Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Chào mừng các thày cô và các em đã đến dự tiết học.
Kiểm tra bài cũ
Nghĩa tường minh là gì ? Hàm ý là gì ? Lấy ví dụ minh hoạ.
Nghĩa tường minh và hàm ý
Tiết 128
(Tiếp theo)
Nghĩa tường minh và hàm ý
1.Điều kiện sử dụng hàm ý
a.Ví dụ: SGK ( t90 )
Tiết 128
I.Bài học
+" Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. "
Hàm ý :Sau bữa ăn này con không được ở nhà với thày mẹ và các em nữa.
Cái Tý chưa hiểu hàm ý của chị Dậu.
a.Ví dụ: SGK ( t90 )
a.Ví dụ :
"- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài ."
- Hàm ý : mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài .
- Cái Tý hiểu hàm ý của mẹ .
Chị Dậu có ý thức đưa hàm ý vào câu nói .
Cái Tý đã giải đáp được hàm ý .
b. Ghi nhớ :
Để sử dụng được hàm ý ,cần có hai điều kiện sau đây:
Người nói ( người viết )có ý thức đưa hàm ý vào câu nói .
Người nghe ( người đọc )có năng lực giảI đoán hàm ý .
Người nghe (người đọc )có trình độ văn hoá cao.
Người nói ( người viết) có trình độ văn hoá cao.
c.Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý .
D.Người nói ( người viết) phải sử dụng các biện pháp tu từ .
Dòng nào nêu đúng điều kiện sử dụng hàm ý ?
C
.Thấy con đi chơi về muộn, bà mẹ hỏi:
- “Mấy giờ rồi con?”
- Mười giờ mẹ ạ.
- ThÕ con quªn mang ®ång hå sao ?
Hàm ý : - Sao d?n gi? n�y con m?i v??
- Trách con ham chơi, về muộn.
Bài tập nhanh:
Bi?t con dang n?u com, b� m? h?i r?ng:
Nghĩa hàm ý:
Có ý chê con nấu cơm mà cho quá nhiều nước.
- Con nấu cơm hay nấu cháo đấy ?
Bài tập nhanh :Câu nào chứa hàm ý Xác định hàm ý đó là gì ?
- Con đang nấu cơm mẹ ạ.
- Thế mà mẹ lại thấy con đang nấu cháo thì phải.
2. Lưu ý :
* Về phía người nói :
nếu người nghe không hiểu hàm ý của người nói thì người nói phải điều chỉnh lời nói của mình cho phù hợp với trình độ của người tiếp nhận.
* Về phía người nghe :
Muốn hiểu đúng hàm ý phải đặt trong văn cảnh cụ thể .
* Tình huống 3:
Hàm ý : cũn 2 vộ khụng mua du?c.
Một nhóm bạn có 5 người cùng đi xem phim, trong đó bạn An và Thi chuẩn bị vé cho cả nhóm.
Mua được vé chưa?
Mua được rồi.
Mua được ba vé
Mua được ba vé.
Nghĩa tường minh và hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập1
Yêu cầu : đọc kĩ đầu bài và thảo luận nhóm :
Nhóm 1 : Phần a
Nhóm 2 : Phần b
Nhóm 3 : phần c
II. Luyện tập
* Bài tập1:
- Người nói :Anh thanh niên
- Người nghe: ông hoạ sĩ và cô gái .
- Hàm ý : mời bác và cô vào uống nước.
- Người nghe hiểu hàm ý đó, chi tiết "ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà và ngồi xuống ghế "
II. Luyện tập
* Bài tập1:
b.- Người nói :anh Tấn
- Người nghe: Chị hàng đậu phụ
- Hàm ý :chúng tôI không thể cho được.
- Người nghe hiểu hàm ý đó, chi tiết" Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu.càng giàu có ."
II. Luyện tập
* Bài tập1:
c.- Người nói :Thuý Kiều
- Người nghe: Hoạn Thư
Hàm ý :Câu 1:Quyền quí như tiểu thư cũng có lúc phải đến trước hoa nô này ư ?
Câu2: Hãy chuẩn bị nhận sự báo ứng thích đáng.
