Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

1. Hàm ý là phần thông báo:
A. trái ngược với nghĩa tường minh.
B. cùng một nội dung với nghĩa tường minh.
Kiểm tra bài cũ
Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng.
C. không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2. Khi nào người ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn người nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
B�i tho Mõy v� súng cú nghia tu?ng minh v� h�m ý l� gỡ?
- Nghia tu?ng minh:
L?i k? c?a em bộ v?i m? v? vi?c :mõy v� súng r? em di choi , em dó t? ch?i v� nghi ra trũ choi thỳ v? bờn m?
- H�m ý :
+ Ng?i ca tỡnh m?u t? thiờng liờng, b?t di?t
+ Th? hi?n tỡnh c?m thi?t tha sõu n?ng c?a con d�nh cho m? v� m? d�nh cho con
+ Tỡnh m? cú s?c m?nh l?n lao giỳp con ngu?i th?ng nh?ng cỏm d? trong cu?c d?i.
+...


Bài 25
Tiết 128
(Tiếp theo)
Bài 25
Tiết 128
Bài 25
Tiết 128
1. Phần phải ghi vào vở
- Các đề mục
- Các dòng chữ màu vàng
2. Phần thảo luận nhóm :
Cần giữ trật tự
? M?t s? quy d?nh
-Tho van xuụi, l?i k? xen d?i th?ai ,phộp l?p cú s? bi?n húa v� hỡnh ?nh thiờn nhiờn gi�u ý nghia tu?ng trung
Dú l� d?c di?m c?a tớnh hỡnh tu?ng trong van tho .Qua cỏch s? d?ng ngụn t? g?i hỡnh ,g?i c?m d? nh?ng b�i h?c rỳt ra t? tỏc ph?m khụng khụ khan m� d? d�ng di sõu v�o lũng ngu?i
Ngu?i cú nang l?c gi?i doỏn m?i hi?u du?c
- H�m ý c?a b�i tho Mõy v� súng:
+ Ng?i ca tỡnh m?u t? thiờng liờng b?t di?t
+ Th? hi?n tỡnh c?m thi?t tha sõu n?ng c?a con d�nh cho m? v� m? d�nh cho con
+ Tỡnh m? cú s?c m?mh l?n lao giỳp ta th?ng nh?ng cỏm d? trong cu?c d?i.
- >Ng?oi vi?t cú ý th?c dua h�m ý v�o l?i tho
->Ngu?i d?c cú nang l?c gi?i doỏn h�m ý
I/ TèM HI?U B�I:
3/ Theo em ,có phải bất kì ai cũng có thể hiểu được hàm ý của bài thơ không? Vì sao?

2/Tại sao tác giả không diễn đạt theo cách chỉ dùng nghĩa tường minh mà dùng hàm ý ?

1/ Nhà thơ Ta-go đã bộc lộ những hàm ý trong bài thơ Mây và sóng bằng cách nào?

* Đọc đoạn trích sau .
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
1/ Nờu h�m ý trong nh?ng cõu in d?m.Vỡ sao ch? D?u khụng dỏm núi th?ng v?i con m� ph?i dựng h�m ý ?
2/ H�m ý trong cõu núi n�o c?a ch? D?u rừ hon ? Vỡ sao ch? D?u ph?i núi rừ hon nhu v?y ? Chi ti?t n�o trong d?an trớch cho th?y cỏi Tớ dó hi?u h�m ý trong cõu núi c?a m??
 Thảo luận nhóm cặp:
* Trả lời câu hỏi th?o lu?n nhúm
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Con không được ở nhà với thầy u. U phải bán con.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
* Trả lời câu hỏi th?o lu?n nhúm
(T? vi?c : ch? D?u s? d?ng h�m ý hai l?n v� cỏi Tớ dó hi?u du?c h�m ý c?a m?) Em rỳt ra d?oc di?u ki?n s? d?ng h�m ý d?i v?i ngu?i núi, ngu?i nghe l� gỡ?
- >Ng?oi núi cú ý th?c dua h�m ý v�o cõu núi.
->Ngu?i nghe cú nang l?c gi?i doỏn h�m ý.

Ii/ Điều kiện sử dụng hàm ý:

Hai điều kiện :
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.

a. - Anh nói nữa đi. - Ông giục.
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
(Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa)
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Bài tập1:
a/Người nói, người nghe trong câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó?
II. Luyện tập

a. - Anh nói nữa đi. - Ông giục.
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. .
(Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa)
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Bài tập 1:
Xác định :
+ người nói,người nghe
+ hàm ý câu nói
+ năng lực giải đoán hàm ý của người nghe và chứng minh
Mời bác và cô vào uống nước!
Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
Bài tập 1:
-> Vi?c s? d?ng h�m ý th�nh cụng vỡ:
+Ngu?i núi cú ý th?c dua h�m ý v�o cõu núi .
+Ngu?i nghe cú nang l?c gi?i doỏn h�m ý .

