Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
Chia sẻ bởi Bùi Chất Minh |
Ngày 08/05/2019 |
31
Chia sẻ tài liệu: Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo) thuộc Ngữ văn 9
Nội dung tài liệu:
Trêng THCS Gia Sang
Chào mừng các thầy cô giáo về dự tiết học!
Giáo viên: Bïi ThÞ ChÊt Minh
TIẾT 129 – TIẾNG VIỆT
Lớp 9
Kiểm tra bài cũ
Em hãy phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý.
Trong hai tình huống trả lời của Thi, tình huống nào có ẩn ý?
Vậy ẩn ý mà Thi không nói ra là gì?
- > Đã mua được 3 vé, còn 2 vé không mua được.
Một nhóm bạn có 5 người cùng đi xem phim, trong đó bạn An và Thi chuẩn bị vé cho cả nhóm.
Mua được vé chưa?
Mua được rồi.
Mua được ba vé
Mua được ba vé.
Tình huống:
.Thấy con đi chơi về muộn, bà mẹ hỏi:
- “Mấy giờ rồi con?”
* Nghĩa tường minh:
hỏi giờ
* Dựa vào tình huống
-> ý mẹ
-> Sao đến giờ này con mới về?
Hàm ý -> Trỏch con ham choi, v? mu?n.
Tình huống:
về muộn
* Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
Hàm ý của những câu in đậm:
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
-> Sau bữa này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đã bán con.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
-> Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên
tai,nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
-> Cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
Lan: Bình ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi
Bình: Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
Lan: Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Bình: ừ, thế cũng được.
* Nhận xét
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý:
người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
- Người nghe (người đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý
*Ghi nhớ:
Để̀ sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây:
- Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
- Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài 1: Xác định hàm ý
a/ - Anh nói nữa đi. Ông giục.
Báo cáo hết ! – Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ.
– Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người họa sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
Ngêi nãi lµ anh thanh niªn, ngêi nghe lµ «ng ho¹ sÜ vµ c« g¸i.
- Hàm ý: Mời bác và cô vào uống nước.
Hai ngêi ®Òu hiÓu hµm ý ®ã, chi tiÕt “¤ng theo liÒn anh thanh niªn vµo trong nhµ”, “Ngåi xuèng ghÕ” chøng tá sù hiÓu ®ã.
b/ - […] Anh Tấn này ! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần quái gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được tất.
- Có gì đâu mà sang trọng ! Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để …
- Ái chà ! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo không sang trọng ? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng ?
Hừ ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu !
Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm trong miệng, đứng trầm ngâm.
- Ôi dào ! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có.
- Hàm ý: Chúng tôi không thể cho được.
C©u nãi cuèi cïng ®· cho biÕt ngêi nghe hiÓu hµm ý.
c/ Thoắt trông nàng đã chào thưa:
“Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây !
Đàn bà dễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan !
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.”
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
(NguyÔn Du,TruyÖn KiÒu)
Ngêi nãi lµ Thuý KiÒu,ngêi nghe lµ Ho¹n Th.
* Hàm ý:
- Câu 1: Quyền quý như tiểu thư cũng có lúc phải cói ®Çu lµm téi nh©n nh thÕ nµy ? -> giễu cợt
- Câu 2: Làm điều độc ác sẽ gặp sự báo oán .TiÓu th kh«ng nªn ng¹c nhiªn vÒ sù trõng ph¹t nµy.
Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng,
Bài 2: Xác định hàm ý
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! – Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi “Ba chắt nước giùm con”, phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im […]
-Hàm ý: chắt giùm nước để cơm khỏi nhão.
Ph¶i dïng hµm ý v× tríc ®ã ®· nãi th¼ng “Ch¾t níc giïm c¸i” nhng kh«ng ®îc ®¸p øng.GÊp qu¸ råi nÕu chËm c¬m sÏ bÞ nh·o...
Bài 3: Điền vào lượt lời của B một câu có hàm ý từ chối.
A: Mai về quê với mình đi !
B: / … /
A: Đành vậy.
* Điền: - Mình còn rất nhiều bài tập.
- Mai mình phải trông nhà.
- Mình sắp thi rồi.
Bài 4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hy vọng” với “con đường”
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất ; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
- Hàm ý: Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.
Bài 5:
Tìm câu có hàm ý mời mọc,
câu có hàm ý từ chối trong đoạn đối thoại
giữa em bé với mây và sóng
Câu có hàm ý mời mọc
"Không biết có ai muốn chơi với bọn tớ không"? Hoặc "Chơi với bọn tớ thích lắm"
Mây và sóng
Mẹ ơi trên mây có người gọi con:
“Bọn tớ chơi từ khi thứcdậy cho đến lúc chiều tà.Bọn tớ chơi với bình minh vàng. Bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”.
