Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo
về dự giờ thăm lớp
GV:Nguy?n Th? Tuy?n
Môn:Ngữ văn- Lớp 9B

1. Hàm ý là phần thông báo:
A. trái ngược với nghĩa tường minh.
B. cùng một nội dung với nghĩa tường minh.
Kiểm tra bài cũ
Ch?n ý trả lời dỳng trong các câu sau.
C. không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2. Khi nào người ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn người nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
3. Trong lời nói hàng ngày:
A. tất cả các câu đều có hàm ý.
B. không có câu nào có hàm ý.
C. có câu có, có câu không có hàm ý.
D. hàm ý được nhiều người dùng.
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
Nam: Bình ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi!
Bình: Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
Nam: Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Bình: ừ, thế cũng được.
Tiết 128
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý(Tiếp)
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học:
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Sau bữa ăn này con sẽ kh«ng ®­îc ăn cơm ë nhµ víi thÇy u nữa.
2. Phân tích vớ d?
*Hàm ý trong 2 câu nói của chị Dậu là :
- Câu 1:Sau bữa ăn này con sẽ không được ăn cơm ở nhà với thày u nữa.
-Câu 2:U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Sau bữa ăn này con sẽ kh«ng ®­îc ăn cơm ë nhµ víi thÇy u nữa.
2. Phân tích vớ d?
3. Nhận xét
Để sö dông hµm ý cã hiÖu qu¶ cÇn chó ý:
-Ng­êi nãi ( viÕt) cã ý thøc ®­a hµm ý vµo c©u nãi .
- Ng­êi nghe ( ®äc) ph¶i hiÓu vµ gi¶i ®o¸n ®­îc hµm ý .
II. Ghi nhớ (sgk- 91)
*Bài tập 2 (sgk):Tìm hàm ý của câu in đậm ? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công không ? Vì sao?
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?
3. Nhận xét
*Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý: -Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói .
- Người nghe (người đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý.
II. Ghi nhớ (sgk- 91)

Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên :
- Cơm sôi rồi,chắt nước giùm cái !-Nó cũng lại nói trổng:
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi “Ba chắt nước giùm con”,phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi,nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi,nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngồi im (…)
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?.
3. Nhận xét
* Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý:- Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói
- Người nghe ( đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý
II. Ghi nhớ (sgk- 91)
B. Luyện tập
*Chỳ ý:
-Ngu?i nghe ph?i cú s? c?ng tỏc v?i ngu?i núi.
-Ngu?i núi ph?i n?m du?c nang l?c gi?i doỏn h�m ý c?a ngu?i nghe.
A. Bài học
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?.
3. Nhận xét
* Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý: -Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói
- Người nghe ( đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý
II. Ghi nhớ (sgk- 91)
B. Luyện tập
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Bài tập 1:
a) Anh thanh niên
Ô�ng họa sĩ và cô gái
=> Cả hai người đều hiểu hàm ý.
"Mời bác và cô vào uống nước."
"Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà" và "ngồi xuống ghế."
b) Anh Tấn
Chị hàng đậu.
=> Hiểu được hàm ý.
"Chúng tôi không thể cho được".
"Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!".
Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu, Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
1."m?a mai","giễu cợt": quyền quý như tiểu thư cũng có lúc như vậy ư.
2.Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
Hoạn Thư
=> Hiểu được hàm ý.
c) Người nói là Thuý Kiều.
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
A: Mai về quê với mình đi !
B: .
A. Đành vậy.
3. Bài tập 3: Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối.
Mai mình bận ôn thi.
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?
3. Nhận xét
B. Luyện tập
* Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý: -Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
- Người nghe ( đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý.
II. Ghi nhớ (sgk- 91)
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3 :
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh "hy vọng" với "con đường" trong các câu sau:

Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hương)
4. Bài tập 4 :
-> Qua sự so sánh của Lỗ Tấn ta có thể nhận ra hàm ý: Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng,quy?t tõm thực hiện thì có th? tr? th�nh hi?n th?c.
II. Ghi nhớ (sgk- 91)
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?
3. Nhận xét
* Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý: -Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói .
- Người nghe (người đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý .
B. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3 :
4. Bài tập 4 :
5. Bài tập 5:
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?
3. Nhận xét
B. Luyện tập
* Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý: -Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói .
- Người nghe (người đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý .
II. Ghi nhớ (sgk- 91)

2. Phân tích vớ d?
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
* Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý: -Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói
- Người nghe ( đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý
3. Nhận xét
II. Ghi nhớ (sgk- 91)
B. Luyện tập
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
Viết một đoạn d?i tho?i có sử dụng hàm ý và chỉ rõ hàm ý ấy do ai nói, ý nghĩa?
* Bài tập củng cố
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
Người nói (người viết) có trình độ văn hoá cao.
Người nghe (người đọc) có trình độ văn hoá cao.
Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu còn người nghe (người đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
Người nói (người viết) phải sử dụng phép tu từ.
2. Nối cột A (câu) với cột B cho phù hợp
A
Tôi làm bài rồi.
Bây giờ bạn mới làm bài sao.
Nam ơi ! Đã mười hai giờ rồi đấy !
B
Câu có sử dụng hàm ý.
Câu có nghĩa tường minh.
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?
3. Nhận xét
B. Luyện tập
II. Ghi nhớ (sgk- 91)
* Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý: -Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói
- Người nghe (người đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý
Sử dụng hàm ý có tác dụng
Trong giao tiếp: Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
-Trong văn học: Nội dung diễn đạt phong phú v� tăng giá trị biểu cảm.
Tiết 128 : Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp...)
A. Bài học
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Vớ d? (sgk - 90)
2. Phân tích vớ d?
3. Nhận xét
B. Luyện tập
* Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần chú ý: -Người nói (viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói
- Người nghe ( đọc) phải hiểu và giải đoán được hàm ý
II. Ghi nhớ (sgk- 91)
Sơ đồ kiến thức bài học
Điều kiện sử dụng hàm ý
Người nghe
(người đọc)
Người nói
(người viết)
Có ý thức đưa hàm ý
Có ý thức cộng tác,
có năng lực giải đoán