Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
GV thực hiện: Nguyễn Thị Minh Kiên
Trường THCS Vĩnh Sơn
GV thực hiện: Nguyễn Thị Minh Kiên
Trường THCS Vĩnh Sơn
KIểM TRA BàI Cũ




Em h·y ph©n biÖt nghÜa t­êng minh vµ hµm ý ?







Nghĩa tường minh: Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Nghĩa hàm ý: Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Việc sử dụng hàm ý có tác dụng gì?
*Tác dụng của việc sử dụng hàm ý:
-Trong giao tiếp: Tránh nói những điều không muốn nói; đảm bảo lịch sự, tế nhị.
-Trong văn chương: Tạo tính hàm súc cho văn chương.
Tiết 128 - Tiếng Việt

Nghĩa tường minh
và hàm ý
(Tiếp theo)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu
-Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một” giây “ nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
- U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Con không được ở nhà với thầy u nữa, U phải bán con.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
bữa này nữa thôi
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài
Con chỉ được ăn ở nhà
(Câu 1)
(Câu 2)
Thảo luận nhóm:
- Người nói, người nghe trong những câu in đậm(màu đỏ) là ai?
- Xác định hàm ý của mỗi câu ấy?
- Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó?
Nhóm 1: Đoạn trích a Nhóm 3: Đoạn trích c
Nhóm 2: Đoạn trích b Nhóm 4: Đoạn trích d
Đoạn trích a:
-Anh nói nữa đi- ông giục
- Báo cáo hết! - Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ - Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
-Mời Bác và
cô uống nước
-Ông hoạ sỹ
và cô gái
Anh thanh
niên
“Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà” và “ngồi xuống ghế”
Đoạn trích b:
-[.]Anh Tấn này! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần quái gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lại lịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được tất.
- Có gì đâu mà sang trọng ! Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để.
- ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo không sang trọng ? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng? Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu !
Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm.
-Ôi dào! Thật là càng giàu có lại càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời một đồng xu lại càng giàu có !
(Lỗ Tấn, Cố hương)
-Mời Bác và
cô uống nước
-Ông hoạ sỹ
và cô gái
Anh thanh
niên
“Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà” và “ngồi xuống ghế”
- Anh Tấn
Chị Hai Dương
Chúng tôi không thể
cho được
- “Thật là càng giàu có, càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có”.
Thoắt trông nàng đã chào thưa:
"Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây !
Đàn bà dễ có mấy tay,
Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan !
Dễ dàng là thói hồng nhan,
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều."
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Đoạn trích c
-Mời Bác và
cô uống nước
-Ông hoạ sỹ
và cô gái
Anh thanh
niên
“Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà” và “ngồi xuống ghế”
- Anh Tấn
Chị Hai Dương
Chúng tôi không thể
cho được
- “Thật là càng giàu có, càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có”.
- Thuý Kiều
- Hoạn Thư
-Câu 1: Giễu cợt.
-Câu 2: Làm điều độc ác sẽ gặp sự báo oán. Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
- “ Hồn lạc phách xiêu” , “Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca”.
Đoạn trích d:
Trống vào học đã được 15 phút, một học sinh hớt hơ hớt hải chạy vào:
-Xin phép thầy cho em vào lớp.
Thầy giáo dừng giảng bài:
-Bây giờ là mấy giờ rồi?
-Em xin lỗi thầy! Xe của em bị hỏng dọc đường nên em chậm học ạ!
-Thôi được, em về chỗ ngồi đi!
-Mời Bác và
cô uống nước
-Ông hoạ sỹ
và cô gái
Anh thanh
niên
“Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà” và “ngồi xuống ghế”
- Anh Tấn
Chị Hai Dương
Chúng tôi không thể
cho được
- “Thật là càng giàu có, càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có”.
- Thuý Kiều
- Hoạn Thư
-Câu 1: Giễu cợt.
-Câu 2: Làm điều độc ác sẽ gặp sự báo oán. Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
- “ Hồn lạc phách xiêu” , “Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca”.
Thầy giáo
Học sinh
Cảnh cáo phê bình về chuyện đi học muộn
Em xin lỗi thầy! Xe của em bị hỏng dọc đường nên em bị chậm học ạ!
Các tình huống nêu ra trong bài 1 đã đảm bảo điều kiện của việc sử dụng hàm ý chưa? Vì sao?

Các tình huống nêu ra trong bài 1 đảm bảo điều kiện của việc sử dụng hàm ý vì:
- Người nói có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
- Người nghe có năng lực để giải đoán hàm ý.
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái!
Nó cũng lại nói trổng. Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi “ Ba chắt nước giùm con”, phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngồi im(…)
( Nguyễn Quang Sáng- Chiếc lược ngà)
Anh Sáu vẫn ngồi im
Bài 2:
A: Mai về quê với mình đi!
B: /…/
A: Đành vậy.

Lưu ý: Sử dụng hàm ý phải lịch sự và tế nhị.
Bài 3:
Bài 4: Việc tác giả so sánh “ Hy vọng” với con đường có hàm ý gì?
a. Hy vọng không có thật cũng như trên mặt đất vốn không có đường.
b. Hy vọng cũng lâu dài và gian khó như những con đường trên mặt đất.
c. Hy vọng không dễ dàng và tự nhiên mà có nhưng nếu ta luôn hướng tới nó thì sẽ có lúc nó thành hiện thực
d. Hy vọng sẽ bất ngờ xuất hiện trong cuộc sống mà nhiều khi ta chẳng biết trước được,
c
Trò
chơi


ai
nhanh
trí
hơn
+ Hình thức:
- Mỗi lượt chơi có hai người được tham gia trò chơi.
- Người thứ nhất chọn ngôi sao có chứa hàm ý và diễn đạt hàm ý đó bằng lời nói - người thứ hai tự giải đoán hàm ý và trả lời cũng bằng hàm ý

Muốn mượn cái bút .

MU?N B�Y T? TH�I D? PHấ BèNH KHI B?N NểI CHUY?N RIấNG TRONG GI? H?C
Tiết 128: NGHĩA Tường minh và hàm ý (tt)
nghĩa tường minh
điều kiện
nghĩa hàm ý
Người nói: ý thức sử dụng

T¸c dông
Người nghe: năng lực phán đoán
Đảm bảo lịch sự, tế nhị trong giao tiếp
Tăng tính hàm súc cho văn chướng
Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng ( Trong bài thơ “Mây và sóng” của Tagor). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.

Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.
Nếu không chơi như bọn tớ thì liệu cuộc sống còn ý nghĩa gì ?

- Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nào.
được tận hưởng một cuộc phiêu lưu kì thú nhất trên đời!
Chơi với chúng tớ cậu sẽ

Bài học đã
KẾT THÚC
Thân ái chào quí thầy cô và các em