Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Phòng giáo dục huyện Lý Nhân
Trường thcs Chân Lý
Tiết 128:
nghĩa tường minh và hàm
(tiếp theo)

Giáo viên: Hoàng Văn Bắc
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bắng giọng luống cuống:
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật ư? Con van u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
1. Ví dụ:
Câu 2: Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Hàm ý:
Câu 1: Mẹ đã bán con.
Câu 2: Mẹ đã bán con
cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Câu 1: Mẹ đã bán con.
Hàm ý:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bắng giọng luống cuống:
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật ư? Con van u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
Ví dụ:
Để sử dụng hàm ý, cấn có hai điều kiện sau đây:
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Ghi nhớ:
1. Bài tập 1 (trang 91) Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em người nghe có hiểu hàm ý của người nói không? Những chi tiết nào chứng tỏ điều ấy?
a) - Anh nói nữa đi. - Ông giục.
- Báo cáo hết! - Người con trai vụt trở lai giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chìn người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế
II. Luyện tập.
Người nói:
Người nghe:
Hàm ý:
Năng lực giải đoán của người nghe:
Chi tiết chứng tỏ:
Anh thanh niên.
Ông hoạ sĩ và cô gái
Mời bác và cô uống nước
Có hiểu hàm ý của người nói.
Ông vào trong nhà, ngồi xuống ghế.
2. Bài tập 2 (trang 92)
Hàm ý của câu gạch chân dưới đây là gì? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý? Việc sử dụng hàm ý có thành công không? Vì sao?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngôi im [ .].
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Hàm ý của câu gạch chân:
Em bé không nói thẳng được vì:
Hiệu quả của việc sử dụng hàm ý:
Ông chắt nước nồi cơm giùm cái
Nó không muốn gọi ông Sáu là ba, càng không muốn nhờ trực tiếp ông giúp.
Không thành công vì ông Sáu vẫn ngồi im.
Vận dụng kiến thức đã học, em hãy đóng vai bạn B để trả lời câu hỏi của bạn A. Các câu hỏi của bạn A; câu trả lời phải có hàm ý.
1. Cậu đã làm xong bài tập toán chưa?
Bài nào cũng vượt quá sức mình cậu ạ.
2. Bây giờ là mấy giờ rồi nhỉ?
Tớ quên mang đồng hồ rồi.
3. Năm học vừa qua bạn có đạt danh hiệu học sinh giỏi không?
Năm năm học vừa rồi mình luôn là học sinh giỏi của lớp.
4. Mai về quê với mình đi
Mình còn nhiều bài tập quá
3. Bài tập 3:
Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng (trong bài thơ Mây và Sóng của Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn môt câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.
4. Bài tập 5:(trang 93)
Hướng dẫn về nhà
1. Nắm vững kiến thức lý thuyết, vận dụng
làm các bài tập.
2. Làm các bài tập:
ý b, c bài tập 1/ trang 91
Bài tập 3, 4 trang 92