Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Thực hiện :tạ minh tâm
Trường t.h.c.s.
Thầy và trò Lớp 9A3
KÍNH CHÀO QUÍ THẦY CÔ
VỀ DỰ TIẾT THAO GIẢNG
Bài dạy: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT)
Giáo viên thực hiện : NGUYỄN VĂN THÀNH
CÂU HỎI BÀI CŨ

Thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý? Đặt một tình huống có sử dụng hàm ý.
BÀI MỚI

Bài 25 - Tiết 128
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
1) Tỡm hieồu baứi:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn aờn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Chị Dậu vừa nói vừa meỏu:
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Người nói, người nghe trong hai câu in đậm dưới đây là ai? Nêu hàm ý của những câu in đậm. Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý?
Con không được ở nhà với thầy u. U phải bán con.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Hàm ý trong câu nào của chị Dậu rõ hơn? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy? Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ?
Rõ hơn.
Chị Dậu (người nói)-> chủ động đưa hàm ý vào câu nói
Tiết :128 Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1) Tìm hieåu baøi:
- Cái Tí(người nghe)
Câu nói thứ nhất của mẹ:
Câu nói thứ hai của mẹ:
Đã giải đoán được hàm ý
Không hiểu
Đã hiểu
Từ phaàn tìm hiểu baøi, em thấy để sử dụng hàm ý có hiệu quả cần có những điều kiện nào?

* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)
Để sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây:
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
1) Tỡm hieồu baứi:
2) Baứi hoùc:

Bài 25 - Tiết 128
1. Bài tập 1: Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
a. - Anh nói nữa đi. - Ông giục.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
(Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa)
- Báo cáo hết !- Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
II. Luyện tập:
Trả lời:.Ngu?i nĩi l� anh thanh ni�n, ngu?i nghe l� ơng ho? si v� cơ g�i.
H�m � c?a c�u in d?m l� "M?i b�c v� cơ u?ng nu?c.".
Hai ngu?i nghe d?u hi?u h�m � dĩ, chi ti?t "Ơng theo li?n anh thanh ni�n v�o trong nh�" v� "ng?i xu?ng gh?"cho bi?t di?u n�y.

Bài 25 - Tiết 128
1. Bài tập 1: Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
II. Luyện tập:
b) GIAÛI:
Người nói là anh Tấn, người nghe là chị hàng đậu (ngày trước)
Hàm ý của câu in đậm là ”Chúng tôi không thể cho được.”.
Người nghe hiểu được hàm ý đó, thể hiện ở câu nói cuối cùng:
Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu!
Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!”.
b)-(.) Anh Tấn này! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần quái gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lại lịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được tất.
- Có gì đâu mà sng trọng! Chúng tôi cần phải bán các thứ này để.
Ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo là không sang trọng? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng? Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu!
Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm.
- Ôi dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!

Bài 25 - Tiết 128
1. Bài tập 1: Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
II. Luyện tập:
Người nói: Thuý Kiều; người nghe: Hoạn Thư.
Hàm ý (1) : Quyền quý như tiểu thư cũng có lúc phải cuối đầu làm tội nhân như thế này ư?
Hàm ý (2) : Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
Hoạn Thư hiểu hàm ý đó cho nên "hồn lạc phách xiêu - Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca".
c) Thoát trông nàng đã chào thưa:
"Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây! (1)
Đàn bà dễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan!
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều."(2)
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.

Bài 25 - Tiết 128
2. Bài tập 2: Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
II. Luyện tập:
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
GIẢI:
Hàm ý của câu in đậm là "Chắt nước dùm để cơm khỏi nhão". Em bé dùng hàm ý vì đã có lần (trước đó) nói thẳng rồi mà không có hiệu quả.
Việc sử dụng hàm ý không thành công vì "Anh Sáu vẫn ngồi im" , tức là anh tỏ ra không cộng tác.

Bài 25 - Tiết 128
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
II. Luyện tập:
3.Bài tập3 (trang 92)
Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoaị sau đây một câu có hàm ý từ chối.
A: Mai về quê với mình đi!
B:………………………………………...............
A: Đành vậy.
“Bận ôn thi”, “Phải đi thăm bà ngoại ốm”

Bài 25 - Tiết 128
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
II. Luyện tập:
4. Bài tập 4(trang 92)
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hi voïng” với “ con ñöôøng” trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư.Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường . Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
GIẢI: Qua sự so sánh của Lỗ Tấn có thể nhận ra hàm ý: Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.

Bài 25 - Tiết 128
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
II. Luyện tập:
5. Bài tập 5(trang 3) Tìm nhöõng caâu coù haøm yù môøi moïc hoaëc töø choái trong caùc ñoaïn ñoái thoaïi giöõa em beù vôùi nhöõng ngöôøi ôû treân maây vaø soùng (trong baøi thô Maây vaø Soùng cuûa Ta-go). Haõy vieát theâm vaøo moãi ñoaïn moät caâu coù haøm yù môøi moïc roõ hôn.
GIẢI: Câu có hàm ý mời mọc là hai câu mở đầu bằng "Bọn tớ chơi..".
Câu có hàm ý từ chối là hai câu " Mẹ mình đang đợi ở nhà". Và "Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?".
Có thể viết thêm câu có hàm ý mời mọc: "Không biết ai có muốn chơi với bọn tớ không?" hoặc :"Chơi với bọn tớ thích lắm đấy".

Bài 25 - Tiết 128
"Kẻ cắp gặp bà già"
Có hai anh chàng đi chơi gặp một cô gái. Anh chàng thứ nhất nói:
- Chào em, trông em như Hằng Nga.
Anh chàng thứ hai:
- Anh cứ tưởng em là người ở cung quảng mới xuống.
Cô gái:
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à?
Trông em thật là xinh đẹp ! Em đẹp như Hằng Nga !
Hai anh là kẻ lừa dối !
Đọc chuyện vui
Tìm những câu có hàm ý và xác định hàm ý của mỗi câu đó?
Đọc chuyƯn vui
NH�M
M�t anh s� l�n cỉ �o, th�y con r�n, sỵ ng��i ta c��i v�i v�ng h�t n� xu�ng ��t n�i:
- T��ng l� con r�n, ho� ra kh�ng ph�i.
C� ng��i cĩi xu�ng ��t c� t�nh t�m ��ỵc con r�n nhỈt l�n:
- T��ng l� kh�ng ph�i, ho� ra con r�n.
(TruyƯn c��i d�n gian ViƯt Nam)
Bài 25 - Tiết 128
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
Mình không ở bẩn làm gì có rận !
Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !
Tìm những câu có hàm ý và xác định hàm ý của mỗi câu đó?
III. Baứi taọp cuỷng coỏ:

Bài 25 - Tiết 128
Tiết 128: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tt)
I. ẹie�u kieọn sửỷ duùng haứm yự:
II. Luyện tập:
Qua bài học này, em rút ra được điều gì cho bản thân?
D? sử dụng hàm ý có hiệu quả, cần có những điều kiện nào?
DAậN DOỉ
a) Hoùc baứi cuừ:
Nắm được điều kiện sử dụng hàm ý, tác dụng của hàm ý và vận dụng phù hợp.
b) Chuaồn bũ baứi mụựi:
- O�n tập về thơ:
* Gợi ý :
+ Đọc và phân tích lại các bài thơ đã học.
+ Traỷ lụứi nhửừng caõu hoỷi ụỷ SGK.
+ Nêu cảm nhận một số đoạn thơ, một câu thơ, một hình ảnh thơ mà em thích.
Bài 25 - Tiết 128