Con hỏi :” nhưng làm thế nàomình lên đó được?”
Họ đáp:” hãy đến nơi tận cùng trái đất ,đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”.
“Mẹ mình đang đợi ở nhà “-Con bảo- “Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được”.
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi,thú vị hơn mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ,và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.(Ta-Go)
Mẩu chuyện vui 1
1.NHầM
Một anh sờ lên cổ áo, thấy con rận, Sợ người ta cười vội vàng hất nó xuống đất nói:
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
Có người cúi xuống đất cố tình tìm được con rận nhặt lên:
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
Mỡnh khụng ? b?n thỡ l�m sao cú r?n!
Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !
Mẩu chuyện vui 2
"Kẻ cắp gặp bà già"
Có hai anh chàng đi chơi gặp một cô gái. Anh chàng thứ nhất nói:
- Chào em, trông em như Hằng Nga.
Anh chàng thứ hai:
- Anh cứ tưởng em là người ở cung quảng mới xuống.
Cô gái:
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à?
- Chào em, trông em như Hằng Nga
- Anh cứ tưởng em là người ? Cung quảng mới xuống.
Trông em thật là xinh đẹp ! Em đẹp như Hằng Nga !
Hai anh là kẻ lừa dối !
Chao tam biet
Xin trân trọng cảm ơn
Quý thầy cô đã về dự hội giảng
Mây và sóng
Mẹ ơi trên mây có người gọi con:
“Bọn tớ chơi từ khi thứcdậy cho đến lúc chiều tà.Bọn tớ chơi với bình minh vàng. Bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”.
Con hỏi :” nhưng làm thế nàomình lên đó được?”
Họ đáp:” hãy đến nơi tận cùng trái đất ,đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”.
“Mẹ mình đang đợi ở nhà “-Con bảo- “Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được”.
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi,thú vị hơn mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ,và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.(Ta-Go)
TIẾT 129 – TIẾNG VIỆT
Lớp 9
Năm học : 2009-2010
Giáo viên: Bïi ThÞ ChÊt Minh
Chào các thầy cô giáo và các em!
Chào mừng các thầy cô giáo về dự tiết học!
Giáo viên: Bïi ThÞ ChÊt Minh
TIẾT 129 – TIẾNG VIỆT
Lớp 9
Kiểm tra bài cũ
Em hãy phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý.
Trong hai tình huống trả lời của Thi, tình huống nào có ẩn ý?
Vậy ẩn ý mà Thi không nói ra là gì?
- > Đã mua được 3 vé, còn 2 vé không mua được.
Một nhóm bạn có 5 người cùng đi xem phim, trong đó bạn An và Thi chuẩn bị vé cho cả nhóm.
Mua được vé chưa?
Mua được rồi.
Mua được ba vé
Mua được ba vé.
Tình huống:
.Thấy con đi chơi về muộn, bà mẹ hỏi:
- “Mấy giờ rồi con?”
* Nghĩa tường minh:
hỏi giờ
* Dựa vào tình huống
-> ý mẹ
-> Sao đến giờ này con mới về?
Hàm ý -> Trỏch con ham choi, v? mu?n.
Tình huống:
về muộn
* Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
Hàm ý của những câu in đậm:
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
-> Sau bữa này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đã bán con.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
-> Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên
tai,nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
-> Cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
Lan: Bình ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi
Bình: Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
Lan: Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Bình: ừ, thế cũng được.
* Nhận xét
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý:
người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
- Người nghe (người đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý
*Ghi nhớ:
Để̀ sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây:
- Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
- Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài 1: Xác định hàm ý
a/ - Anh nói nữa đi. Ông giục.
Báo cáo hết ! – Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ.
– Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người họa sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
Ngêi nãi lµ anh thanh niªn, ngêi nghe lµ «ng ho¹ sÜ vµ c« g¸i.
- Hàm ý: Mời bác và cô vào uống nước.
Hai ngêi ®Òu hiÓu hµm ý ®ã, chi tiÕt “¤ng theo liÒn anh thanh niªn vµo trong nhµ”, “Ngåi xuèng ghÕ” chøng tá sù hiÓu ®ã.
b/ - […] Anh Tấn này ! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần quái gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được tất.
- Có gì đâu mà sang trọng ! Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để …
- Ái chà ! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo không sang trọng ? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng ?
Hừ ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu !
Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm trong miệng, đứng trầm ngâm.
- Ôi dào ! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có.