- Người nghe hiểu hàm ýđó,chi tiết "hồn lạc phách xiêu."
".Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên :
-Cơm sôi rồi ,chắt nước giùm cái!-Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó :
-Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con",phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi,nó lại kêu nên:
-Cơm sôi rồi ,nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngồi im."
Bài 2
Bài tập 2:
" - Cơm sôi rồi ,nhão bây giờ!"
Hàm ý : Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão.
Bé Thu dùng hàm ý vì câu trước em đã nói thẳng mà không có hiệu quả.Vả lại lần nói thứ hai này có thêm yếu tố thời gian bức bách (tránh để lâu nhão cơm).
Việc sử dụng hàm ý không thành công vì "anh Sáu vẫn ngồi im"vờ như không nghe thấy ,không hiểu .
Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại một câu có hàm ý từ chối .
A: Mai về quê với mình đi!
B:/................ /
A: đành vậy.
*Bài 3
Mình phải đi thăm bà ngoại.
Còn nhiều bài vở lắm.
" .Tôi nghĩ bụng : đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực ,đâu là hư .Cũng như những con đường trên mặt đất ; kì thực trên mặt đất vốn làm gì cóđường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi."
Tìm hàm ý trong câu nói của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng "với " con đường "
* Bài 4
II. Luyện tập
* Bài tập 4 :
Qua cách so sánh của Lỗ Tấn có thể nhận ra hàm ý :Tuy hy vọng chưa thể nói là thực hay hư,nhưng nếu cố gắng thì có thể đạt được.
II. Luyện tập
Bài tập 5 :
-Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người trên mây trên sóng.
-Viết thêm một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.
II. Luyện tập
Bài tập 5:
*Câu có hàm ý mời mọc:
-" Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà.Bọn tớ chơi với bình minh vàng ,bọn tớ chơi với vầng trăng bạc."
*Câu có hàm ý từ chối :
" Mẹ đang đợi mình ở nhà "
" Làm sao có thể rời mẹ mà đến được ?"
II. Luyện tập
*Bài tập 5:
*Câu có hàm ý mời mọc:
" Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến lúc hoàng hôn.Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao."
*Câu có hàm ý từ chối:
" Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà ,làm sao có thể rời mẹ mà đi được ? "
II. Luyện tập
* Bài tập 5:
Có thể viết thêm câu có hàm ý mời mọc rõ hơn:
Không biết có ai muốn chơi với bọn tớ không?
Chơi với bọn tớ thích lắm đấy.
Bài tập củng cố :
Tình huống 1:
A hỏi B :
A: - Bây giờ là mấy giờ rồi ?
B: - Bây giờ là tám giờ .
Tình huống 2:
Cô giáo đã giảng bài được một lúc, một bạn xin vào lớp ,cô giáo hỏi :
- Bây giờ là mấy giờ rồi ?
- Em xin lỗi cô xe em bị hỏng .
Chủ nhà dọn cơm mang thiếu một đôi đũa .Ai lấy cầm đũa mời nhau ,còn khách không có đũa đứng dậy nói với chủ nhà rằng :
- Cho tôi xin một chén nước lạnh
Chủ nhà hỏi :
- Hả ,để làm chi vậy ?
- Đặng rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn .
Tình huống 3:
=>Hàm ý : tôi chưa có đũa.
Nghĩa của từ
Nghĩa tường minh
Nghĩa hàm ý
Diễn đạt trực tiếp .
Không diễn đạt trực tiếp
Không cần điều kiện gì .
Cần có 2 điều kiện.
Nghĩa tường minh và hàm ý
Kiến thức cần nắm :
1.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý .
2.Điều kiện để sử dụng hàm ý .
Hướng dẫn về nhà
-Nắm chắc khái niệm , cách dùng nghĩa tường minh và hàm ý .
-Tập viết đoạn hội thoại có sử dụng hàm ý .
- Chuẩn bị bài: " ôn tập về thơ,chuẩn bị bài kiểm tra thơ.

Xin chân thành cảm ơn
các thầy cô giáo và các em
học sinh !