Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Kính chúc BGK sức khỏe. Chúc hội thi thành công !
Khe Tre, tháng 10 năm 2010
KIểM TRA BàI Cũ


NghÜa t­êng minh: Lµ phÇn th«ng b¸o ®­îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u.



NghÜa hµm ý: Lµ phÇn th«ng b¸o tuy kh«ng ®­îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u nh­ng cã thÓ suy ra tõ nh÷ng tõ ng÷ Êy.




Em h·y ph©n biÖt nghÜa t­êng minh vµ hµm ý ?
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)












I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1. Ví dụ:











Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
- ChÞ DËu ®­a hµm ý vµo c©u nãi (ý thøc sö dông hµm ý)
Câu 1:
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
? U đã bán con ( Sau bữa ăn này con không còn được ở nhà với thầy u nữa)
- Đây là điều đau lòng nên chị Dậu tránh nói thẳng ra
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
- Cái Tí hiểu được hàm ý
(phán đoán được hàm ý)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
- ChÞ DËu ®­a hµm ý vµo c©u nãi (ý thøc sö dông hµm ý)
- Hµm ý ë c©u thø hai râ h¬n, c¸i TÝ ®· hiÓu ý mÑ
Câu 2:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
 U ®· b¸n con cho nhµ cô NghÞ.
- ChÞ DËu ph¶i nãi râ h¬n v× c¸i TÝ kh«ng hiÓu ®­îc hµm ý trong c©u nãi thø nhÊt
Chi ti?t:
Cái Tí giãy nảy và nó nói trong tiếng khóc:
- U bán con thật đấy ư ?...
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)

- Cái Tí hiểu được hàm ý
(phán đoán được hàm ý)
- ChÞ DËu ®­a hµm ý vµo c©u nãi (ý thøc sö dông hµm ý)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
* Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối:
A: Mai về quê với mình đi !
B: .....
A: Đành vậy.
Cã thÓ ®iÒn:
- Mai m×nh ph¶i lµm nhiÒu bµi tËp l¾m.
- MÑ m×nh ®ang bÞ èm.
- Mai m×nh ph¶i tr«ng em cho mÑ ®i gÆt råi.
- …
- Mẹ mình đang bị ốm.
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
Để sử dụng hàm ý cần có những điều kiện nào?
Điều kiện:
Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
Người nghe (đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
3. Kết luận:
* Ghi nhớ: SGK/91
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
3. Kết luận:
* Ghi nhớ: SGK/91
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
Tìm câu có hàm ý mời mọc và câu có hàm ý từ chối trong bài "Mây và sóng" của Ta-go.
- C©u cã hµm ý mêi mäc:
“ Bän tí ch¬i tõ khi thøc dËy cho ®Õn lóc chiÒu tµ…….”.
“ Bän tí ca h¸t tõ s¸ng sím cho ®Õn hoµng h«n……”
*Viết thêm câu có hàm ý mời mọc rõ hơn:
-" Chơi với bọn tớ thích lắm đấy."
- " Các bạn nhỏ đi cùng thì thích lắm đấy."
- Câu có hàm ý từ chối:
" Mẹ mình đang đợi ở nhà.."
" Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà..."
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)

II. Luyện tập:
3. Kết luận:
* Ghi nhớ: SGK/91
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
1. Khám phám mảnh ghép:
Sử dụng hàm ý tốt:

TĂNG TíNH HàM

SúC và gợi cảm

TRONG LờI NóI
1
2
3
4
5
6
- Hàm ý: Tuy hy vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.

Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi. (Lỗ Tấn, Cố hương)
Tiết128. Nghĩa tường minh và hàm ý (tt)
II. Luyện tập:
3. Kết luận:
* Ghi nhớ: SGK/91
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
1. Khám phám mảnh ghép:
2. Tìm hàm ý của nhà văn:
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
Sử dụng hàm ý có tác dụng
Trong giao tiếp:
- Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
- Dễ dàng chối bỏ hay bày tỏ yêu cầu nào đó khi cần vì không trực tiếp nói ra điều đó mà do người nghe tự suy ra
Trong văn học:
- Nội dung diễn đạt phong phú và làm tăng giá trị hàm súc , giá trị biểu cảm.
Tiết128. Nghĩa tường minh và hàm ý (tt)
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
nghĩa tường minh
điều kiện
nghĩa hàm ý
Người nói: ý thức sử dụng

T¸c dông
Người nghe: năng lực phán đoán
Tăng tính hàm súc cho lời nói
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
Mảnh 1: Xác định hàm ý của câu màu xanh
- Báo cáo hết! - Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
- Anh nói nữa đi. - Ông giục.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Chúc quý thầy cô sức khỏe !
Chúc hội thi thành công tốt đẹp !
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
A nh Tấn này! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần quái gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lại lịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được tất.
- Có gì đâu mà sang trọng ! Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để.
- ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo không sang trọng ? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng? Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu !
Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm.
Ôi dào! Thật là càng giàu có lại càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời một đồng xu lại càng giàu có !
(Lỗ Tấn, Cố hương)
Mảnh 2: Xác định hàm ý của câu màu xanh
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
Mảnh 3: Xác định hàm ý của câu màu xanh
Thoắt trông nàng đã chào thưa:
"Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây !
Đàn bà dễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan !
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều."
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
Mảnh 4: Xác định hàm ý của câu màu xanh
Thoắt trông nàng đã chào thưa:
"Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây !
Đàn bà dễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan !
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều."
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Mảnh 5: Xác định hàm ý của câu màu xanh
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
Mảnh 6: Hãy trình bày bằng miệng những lượt lời của B có thể điền vào trong tình huống sau đây có hàm ý từ chối:
A: Chiều nay sang giúp tớ làm bài tập với nhé !
B: .....
A: Đành vậy.
Chẳng hạn:
Mình đi học thêm rồi
Mình ở nhà giúp mẹ nấu cơm
.
a) - Người nói: anh thanh niên; người nghe: ông hoạ sĩ và cô gái.
- Hàm ý: "Mời bác và cô vào uống nước".
b) - Người nói: anh Tấn; người nghe: thím hai dương (mụ com-pa).
- Hµm ý: “Chóng t«i kh«ng thÓ cho ®­îc”
Tiết128. Nghĩa tường minh và hàm ý (tt)
- Hàm ý: "Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão"
- Việc sử dụng hàm ý không thành công do người nghe cố tình không hợp tác với người nói (anh Sáu vẫn ngồi im).
Tiết128. Nghĩa tường minh và hàm ý (tt)