Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

1. Hàm ý là phần thông báo:
A. Trái ngược với nghĩa tường minh.
B. Cùng một nội dung với nghĩa tường minh.
Kiểm tra bài cũ
Trả lời các câu sau bằng cách chọn câu trả lời đúng.
C. Không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. Được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2. Khi nào người ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn người nghe không hiểu.
C. Muốn gây sự chú ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn hội thoại sau?
Lan: - Bỡnh ơi! Tối nay chúng mỡnh đi xem ca nhạc đi!
Bình: - Tiếc quá! Tối nay mình phải đi đón bà ngoại.
Lan: -Thế thỡ chủ nhật chúng mỡnh đi xem vậy!
Bỡnh: - ừ, thế cũng được.
Thay hàm ý ấy bằng một câu nói theo nghĩa tường minh và so sánh hai cách diễn đạt đó.
Hàm ý trên có thành công không, chi tiết nào cho thấy điều đó?
Bình: - Tiếc quá! Tối nay mình phải đi đón bà ngoại.
Tìm hiểu hàm ý của các lời thoại sau:
Nghĩa tường minh và hàm ý (tt)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Con không được ở nhà với thầy u. U phải bán con.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)
Để sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây:
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
– Anh nói nữa đi. - Ông giục.
- Báo cáo hết! - Người con trai vụt trở lại vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Mời bác và cô vào uống nước.
Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
Bài tập1.c
II. Luyện tập
- [...] Anh Tấn này! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lại lịch khịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được tất.
- Có gì đâu mà sang trọng! Chúng tôi cần bán các thứ này đi để...
- Ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo là không sang trọng? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng? Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu!
Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm.
- Ôi dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời một đồng xu lại càng giàu có!
(lỗ Tấn, Cố hương)
Chỳng tụi khụng th? cho du?c
Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời một đồng xu lại càng giàu có!

Bài tập1.b
“Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!
......................................................
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.”
Quyền quý như tiểu thư
cũng có lúc phải đến trước “hoa nô” này ư?
Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng
Hoạn Thư hồn lạc phất xiêu,
Khấu đầu trước trướng liệu điều kêu ca.
Bài tập1.c

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2: Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão !

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Làm ở nhà
2. Bài tập 2:
A: Mai về quê với mình đi !
B: /./
A: Đành vậy.
3. Bài tập 3: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Làm ở nhà
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3 :
4. Bài tập 4 :
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư,
nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.


Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Làm ở nhà
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3 :
4. Bài tập 4 :
5. Bài tập 5: Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng (trong bài Mây và sóng của Ta-go).
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)


"Kẻ cắp gặp bà già"
Có hai anh chàng đi chơi gặp một cô gái. Anh chàng thứ nhất nói:
- Chào em, trông em như Hằng Nga.
Anh chàng thứ hai:
- Anh cứ tưởng em là người ở cung quảng mới xuống.
Cô gái:
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à?
- Chào em, trông em như Hằng Nga
- Anh cứ tưởng em là người ỏ Cung quảng mới xuống.
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à ?
Trông em thật là xinh đẹp ! Em đẹp như Hằng Nga !
Hai anh là kẻ lừa dối!
Mẩu chuyện vui
II. Luyện tập
III . Hướng dẫn về nhà
Nắm được điều kiện sử dụng hàm ý, tác dụng của hàm ý và vận dụng phù hợp.
Làm bài tập 5.
Chu?n b?: Cỏch l�m b�i van nh? lu?n v? m?t do?n tho, b�i tho.
Nêu cảm nhận một số đoạn thơ, một câu thơ, một hình ảnh thơ mà em thích.
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)