Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo
Thứ Năm, Ngày 08 tháng 02 năm 2007

1. Hàm ý là phần thông báo:
A. trái ngược với nghĩa tường minh.
B. cùng một nội dung với nghĩa tường minh.
Kiểm tra bài cũ
Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng.
C. không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2. Khi nào người ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn người nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
3. Trong lời nói hàng ngày:
A. tất cả các câu đều có hàm ý.
B. không có câu nào có hàm ý.
C. có câu có, có câu không có hàm ý.
D. hàm ý được nhiều người dùng.
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
Lan: Bình ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi
Bình: Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
Lan: Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Bình: ừ, thế cũng được.
.
Tiết 139
Nghĩa tường minh
và hàm ý
( Tiếp theo)

Tiết 139.Tu?n 28
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
1. Do?n trích: (SGK)
I. DI?U KI?N S? D?NG H�M �
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )


Tiết 139.Tu?n 28
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Do?n trích: (SGK)
- " Con ch? ủửụùc aờn ụỷ nhaứ bửừa naứy nửừa thoõi."
Sau bửừa aờn naứy con khoõng coứn ủửụùc ụỷ nhaứ vụựi tha�y meù vaứ caực em nửừa. Meù ủaừ baựn con.
- " Con seừ aờn ụỷ nhaứ cuù Nghũ thoõn ẹoaứi."
Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
1. Đoạn trích (SGK)
2. Nhận xét:
Cả hai lời nói của chị Dậu (in đậm) có điểm chung gì?
-Hai lụứi noựi in ủaọm ủe�u chửựa haứm ý.
Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn?
-Hàm ý ở câu 2 rõ hơn.

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
Tiết 139. Tu?n 28
Ngô Tất Tố
I. Điều kiện sử dụng hàm ý

Tiết 139. Tua�n 28
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Do?n trớch: (SGK)
2. Nhaọn xeựt:
Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy?
Vì cái Tí không hiểu được câu nói thứ nhất, nên nó mới hỏi lại mẹ: "Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?"
Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ?
Sự "giãy nảy" và câu nói trong tiếng khóc của cái Tí: "U bán con thật đấy ư?" chứng tỏ Tí đã hiểu ý mẹ.
Tiết 139.Tu?n 28
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. �iỊu kiƯn sư dơng h�m �
1. Do?n trích: (SGK)
2. Nhận xét:
Vậy theo em để sử dụng 1 hàm ý cần có những điều kiện nào?
* Điều kiện:
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Tiết 139. Tua�n 28

Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
Nguyễn Quang Sáng
B�i t?p 2.
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước dùm cái! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi " Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
Tìm hàm ý của câu in đậm? Vì sao em bé không nói thẳng mà phải sử dụng hàm ý?
Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
Không nói thẳng vì:
Trước đó đã nhờ mà không có hiệu quả.
Thời gian bức bách ( để lâu nhão cơm )
Nhờ chắt nước kẻo nhão cơm
Mẩu chuyện vui

NHầM
Một anh sờ lên cổ áo, thấy con rận, Sợ người ta cười vội vàng hất nó xuống đất nói:
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
Có người cúi xuống đất cố tình tìm được con rận nhặt lên:
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Tiết 139. Tua�n 28
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
Mình không ở bẩn làm gì có rận !
Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !

Tiết 139. Tua�n 28
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)
II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
a) Anh thanh niên
Ô�ng họa sĩ và cô gái
=> Cả hai người đều hiểu hàm ý.
"Mời bác và cô vào uống nước."
"Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà" và "ngồi xuống ghế."
b) Anh Tấn
Chị hàng đậu.
=> Hiểu được hàm ý.
"Chúng tôi không thể cho được".
"Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!".
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu, Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
1."mát mẻ","giễu cợt": quyền quý như tiểu thư cũng có lúc như vậy ư.
2.Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
Hoạn Thư
=> Hiểu được hàm ý.
c) Người nói là Thuý Kiều.

Nguyễn Du
Nguyễn Thành Long

Tiết 139. Tua�n 28
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
Bài tập 1:
Bài tập 2:
A: Mai về quê với mình đi !
B: /./
A. Đành vậy.
Bài tập 3: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.
-Mỡnh ủaừ coự heùn vụựi baùn ro�i.
-Mình đang bận ôn thi.

Tiết 139. Tua�n 28
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Bài tập 3 :
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
Bài tập 4 :
Lỗ Tấn
Tuy hy vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.

Tiết 139. Tu?n 28
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Bài tập 3 :
Bài tập 4 :
Bài tập 5:
Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng ( trong bài "Mây và sóng" của Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.
R. Ta-go
Mây và sóng

Mẹ ơi, trên mây có người gọi con:
"Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc."
Con hỏi: "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?"
Họ đáp: "Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây".
"Mẹ mình đang đợi ở nhà"-con bảo -"Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được?"
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.
(Ta-go)
Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Tiết 139. Tua�n 28
Sơ đồ kiến thức bài học
Điều kiện sử dụng hàm ý
Sơ đồ kiến thức bài học
Điều kiện sử dụng hàm ý
Người nghe
(người đọc)
Người nói
(người viết)
Có ý thức đưa hàm ý
Có ý thức cộng tác,
có năng lực giải đoán
Hướng dẫn học ở nhà:
*Nắm được điều kiện sử dụng hàm ý, tác dụng của hàm ý và vận dụng phù hợp
Ôn tập về thơ: (Giụứ sau kieồm tra 45 phuựt)
* Gợi ý : Phần ôn tập về thơ:
+ Đọc thuoọc loứng và phân tích lại các bài thơ đã học.
+ Nêu cảm nhận một số đoạn thơ, một câu thơ, một hình ảnh thơ mà em thích.