- Hàm ý: Chúng tôi không thể cho được.
C©u nãi cuèi cïng ®· cho biÕt ngêi nghe hiÓu hµm ý.
c/ Thoắt trông nàng đã chào thưa:
“Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây !
Đàn bà dễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan !
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.”
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
(NguyÔn Du,TruyÖn KiÒu)
Ngêi nãi lµ Thuý KiÒu,ngêi nghe lµ Ho¹n Th.
* Hàm ý:
- Câu 1: Quyền quý như tiểu thư cũng có lúc phải cói ®Çu lµm téi nh©n nh thÕ nµy ? -> giễu cợt
- Câu 2: Làm điều độc ác sẽ gặp sự báo oán .TiÓu th kh«ng nªn ng¹c nhiªn vÒ sù trõng ph¹t nµy.
Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng,
Bài 2: Xác định hàm ý
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! – Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi “Ba chắt nước giùm con”, phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im […]
-Hàm ý: chắt giùm nước để cơm khỏi nhão.
Ph¶i dïng hµm ý v× tríc ®ã ®· nãi th¼ng “Ch¾t níc giïm c¸i” nhng kh«ng ®îc ®¸p øng.GÊp qu¸ råi nÕu chËm c¬m sÏ bÞ nh·o...
Bài 3: Điền vào lượt lời của B một câu có hàm ý từ chối.
A: Mai về quê với mình đi !
B: / … /
A: Đành vậy.
* Điền: - Mình còn rất nhiều bài tập.
- Mai mình phải trông nhà.
- Mình sắp thi rồi.
Bài 4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hy vọng” với “con đường”
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất ; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
- Hàm ý: Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.
Bài 5:
Tìm câu có hàm ý mời mọc,
câu có hàm ý từ chối trong đoạn đối thoại
giữa em bé với mây và sóng
Câu có hàm ý mời mọc
"Không biết có ai muốn chơi với bọn tớ không"? Hoặc "Chơi với bọn tớ thích lắm"
Mây và sóng
Mẹ ơi trên mây có người gọi con:
“Bọn tớ chơi từ khi thứcdậy cho đến lúc chiều tà.Bọn tớ chơi với bình minh vàng. Bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”.
Con hỏi :” nhưng làm thế nàomình lên đó được?”
Họ đáp:” hãy đến nơi tận cùng trái đất ,đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”.
“Mẹ mình đang đợi ở nhà “-Con bảo- “Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được”.
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi,thú vị hơn mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ,và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.(Ta-Go)
Mẩu chuyện vui 1
1.NHầM
Một anh sờ lên cổ áo, thấy con rận, Sợ người ta cười vội vàng hất nó xuống đất nói:
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
Có người cúi xuống đất cố tình tìm được con rận nhặt lên:
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
Mỡnh khụng ? b?n thỡ l�m sao cú r?n!
Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !
Mẩu chuyện vui 2
"Kẻ cắp gặp bà già"
Có hai anh chàng đi chơi gặp một cô gái. Anh chàng thứ nhất nói:
- Chào em, trông em như Hằng Nga.
Anh chàng thứ hai:
- Anh cứ tưởng em là người ở cung quảng mới xuống.
Cô gái:
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à?
- Chào em, trông em như Hằng Nga
- Anh cứ tưởng em là người ? Cung quảng mới xuống.
Trông em thật là xinh đẹp ! Em đẹp như Hằng Nga !
Hai anh là kẻ lừa dối !
Chao tam biet
Xin trân trọng cảm ơn
Quý thầy cô đã về dự hội giảng
Mây và sóng
Mẹ ơi trên mây có người gọi con:
“Bọn tớ chơi từ khi thứcdậy cho đến lúc chiều tà.Bọn tớ chơi với bình minh vàng. Bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”.
Con hỏi :” nhưng làm thế nàomình lên đó được?”
Họ đáp:” hãy đến nơi tận cùng trái đất ,đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”.
“Mẹ mình đang đợi ở nhà “-Con bảo- “Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được”.
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi,thú vị hơn mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ,và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.(Ta-Go)
TIẾT 129 – TIẾNG VIỆT
Lớp 9
Năm học : 2009-2010
Giáo viên: Bïi ThÞ ChÊt Minh
Chào các thầy cô giáo và các em!
* Một số tài liệu cũ có thể bị lỗi font khi hiển thị do dùng bộ mã không phải Unikey ...
Người chia sẻ: Bùi Chất Minh
Dung lượng: |
Lượt tài: 0
Loại file:
Nguồn : Chưa rõ
(Tài liệu chưa được thẩm định)