Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Thứ Năm, Ngày 08 tháng 02 năm 2007
1. Hàm ý là phần thông báo:
A. trái ngược với nghĩa tường minh.
B. cùng một nội dung với nghĩa tường minh.
Kiểm tra bài cũ
Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng.
C. không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2. Khi nào người ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn người nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
3. Trong lời nói hàng ngày:
A. tất cả các câu đều có hàm ý.
B. không có câu nào có hàm ý.
C. có câu có, có câu không có hàm ý.
D. hàm ý được nhiều người dùng.
Đọc mẫu đối thoại sau. Hãy chỉ ra câu có chưá hàm ý và cho biết nội dung cuả hàm ý đó :
Thầy giáo đang say sưa giảng bài một học sinh nam bước vào.
GV : - Bây giờ là mấy giờ rồi ?
HS : - Em xin lỗi thầy, xe cuả em bị hỏng ạ!
Bây giờ là mấy giờ rồi ?
Trách học sinh đi học trễ
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Mẹ đã bán con
Con sẽ an ở nhà cụ Nghị thôn Doài.
-Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.


Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Câu 2

1. Vì sao chị Dậu không nói thẳng ra với con mà phải sử dụng hàm ý?
Vì đây là sự thật đau lòng nên chị Dậu không dám nói thẳng ra

2. Hàm ý trong câu nói nào cuả chị Dậu rõ nghiã hơn?
Vì lúc đầu cái Tý chưa hiểu
hết ý câu nói của mẹ
Vì sao chị Dậu phải nói rõ ra như vậy?
Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tý đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ?
“ Cái Tý nghe nói…với em con.”

1. Vì sao cái Tý có thể hiểu hàm ý ấy?
Vì phần nào nó hiểu được
hoàn cảnh gia đình,
bố mẹ nó định bán nó
cho nhà Nghị Quế
2. Để sử dụng hàm ý thì cần những điều kiện nào?
Người nói (người viết)có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe(người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập


Bài tập 2: Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão !

Bài 25 - Tiết 128
I.Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
A: Mai về quê với mình đi !
B: /./
A. Đành vậy.

3. Bài tập 3: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.
Tiếc quá!Mai mình phải đi thăm ông bà.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (Tiếp theo)

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3 :
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:

Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
4. Bài tập 4 :

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3 :


4. Bài tập 4 :
5. Bài tập 5: Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng ( trong bài "Mây và sóng" của Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.
MÂY VÀ SÓNG
1
Mẹ ơi, trên mây có người gọi con:
"Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc."
Con hỏi: "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?"
Họ đáp: "Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây".
"Mẹ mình đang đợi ở nhà"-con bảo -"Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được?"
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.
(Ta-go)
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Bài 25 - Tiết 128





-Nắm được điều kiện sử dụng hàm ý, tác dụng của hàm ý và vận dụng phù hợp.
Làm tiếp bài tập 1-b, bài tập 4, bài tập 5 (đoạn 2).
Ôn tập về thơ:
* Gợi ý : Phần ôn tập về thơ:
+ Đọc và phân tích lại các bài thơ đã học.
+ Nêu cảm nhận một số đoạn thơ, một câu thơ, một hình ảnh thơ mà em thích.



Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
Điều kiện sử dụng hàm ý
Luyện tập
Hướng dẫn về nhà
III . Bài tập củng cố
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
Người nói (người viết) có trình độ văn hoá cao.
Người nghe (người đọc) có trình độ văn hoá cao.
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu còn người nghe (người đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
Người nói (người viết) phải sử dụng phép tu từ.

I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập

Bài 25 - Tiết 128
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
2. Nối cột A (câu) với cột B cho phù hợp
A
Tôi làm bài rồi.
Tụi ch? mua du?c cú 2 vộ xem phim.
Đã mười hai giờ rồi đấy !
B
Câu có sử dụng hàm ý.
Câu có nghĩa tường minh.