Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo
về dự giờ thăm lớp
Môn học: Ngữ văn 9
Giáo viên: trần minh quân
Trường thcs vạn phúc.
1. Hàm ý là phần thông báo:
A. Trái ngược với nghĩa tường minh.
B. Cùng một nội dung với nghĩa tường minh.
Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng nhất.
C. Không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
3. Khi nào người ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn người nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
2. Trong lời nói hàng ngày:
A. Tất cả các câu đều có hàm ý.
B. Không có câu nào có hàm ý.
C. Có câu có, có câu không có hàm ý.
D. Hàm ý được nhiều người dùng.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Kiểm tra bài cũ
Tiết 128 - Tiếng Việt

Nghĩa tường minh
và hàm ý
(Tiếp theo)
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
2, Nhận xét.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Câu 1: Bữa sau con không được ăn ở nhà nữa. U phải bán con.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
2, Nhận xét.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Câu 1: Bữa sau con không được ăn ở nhà nữa. U phải bán con.
Câu 2: U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài rồi.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
2, Nhận xét.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
*Để sử dụng hàm ý cần hai điều kiện:
-Người nói(người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
-Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
*Chú ý khi dùng hàm ý:
-Đối tượng tiếp nhận hàm ý.
-Ngữ cảnh sử dụng hàm ý.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
2, Nhận xét.
3, Kết luận:
Ghi nhớ (sgk - tr91)
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
2, Nhận xét.
3, Kết luận:
Ghi nhớ (sgk - tr91)
Mẩu chuyện vui

1.NHầM
Một anh sờ lên cổ áo, thấy con rận, Sợ người ta cười vội vàng hất nó xuống đất nói:
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
Có người cúi xuống đất cố tình tìm được con rận nhặt lên:
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
Mình không ở bẩn làm gì có rận!
Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !
a,+ Câu: "chè đã ngấm rồi đấy"
->người nói là anh thanh niên, người nghe là họa sĩ và cô gái.
-Hàm ý của câu nói: mời bác và cô vào nhà uống chè.
-Người nghe hiểu hàm ý của người nói.
-Chi tiết họa sĩ ngồi xuống ghế, chứng tỏ ông hiểu hàm ý của anh thanh niên.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk - 91) Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
b,+ Câu: "Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để."
->người nói là nhân vật tôi, người nghe là nàng Tây Thi " đậu phụ".
-Hàm ý của câu nói: Chúng tôi không thể cho được.
-Người nghe hiểu hàm ý của người nói.
-Chi tiết: Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu!Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk - 91) Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
c,+ Câu: "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây"
->Hàm ý mỉa mai đối với Hoạn Thư, danh giá là thế mà giờ cũng phải đến đây, phải cúi đầu trước "Hoa nô" này sao?
+Câu: "Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều"
-Hàm ý đe dọa trừng trị Hoạn Thư - "gieo gió thì sẽ gặt bão.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk - 91) Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk - tr91)
Bài tập 2: (sgk - tr91)
? Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
-> Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão !
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk - tr91)
Bài tập 2: (sgk - tr91)
Bài tập 3: (sgk - tr91) Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.
A: Mai về quê với mình đi !
B: /./
A. Đành vậy.
Ví dụ:
A: Mai về quê với mình đi !
B: Ngày mai tớ phải trông em!
A. Đành vậy.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk - tr91)
Bài tập 2: (sgk - tr91)
Bài tập 3: (sgk - tr91)
Bài tập 4: (sgk - tr91)
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:

Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập 1: (sgk - tr91)
Bài tập 2: (sgk - tr91)
Bài tập 3: (sgk - tr91)
Bài tập 4: (sgk - tr91)
Bài tập 5: (sgk - tr91

Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng ( trong bài "Mây và sóng" của Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

Mây và sóng
Mẹ ơi, trên mây có người gọi con:
"Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc."
Con hỏi: "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?"
Họ đáp: "Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây".
"Mẹ mình đang đợi ở nhà"-con bảo -"Làm thế nào có thể rời mẹ mà đến được?"
Thế là họ mỉm cười bay đi.
Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.
(Ta-go)
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
Người nói (người viết) có trình độ văn hoá cao.
Người nghe (người đọc) có trình độ văn hoá cao.
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu còn người nghe (người đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
Người nói (người viết) phải sử dụng phép tu từ.
2. Nối cột A (câu) với cột B cho phù hợp
A
Tôi làm bài rồi.
Bây giờ bạn mới làm bài sao.
Lan ơi ! Đã mười hai giờ rồi đấy !
B
Câu có sử dụng hàm ý.
Câu có nghĩa tường minh.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
II. Luyện tập:
Bài tập củng cố:
*Để sử dụng hàm ý cần hai điều kiện:
-Người nói(người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
-Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
*Chú ý khi dùng hàm ý:
-Đối tượng tiếp nhận hàm ý.
-Ngữ cảnh sử dụng hàm ý.
*Sử dụng hàm ý có tác dụng:
-Trong giao tiếp:
+ Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
+ Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào đó khi cần vì không trực tiếp nói ra điều đó mà do người nghe tự suy ra.
-Trong văn học: Nội dung diễn đạt phong phú và tăng giá trị biểu cảm.
Thứ sáu, ngày 25 tháng 2 năm 2011
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý
(tiếp theo)

I.Điều kiện sử dụng hàm ý.
1, Ví dụ: (sgk - tr90)
2, Nhận xét.
Ghi nhớ(sgk- tr91)
II. Luyện tập.
Thực hiện tháng 2 nam 2011
Bài học đã
KẾT THÚC
Thân ái chào quí thầy cô và các em