Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

TRƯỜNG THCS NGÔ VĂN NHẠC
NĂM HỌC: 2009-2010

1. Hàm ý là phần thông báo:
A. Trái ngược với nghĩa tường minh.
B. Cùng một nội dung với nghĩa tường minh.
Kiểm tra bài cũ
Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng.
C. Không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. Dược diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2. Khi nào người ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn người nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
3. Trong lời nói hàng ngày:
A. Tất cả các câu đều có hàm ý.
B. Không có câu nào có hàm ý.
C. Có câu có, có câu không có hàm ý.
D. Hàm ý được nhiều người dùng.

Kiểm tra bài cũ
- Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
- Hoa ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi.
- Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
- ừ, thế cũng được.
Trên đường đi học về, Lan rủ Hoa:

Kiểm tra bài cũ
- Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
- Hoa ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi.
- Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
- ừ, thế cũng được.
Trên đường đi học về, Lan rủ Hoa:
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
Nghĩa tường minh và hàm ý
Đọc đoạn văn sau:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
Câu 1:
Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
 Sau b÷a ¨n nµy con kh«ng cßn ®­îc ë nhµ víi thÇy u n÷a. U ®· b¸n con.
Câu 2:
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
? U đã bán con cho nhà cụ Nghị
=> Chị Dậu không dám nói thẳng với con vì chị quá đau lòng và cũng lo con sẽ buồn tủi .
=> Hàm ý trong câu 2 rõ hơn vì có chi tiết cụ Nghị Thôn Đoài . Sở dĩ chị phải nói rõ hơn vì cái Tí đã không hiểu được hàm ý ở câu 1 .
Chi tiết sự “ giãy nảy” và câu nói trong tiếng khóc của cái Tí “ U bán con thật thế ư ?”
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
Để sử dụng hàm ý cần có những điều kiện nào?
- C©u 1: ®©y lµ ®iÒu ®au lßng nªn chÞ DËu tr¸nh nãi th¼ng ra
®­a hµm ý vµo c©u nãi
- C©u 2: hµm ý c©u nãi râ h¬n, c¸i TÝ ®· hiÓu ý mÑ
? người nghe hiểu được hàm ý
Điều kiện:
Người nói(viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
* Ghi nhí: SGK/91
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
- C©u 1: ®©y lµ ®iÒu ®au lßng nªn chÞ DËu tr¸nh nãi th¼ng ra
®­a hµm ý vµo c©u nãi
- C©u 2: hµm ý c©u nãi râ h¬n, c¸i TÝ ®· hiÓu ý mÑ
? người nghe hiểu được hàm ý
* Ghi nhí: SGK/91
Tìm lời nói có hàm ý trong đoạn hội thoại sau:
Lớp trưởng nói với Chi:
- Ngày mai lớp mình tham gia vệ sinh môi trường. Cậu có bận gì không?
- ồ! Cảm ơn cậu đã báo. Tớ tham gia chứ.
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
- C©u 1: ®©y lµ ®iÒu ®au lßng nªn chÞ DËu tr¸nh nãi th¼ng ra
®­a hµm ý vµo c©u nãi
- C©u 2: hµm ý c©u nãi râ h¬n, c¸i TÝ ®· hiÓu ý mÑ
? người nghe hiểu được hàm ý
* Ghi nhí: SGK/91
Tìm lời nói có hàm ý trong đoạn hội thoại sau:
Lớp trưởng nói với Chi:
- Ngày mai lớp mình tham gia vệ sinh môi trường. Cậu có bận gì không?
- ồ! Cảm ơn cậu đã báo. Tớ tham gia chứ.
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
- C©u 1: ®©y lµ ®iÒu ®au lßng nªn chÞ DËu tr¸nh nãi th¼ng ra
®­a hµm ý vµo c©u nãi
- C©u 2: hµm ý c©u nãi râ h¬n, c¸i TÝ ®· hiÓu ý mÑ
? người nghe hiểu được hàm ý
* Ghi nhí: SGK/91
Trình bày theo nhóm:
Lập một đoạn hội thoại trong đó sử dụng lời nói có hàm ý.
II- LUY?N T?P
BÀI TẬP 1:
a, Người nói : Anh thanh niên .
Người nghe : Ông hoạ sĩ và cô gái .
Hàm ý : " Chè đã ngấm rồi đấy " : Mời bác và cô vào nhà uống nước chè .
Hai người đều hiểu hàm ý : " Ông liền theo ....... xuống ghế " .
b. Ngưới nói : Anh Tấn .
Người nghe : Chị hàng đậu .
Hàm ý câu in đậm là : Chúng tôi không thể cho được vì chúng tôi cần phải bán những thứ này đi .
Người nghe hiểu hàm ý : " Thật là càng giàu có ..... càng giàu có "
c. Người nói : Thuý Kiều .
Người nghe : Hoạn Thư .
H�m ý cõu 1: l� " mỏt m?", " gi?u c?t".
Quy?n quý nhu ti?u thu cung cú lỳc ph?i d?n tru?c
" Hoa Nụ" n�y u ?
Hàm ý câu 2 : Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
?Hoạn Thư hiểu hàm ý nên " Hồn lạc phỏch siờu - Kh?u d?u du?i tu?ng li?u di?u kêu ca "
Bài 2 :
- Hàm ý : Chắt giùm nước để cơm khỏi nhão .
- Sử dụng hàm ý không thành công vì " Anh Sáu vẫn ngồi im " -> anh không cộng tác .
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
- Hàm ý: tuy hy vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.
BÀI TẬP 4:
* Bài tập củng cố
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
Người nói (người viết) có trình độ văn hoá cao.
Người nghe (người đọc) có trình độ văn hoá cao.
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu còn người nghe (người đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
Người nói (người viết) phải sử dụng phép tu từ.
2. Nối cột A (câu) với cột B cho phù hợp
A
Tôi làm bài rồi.
Bây giờ bạn mới làm bài sao.
Lan ơi ! Đã mười hai giờ rồi đấy !
B
Câu có sử dụng hàm ý.
Câu có nghĩa tường minh.
Sử dụng hàm ý có tác dụng
- Trong giao tiếp:
+ Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
+ Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào đó khi cần vì không trực tiếp nói ra điều đó mà do người nghe tự suy ra
Trong văn học: Nội dung diễn đạt phong phú & tăng giá trị biểu cảm.