Bài 25. Sự nhiễm từ của sắt, thép - Nam châm điện

Nắm tay phải, rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều đường sức từ trong lòng ống dây.
Phát biểu quy tắc nắm tay phải. Hãy xác định chiều của đường sức từ trong ống dây? (theo hình sau).
Kiểm tra bài cũ
Nắm tay phải, rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều đường sức từ trong lòng ống dây.
SỰ NHIỄM TỪ CỦA SẮT VÀ THÉP
TIẾT 27 - TUẦN 14
Một nam châm điện mạnh có thể hút được một xe tải nặng hàng chục tấn, trong khi đó chưa có một nam châm vĩnh cửu nào có được lực hút mạnh như thế. Vậy nam châm điện được tạo ra như thế nào và có gì lợi hơn so với nam châm vĩnh cửu.
Lõi sắt (hoặc lõi thép) làm tăng tác dụng từ của ống dây có dòng điện chạy qua.
1
2
3
Bắc
nam
Lõi sắt non
Lõi thép
Vậy lõi sắt, thép có tác dụng gì ?
- Ống dây chưa có lõi sắt (hoặc thép):
1. Thí nghiệm:
- Ống dây có lõi sắt (hoặc thép):
Vậy góc lệch của kim nam châm khi cuộn dây có lõi sắt (hoặc thép) như thế nào so với khi không có lõi sắt (hoặc thép)?
Thí nghiệm 1:
Lõi thép
Lõi sắt non
NỘI DUNG 
I. SỰ NHIỄM TỪ CỦA SẮT, THÉP
Thí nghiệm 2:
Có hiện tượng gì xảy ra với đinh sắt khi ngắt dòng điện chạy qua ống dây có lõi sắt non?
Có hiện tượng gì xảy ra với đinh sắt khi ngắt dòng điện chạy qua ống dây có lõi thép?
C1: Vậy sự nhiễm từ của sắt non và thép có gì khác nhau khi ta ngắt dòng điện.
NỘI DUNG 
I. SỰ NHIỄM TỪ CỦA SẮT, THÉP
Khi ngắt dòng điện đi qua ống dây,
lõi sắt non mất hết từ tính còn lõi
thép thì vẫn giữ được từ tính.
C2: Quan sát và chỉ ra các bộ phận của nam châm điện.
Cho biết ý nghĩa các con số ghi trên ống dây của nam châm điện.
NỘI DUNG 
I. SỰ NHIỄM TỪ CỦA SẮT, THÉP
II. NAM CHÂM ĐIỆN.
Có thể làm tăng lực từ của nam châm điện bằng cách nào?
Có thể làm tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật bằng cách tăng cường độ dòng điện chạy qua các vòng dây hoặc tăng số vòng dây của ống dây:
C3: So sánh các nam châm điện: a và b; c và d; b,d và e nam châm nào mạnh hơn?
I = 1A
n = 250
I = 1A
n = 500
I = 1A
n = 300
I = 1A
n = 500
I = 2A
n = 300
I = 2A
n = 300
I = 2A
n = 750
a)
b)
c)
d)
b)
d)
e)
III. Vận dụng
C4:Khi chạm mũi kéo vào đầu thanh nam châm thì sau đó mũi kéo hút được các vụn sắt. Giải thích vì sao?

Vì khi chạm vào thanh nam châm thì mũi kéo đã bị nhiễm từ và trở thành một nam châm.
Mặt khác, kéo được làm bằng thép nên sau khi không còn tiếp xúc với nam châm nữa, kéo vẫn giữ được từ tính lâu dài.
C5: Muốn nam châm điện mất hết từ tính thì làm thế nào. Tại sao?
-
K
Chỉ cần ngắt khoá K
C6: Trả lời câu hỏi phần mở bài:

Lợi thế của nam châm điện:
- Có thể chế tạo nam châm điện cực mạnh bằng cách tăng số vòng dây và tăng cường độ dòng điện đi qua ống dây.
- Chỉ cần ngắt dòng điện qua ống dây là nam châm điện mất hết từ tính.
- Có thể thay đổi tên từ cực của nam châm bằng cách thay đổi chiều dòng điện qua ống dây.
Câu 1: Điều nào sau đây là đúng khi nói về sự nhiễm từ của sắt ?
A. Sắt đặt trong ống dây có dòng điện chạy qua, nó sẽ bị nhiễm từ.
B. Khi lõi sắt trong ống dây đang bị nhiễm từ, nếu cắt dòng điện thì lõi sắt sẽ mất từ tính.
C. Sự nhiễm từ của sắt được ứng dụng trong việc chế tạo nam châm điện.
D. Các phát biểu A, B, C đều đúng.
O
Câu 2: Phát biểu nào sau đây là đúng khi nói về sự nhiễm từ của thép ?
A. Khi đặt một lõi thép trong từ trường, lõi thép bị nhiễm từ.
B. Trong cùng một điều kiện như nhau, thép nhiễm từ mạnh hơn sắt.
C. Khi đã nhiễm từ, thép duy trì từ tính kém hơn sắt.
D. Các phát biểu A, B, C đều đúng.
O
3. Nam châm điện có những đặc điểm nào lợi thế hơn nam châm vĩnh cửu?
A. Có thể chế tạo nam châm điện cực mạnh bằng cách tăng số vòng của ống dây và tăng cường độ dòng điện chạy qua ống dây.
B. Có thể thay đổi tên cực từ của của nam châm điện bằng cách đổi chiều dòng điện chạy qua ống dây.
C. Chỉ cần ngắt dòng điện đi qua ống dây là nam châm điện mất hết từ tính.
D. Các phương án A, B, C đều đúng.
O
Ghi nhớ
1. Sắt, thép, ni ken, cô ban và các vật liệu từ khác đặt trong từ trường, đều bị …………
2. Sau khi đã bị nhiễm từ, ………..không giữ được từ tính lâu dài.
3. Có thể làm ……………..của nam châm điện tác dụng lên một vật bằng cách tăng cường độ dòng điện chạy qua các vòng dây hoặc tăng số vòng của ống dây.
nhiễm từ
sắt non
tăng lực từ
4. Hãy điền cụm từ thích hợp vào chỗ trống để được câu đúng ý nghĩa vật lý:
Hướng dẫn về nhà
1. Xem trước nội dung bài: Ứng dụng của nam châm và tìm hiểu nội dung sau:
+ Nguyên tắc hoạt động của loa điện.
+ Tìm hiểu hoạt động Rơle điện từ?
2. Bài tập về nhà: 25.1 25.3 SBT

Cách chế tạo một nam châm điện và một la bàn đơn giản
*Nam châm điện
Dùng dây dẫn có vỏ bọc cách điện quấn quanh một chiếc đinh sắt.
Khi đó chiếc đinh có thể hút được sắt, thép và trở thành một nam châm điện.
Mắc hai đầu dây dẫn vào hai cực của một quả pin.
*La bàn
Đặt chiếc kim khâu dọc theo chiếc đinh trên, sau vài phút kim cũng trở thành một nam châm.
Đặt miếng xốp nhỏ trên mặt nước rồi đặt kim này lên miếng xốp.
Kim luôn định hướng theo phương Nam – Bắc.
BẮC
NAM
*Nam châm điện
Cách chế tạo một nam châm điện và một la bàn đơn giản
Vì sao vật bị nhiễm từ ?
S
Vì sao vật bị mất từ tính ?
N
Hãy tìm hiểu xem để giữ gìn từ tính cửu nam châm vĩnh cửu được bền lâu ta làm thế nào ?