Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Trường THCS An Bài
Phòng giáo dục Quỳnh Phụ - Thái Bình
Kiểm tra bài cũ
? Thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý?
? Mối quan hệ giữa nghĩa tường minh và hàm ý
Chị Dậu vừa nói vừa mếu :
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này thôi. U không muốn ăn tranh của con.Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống :
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy , giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng , u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
Con chỉ được ăn ở nhà bữa này thôi
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
( Tắt đèn - Ngô Tất Tố)
Bài tập:
a, Xác định nghĩa tường minh trong lời nói của chị Dậu?
b, Tìm những câu nói của chị Dậu có chứa hàm và xác định hàm ý trong những câu đó?

Kiểm tra bài cũ
Chị Dậu vừa nói vừa mếu :
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống : - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy , giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc: - U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng , u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
- Mẹ phải bán con cho cụ Nghị thôn Đoài.
- Mẹ phải bán con
Bài tập:
I. Tìm hiểu bài:
VD: Chị Dậu vừa nói vừa mếu : - Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này thôi. U không muốn ăn tranh của con.Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống : - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy , giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc: - U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
- Mẹ phải bán con cho cụ Nghị thôn Đoài.
Hàm ý:
- Mẹ phải bán con
- U bán con thật đấy ư ?
giãy nảy
oà lên khóc
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý ( Tiếp theo)
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý ( Tiếp theo)
I. Tìm hiểu bài:
II. Bài học:
* Điều kiện sử dụng hàm ý :
- Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. - Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Chú ý:
- Cần điều chỉnh hàm ý cho phù hợp năng lực giải đoán hàm ý của người đọc ( người nghe)
Bài tập 1:
Hàm ý:
Mời bác và cô vào uống nước
Anh nói nữa đi. - ông giục. - Báo cáo hết ! - Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
Ông theo liền anh
thanh niên vào trong nhà
ngồi xuống ghế
- Sử dụng và giải đoán hàm ý trong câu cần phải căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp.
( Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý ( Tiếp theo)
I. Tìm hiểu bài:
II. Bài học:
* Điều kiện sử dụng hàm ý :
- Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. -Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Chú ý:
- Cần điều chỉnh hàm ý cho phù hợp năng lực giải đoán hàm ý của người đọc ( người nghe)
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái! - Nó cũng lại nói trổng .
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi " Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [...].
Bài tập 2:
Hàm ý:
Chắt giùm nước để cơm khỏi nhão.
- Sử dụng và giải đoán hàm ý trong câu cần phải căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp.
(Chiếc lược ngà - Nguyễn Quang Sáng)
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý ( Tiếp theo)
I. Tìm hiểu bài:
II. Bài học:
* Điều kiện sử dụng hàm ý :
- Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. -Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Chú ý:
- Cần điều chỉnh hàm ý cho phù hợp năng lực giải đoán hàm ý của người đọc ( người nghe)
Bài tập 3:
- Cần phải diễn đạt hàm ý một cách tế nhị và sâu sắc.
- Sử dụng và giải đoán hàm ý trong câu cần phải căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp.
Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.
A: Mai về quê với mình đi !
B: /. . . /
A: Đành vậy.
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý ( Tiếp theo)
I. Tìm hiểu bài:
II. Bài học:
* Điều kiện sử dụng hàm ý :
- Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. -Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Chú ý:
- Cần điều chỉnh hàm ý cho phù hợp năng lực giải đoán hàm ý của người đọc ( người nghe)
- Cần phải diễn đạt hàm ý một cách tế nhị và sâu sắc.
Bài tập 4:
- Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng (trong bài " Mây và sóng").
- Hãy viết thêm mỗi đoạn một câu có chứa hàm ý mời mọc rõ hơn
- Sử dụng và giải đoán hàm ý trong câu cần phải căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp.
III. Luyện tập:


Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.
Nếu không chơi như bọn tớ thì liệu cuộc sống còn ý nghĩa gì ?

- Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nào.
được tận hưởng một cuộc phiêu lưu kì thú nhất trên đời!
Chơi với chúng tớ cậu sẽ
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý ( Tiếp theo)
I. Tìm hiểu bài:
II. Bài học:
* Điều kiện sử dụng hàm ý :
- Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. -Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Chú ý:
- Cần điều chỉnh hàm ý cho phù hợp năng lực giải đoán hàm ý của người đọc ( người nghe)
- Cần phải diễn đạt hàm ý một cách tế nhị và sâu sắc.
Bài tập 5 :
- Sử dụng và giải đoán hàm ý trong câu cần phải căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp.
Thi sử dụng và giải đoán hàm ý
III. Luyện tập:
Trò
chơi


ai
nhanh
trí
hơn
+ Hình thức:
- Mỗi lượt chơi có hai người được tham gia trò chơi.
- Người thứ nhất chọn ngôi sao có chứa hàm ý và diễn đạt hàm ý đó bằng lời nói - người thứ hai tự giải đoán hàm ý và trả lời cũng bằng hàm ý
+ Thể lệ:
- Chỉ được diễn đạt hàm ý thông qua nghĩa tường minh ( Nếu vi phạm sẽ không được tính điểm).
Thời gian cho mỗi lần hỏi ( hoặc trả lời) là 45".
Nếu diễn đạt hàm ý chưa thành công, có thể điều chỉnh hàm ý (tối đa) bằng lượt lời thứ 2.

Muốn mượn cái bút .
A: ồ ! Bút của mình hỏng rồi! Cậu có còn cái nào nữa không?
B: May quá! Tớ có mang thêm một cái đây này!

Muốn ngồi nhờ bàn với bạn


Muốn đi nhờ xe về nhà

Muốn bày tỏ thái độ phê bình khi bạn mắc lỗi đi học muộn
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý ( Tiếp theo)
I. Tìm hiểu bài:
II. Bài học:
* Điều kiện sử dụng hàm ý :
- Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. -Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Chú ý:
- Cần điều chỉnh hàm ý cho phù hợp năng lực giải đoán hàm ý của người đọc ( người nghe)
- Cần phải diễn đạt hàm ý một cách tế nhị và sâu sắc.
Bài tập 6:
Hãy viết một đoạn văn để làm rõ hàm ý của nhà thơ gửi gắm trong đoạn thơ trên?
Đọc đoạn thơ:

Ta làm con chi hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.
- Sử dụng và giải đoán hàm ý trong câu cần phải căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp.
(Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải)
Hàm ý: Ước nguyện tha thiết được cống hiến cho đời.
III. Luyện tập:
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý ( Tiếp theo)
I. Tìm hiểu bài:
II. Bài học:
* Điều kiện sử dụng hàm ý :
- Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. -Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Chú ý:
- Cần điều chỉnh hàm ý cho phù hợp năng lực giải đoán hàm ý của người đọc ( người nghe)
- Cần phải diễn đạt hàm ý một cách tế nhị và sâu sắc.
- Sử dụng và giải đoán hàm ý trong câu cần phải căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp.
Nội dung bài học:
1.Thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý.
2.Điều kiện sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý.
3.ý nghĩa tác dụng và một số chú ý của việc sử dụng hàm ý.
Hướng dẫn về nhà.
Đọc - hiểu phần ghi nhớ về nghĩa tường minh và hàm ý.
Vận dụng và giải đoán hàm ý trong khi nói hoặc viết.
Hoàn thành các bài tập.
Chuẩn bị nội dung cho tiết " Chương trình địa phương":
+ Tìm hiểu vai trò của từ ngữ địa phương.
+ Tìm hiểu và sưu tầm về vốn từ ngữ địa phương.