Bài tập 2:
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão !
Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
- Xỏc d?nh h�m ý c?a cõu in d?m
- Gi?i thớch lớ do s? d?ng h�m ý v� k?t qu? c?a vi?c s? d?ng h�m ý

-> Vi?c s? d?ng h�m ý khụng th�nh cụng vỡ:
Ngu?i núi cú ý th?c dua h�m ý v�o cõu núi nhung ngu?i nghe khụng c?ng tỏc trong h?i tho?i.
Vi?c s? d?ng h�m ý c?a bộ Thu khụng th�nh cụng vỡ lớ do n�o?(do ngu?i núi hay do ngu?i nghe)

Bài tập 2:

A: Mai về quê với mình đi !
B: /./
A. Đành vậy.
Bài tập 3:
Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.

Bài tập 5:
Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng ( trong bài "Mây và sóng" của Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.
Mây và sóng

Mẹ ơi, trên mây có người gọi con:
"Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc."
Con hỏi: "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?"
Họ đáp: "Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây".
"Mẹ mình đang đợi ở nhà"-con bảo -"Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được?"
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.
(Ta-go)

II. Luyện tập
Luật chơi:
1/ Tương ứng với lời mời của những người sống trên mây trên sóng và lời từ chối của em bé trong đoạn thơ ,hãy viết các câu có hàm ý mời mọc hoặc và từ chối rõ hơn .
2/ Thảo luận nhóm và viết vào bảng phụ khi nghe hiệu lệnh còi .
3/ Đội nào viết được hai câu (mời và từ chối )nhanh hơn sẽ được chọn vào vòng chung kết (chọn 3 đội ).
4/ Trừ điểm trường hợp:
+ những câu sai chính tả và sai ngữ pháp
+ không theo hiệu lệnh thời gian
5/Chọn đội viết đúng , đẹp và hay nhất
? Trũ choi :D?i n�o nhanh hon

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I/ TèM HI?U B�I:
ii/Điều kiện sử dụng hàm ý :
Hai điều kiện :
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.


II. Luyện tập:
Bài tập 1: a
Bài tập 2:
Bài tập 3 :
Bài tập 5:

- Lần lượt từng em xung phong chọn mảnh ghép,trả lời câu hỏi.
- Dựa vào chữ cái khóa và hình ảnh gợi lên từ bức tranh để tìm câu chìa khóa.
- Chữ cái khóa là chữ cái đầu tiên trong tiếng thứ nhất và tiếng cuối cùng của câu chìa khóa.
 Bài tập củng cố :
 TRÒ CHƠI:
LẬT MẢNH GHÉP
TÌM HÀM ÝCÂU CHÌA KHÓA
U
N
Có ý thức đưa hàm ý vào câu nói

Điều kiện sử dụng hàm ý đối với người nói(người viết) là gì?
1
Người nghe (người đọc)
“Cần có năng lực giải đoán hàm ý”, đó là điều kiện về phía người nào trong giao tiếp có sử dụng hàm ý?
3
Khi người nghe không có năng lực giải đoán hàm ý hoặc không cộng tác trong hội thoại.

Việc sử dụng hàm ý của người nói (người viết) sẽ không thành công khi nào ?

2
Giao tiếp được tế nhị, lịch sự.
Việc sử dụng hàm ý có ý nghĩa tác dụng gì trong giao tiếp?

4
Hướng dẫn về nhà
1, Bài cũ:
- N¾m ®­îc ®iÒu kiÖn sö dông hµm ý, t¸c dông cña hµm ý vµ vËn dông phï hîp.
Lµm tiÕp bµi tËp 1(b,c); bµi tËp 4
.Bài mới:
- Nghị luận về một đoạn thơ ,bài thơ.


Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:

Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
4. Bài tập 4 :
BÀI TẬP CỦNG CỐ :
TRÒ CHƠI:LẬT MẢNH GHÉP TÌM CÂU CHÌA KHÓA
Lụât chơi:
Lần lượt thành viên của từng đội chọn mảnh ghép để lật.
Sau thời gian 5 giây suy nghĩ phải có đáp án trả lời.(ưu tiên quyền trả lời đầu tiên cho đội chọn mảnh ghép)
Hết thời gian hoặc trả lời không đúng phải nhường quyền trả lời cho đội khác.Và cứ lần lượt các đội khác trả lời
Đằng sau các mảnh ghép có các từ khóa.Dựa vào từ khóa đoán câu chìa khóa. Đội nào doán đúng sẽ đựoc thưởng.

1
THU
CÓ
2
Câu hoi 2
trả lọi2
3
Dòng nào nêu đúng nhất nét đặc trưng nghệ thuât. Cuat bài thưo
ABBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
B..HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
C.. DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
4
CÂU4
TRA LOI4
Dòng nào sau đây nêu đúng nhất cảm xúc chủ đạo của bài thơ?

LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM
10
09
08
07
06
05
04
03
02
01
0
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu.