HƯớNG DẫN Về NHà

"Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận"
- Học thuộc ghi nhớ SGK.
- Làm các bài tập còn lại.
- Đọc trước bài Hội thoại phần tiếp theo
- Chuẩn bị tiết: