Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Tình huống:
Tại phòng khám. Người nhà đưa bệnh nhân đến gặp bác sĩ.
Người nhà: Xin lỗi bác sĩ, chúng tôi đến chậm 10 phút.
Bác sĩ: Được rồi, để tôi khám xem sao.
Bác sĩ cầm mạch, sẽ cắn môi, nhìn bệnh nhân với ánh mắt lo ngại:
- Chậm quá. Đến bây giờ mới tới.
Du?c hi?u theo nghia tu?ng minh, ch?m v? m?t th?i gian.
Du?c hi?u theo h�m ý (d?n mu?n quỏ, b?nh khụng th? c?u ch?a du?c n?a).
Mẩu chuyện vui

NHầM
Một anh sờ lên cổ áo, thấy con rận, sợ người ta cười vội vàng hất nó xuống đất nói:
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
Có người cúi xuống đất cố tình tìm được con rận nhặt lên:
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
Mình không ở bẩn làm gì có rận !
Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !
"Tưởng gì? Thừa một con thì có ".
Anh đúng là ngu như bò, còn một con đang cưỡi nữa sao không đếm?
Nghĩa tường minh và hàm ý
Tiết 128:
I. ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý
1. Xột vớ d? :
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố -Tắt Đèn)
Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Sau bữa ăn này,
con không còn được ở nhà nữa. Mẹ đã bán con.
Chị Dậu không nói thẳng với con vì chị không muốn nói thẳng một sự thật khiến cả hai mẹ con phải đau lòng.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố -Tắt Đèn)
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố -Tắt Đèn)
*Để sử dụng hàm ý cần hai điều kiện:
-Người nói(người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
-Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
*Chú ý khi dùng hàm ý:
-Đối tượng tiếp nhận hàm ý.
-Ngữ cảnh sử dụng hàm ý.
*Sử dụng hàm ý có tác dụng:
-Trong giao tiếp:
+ Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
+ Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào đó khi cần vì không trực tiếp nói ra điều đó mà do người nghe tự suy ra.
-Trong văn học: Nội dung diễn đạt phong phú và tăng giá trị biểu cảm.
Tiết 128:
Nghĩa tường minh và hàm ý
Thực tế ông Sáu hiểu nhưng ông vờ như không nghe, không hiểu tức là ông cố tình không cộng tác. Vì vậy việc sử dụng hàm ý không thành công.
Bài tập 2
Câu trước bé Thu đã nói thẳng nhưng không có hiệu quả. Câu sau bé Thu dùng hàm ý với thái độ khẩn thiết hơn bé nghĩ rằng ông Sáu sẽ hiểu hàm ý của mình.
II. Luyện tập
Tiết 128:
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Lí thuyết
Bài tập 2
Việc sử dụng hàm ý đạt hiệu quả khi:
- Người nói phải nắm được năng lực
giải đoán hàm ý của người nghe.
- Người nghe phải có thái độ cộng tác.
II. Luyện tập
Tiết 128:
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Lí thuyết
Bài tập 5
- Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nào.
- Chơi với chúng tớ cậu sẽ được tận hưởng một cuộc phiêu lưu kì thú nhất trên đời!
-Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.

- Nếu không chơi như bọn tớ thì liệu cuộc sống còn ý nghĩa gì ?
- Mẹ mình đang đợi ở nhà.
- Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được?
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.

Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng
Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
Con dạo này không được chăm chỉ lắm.
Lời khen của cô giáo làm nó nở từng khúc ruột.
TRONG ĐỜI SỐNG
TRONG VĂN CHƯƠNG

Điều kiện sử dụng hàm ý
Tác dụng
Người nói ( người viết) :
có ý thức đưa hàm ý
vào câu nói.
Người nghe ( người đọc ):
có năng lực giải đoán
hàm ý.
Nắm được năng lực
giải đoán hàm ý
của người nghe.
Có thái độ cộng tác.
TRONG ĐỜI SỐNG
Thể hiện sự tinh tế và
có văn hoá trong giao tiếp.
TRONG VĂN CHƯƠNG
Tăng tính hàm súc.
1
2
3
4

Muốn mượn cái bút .

Muốn ngồi nhờ bàn với bạn


Muốn đi nhờ xe về nhà

Muốn bày tỏ thái độ phê bình khi bạn mắc lỗi đi học muộn