Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Thứ Năm, Ngày 08 tháng 02 năm 2007
Giáo viên : NGUYỂN THỊ LAN PHƯỢNG

Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn hội thoại và cho biết hàm ý đó là gì ?
Tuấn: Nam ơi , chiều nay đi câu cá với tớ đi!
Nam: Tiếc quá ! Mình còn mười bài tập chưa làm.
Tuấn: Thế thì chủ nhật chúng mình đi nhé!
Nam: ừ, thế cũng được.
Kiểm tra bài cũ


* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Con không được ở nhà với thầy u. U phải bán con.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.

* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)
Để sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây:
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Bài 25 - Tiết 128

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
B�I T?P NHANH
Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão !
Mẩu chuyện vui

NHầM
Một anh sờ lên cổ áo, thấy con rận, Sợ người ta cười vội vàng hất nó xuống đất nói:
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
Có người cúi xuống đất cố tình tìm được con rận nhặt lên:
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Bài 25 - Tiết 128
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
Mình không ở bẩn làm gì có rận !
Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
a. - Anh nói nữa đi. - Ông giục.
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
(Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa)
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Mời bác và cô vào uống nước!

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
a. - Anh nói nữa đi. - Ông giục.
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
(Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa)
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
A: Mai về quê với mình đi !
B: /./
A. Đành vậy.
3. Bài tập 3: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 3 :
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:

Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
3. Bài tập 4 :
III . Hướng dẫn về nhà
Nắm được điều kiện sử dụng hàm ý, tác dụng của hàm ý và vận dụng phù hợp.
Làm tiếp bài tập cũn l?i.
ễn tập về thơ:
* Gợi ý : Phần ôn tập về thơ:
+ Đọc và phân tích lại các bài thơ đã học.
+ Nêu cảm nhận một số đoạn thơ, một câu thơ, một hình ảnh thơ mà em thích.
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
IV . Bài tập củng cố
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
2. Nối cột A (câu) với cột B cho phù hợp
B
Câu có sử dụng hàm ý

Câu có nghĩa tường minh.
A
Tôi làm bài rồi.

Bây giờ bạn mới làm bài sao

Lan ơi ! Đã mười hai giờ rồi

đấy !

III . Hướng dẫn về nhà