Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

kính chào quý thầy cô
về dự giờ ngữ văn lớp 9a

Gv: Nguyễn Thị Linh

a. Hàm ý là phần thông báo:
A. Trái ngược với nghĩa tường minh.
B. Cùng một nội dung với nghĩa tường minh.
Kiểm tra bài cũ
Bài 1: Chọn phương án trả lời đúng cho các câu hỏi sau.
C. Không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. Được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
b. Khi nào người ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn người nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
Bài 2: Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
Lan: Bình ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi
Bình: Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
Lan: Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Bình: ừ, thế cũng được.
Kiểm tra bài cũ
tiết 128:
nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý

1. Ví dụ (sgk - 90)
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Con không được ở nhà với thầy u. U phải bán con.
2. Nhận xét
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
Tiết 128 Tiếng việt Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Ví dụ (sgk - 90)
2. Nhận xét
Tiết 128:Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Ví dụ(sgk - 90)
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Con không được ở nhà với thầy u. U phải bán con.
2. Nhận xét
3. Kết luận
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý:
- Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói
- Người nghe (người đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý
Mẩu chuyện vui

1.NHầM
Một anh sờ lên cổ áo, thấy con rận, sợ người ta cười vội vàng hất nó xuống đất nói:
- Tưởng là con rận, hoá ra không phải.
Có người cúi xuống đất cố tình tìm được con rận nhặt lên:
- Tưởng là không phải, hoá ra con rận.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
Mình không ở bẩn làm gì có rận !
Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Ví dụ (sgk - 90)
2. Nhận xét
3. Kết luận
Bài tập 1: Người nói người nghe những câu in đậm dưới đây là ai? xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em người nghe có hiểu hàm ý của câu nói không? Những chi tiết nào chứng tỏ điều ấy
a) - Anh nói nữa đi.- Ông giục.
- Báo cáo hết! -Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ- Năm phút
nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè
đã ngấm rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người hoạ sĩ. Ông
theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước
khi ngồi xuống ghế
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Ví dụ
2. Nhận xét
3. Kết luận
II. Luyện tập
Bài tập 2: Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
Cháu phải gọi "Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im [.]
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão !
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Kết luận:
B. Luyện tập
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
A: Mai về quê với mình đi !
B: .
A. Đành vậy.
Bài tập 3: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.
Mai mình bận ôn thi.
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Kết luận:
B. Luyện tập
Bài tập 4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Kết luận:
B. Luyện tập
-> Qua sự so sánh của Lỗ Tấn có thể nhận ra hàm ý:
Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.
Bài tập 5: Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và trong sóng (trong bài Mây và sóng của Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.
Câu có hàm ý mời mọc là 2 câu: Bọn tớ chơi.....

Câu có hàm ý từ chối là: Mẹ mình đang đợi ở nhà...Làm sao có thể rời mẹ mà đến được...
- Câu có hàm ý mời mọc rõ hơn:
"Không biết có ai muốn chơi với bọn tớ không"? Hoặc "Chơi với bọn tớ thích lắm"

Bài tập 6: Viết một đoạn văn có sử dụng hàm ý và chỉ rõ hàm ý ấy do ai nói, giải đoán?
* Sử dụng hàm ý có tác dụng:
+ Trong giao tiếp:
- Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
- Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào đó khi cần vì không trực tiếp nói ra điều đó mà do người nghe tự suy ra
+ Trong văn học: Nội dung diễn đạt phong phú & tăng giá trị biểu cảm.
* Củng cố:
1. Nhắc lại điều kiện sử dụng hàm ý?
2. Nêu tác dụng của việc sử dụng hàm ý?
* Hướng dẫn về nhà:
Học kĩ, nắm vững bài.
Hoàn thành tất cả các bài tập.
Vận dụng cách dùng hàm ý trong giao tiếp cho phù hợp
Ôn tập thơ giờ sau kiểm tra