Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Thế nào là nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý? Lấy ví dụ minh họa?
Kiểm tra bài cũ

Đáp án: Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Nghĩa hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ này.
Vd:- Tối nay mẹ dẫn con đi xem phim nhé?
a. -Dạ không, con đang bận học bài mẹ ạ.(T.M)
b.- Bài tập ngày mai nhiều lắm mẹ ạ.(H.Y)
Ý nói con không đi được vì còn phải học bài




Bài mới
Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý (TT)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý.

1. Đọc đoạn trích :

Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
-Thôi u không ăn,để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhàbữa này nữa thôi.U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no,không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ ,nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một "giây" nức nở ,chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy,giống như sét đánh bên tai,nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
-U bán con thật đấy ư?Con van u,con lạy u,con còn bé bỏng,u đừng đem bán con đi ,tội nghiệp.U để cho con ở nhà chơi với em con.
Trả lời:

Câu 1 : "Con chỉ được ăn ở nhà bữa nay thôi"-> Hàm ý:Sau bữa ăn này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa.Mẹ đã bán con..
? Chị Dậu không dám nói thẳng vì sợ cái Tí buồn và từ chối.


Câu 2 : "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài"-> Hàm ý:Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài..
? Chị Dậu nói rõ hơn vì cái Tí chưa hiểu.
Cái Tí đã hiểu : giãy nãy, liệng củ khoai, oà khóc, van xin.


2. Ghi nhớ:
-Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.

-Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
Để sử dụng hàm ý cần có hai điều kiện sau đây :
II. Luyện tập:

Bài tập 1:

Người nói ,người nghe những câu in đậm dưới đây là ai?Xác định hàm ý của mỗi câu ấy?Theo em người nghe có hiểu Hàm ý của người nói không?Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó?
a.- Anh nói nữa đi- Ông giục.
-Báo cáo hết!-Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ.-Năm phút nữa là mười.Còn hai mươi phút thôi.Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người họa sĩ già.Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.

Trả lời:

a. -Người nói là anh thanh niên,người nghe là ông họa sĩ và cô gái.
-Chè đã ngấm rồi đấy.

? câu nói chứa hàm ý: "Mời bác và cô vào uống nước" và người nghe giải được hàm ý đó.

-Dấu hiệu : "Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà"và "ngồi xuống ghế".
Bài tập 2:

Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý?Việc sử dụng hàm ý có thành công không? Vì sao?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
-Cơm sôi rồi ,chắt nước dùm cái!- Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
-Cháu phải gọi "ba chắt nước dùm con",phải nói như vậy.
Nó như không để ý đếncâu nói của tôi,nó lại kêu lên:
-Cơm sôi rồi ,nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngồi im.
Trả lời:

Hàm ý câu in đậm: "Chắt dùm nước để cơm khỏi nhão"

-Em bé dùng hàm ý vì trước đó nói thẳng rồi mà không có hiệu quả.

-Việc sử dụng hàm ý không thành công.vì "Anh Sáu vẫn ngồi im "tức là anh không cộng tác.
Bài tập 3:
Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đâymột câu có hàm ý từ chối.

A: Mai về quê với mình đi!
B:..................
A:Đành vậy.
Mình đang bận ôn thi.